مذاکره در چارچوب کمترین هزینه و امتیاز

دیپلماسی ایرانی: سرانجام اولین گامهای عملی در زمینه حل و فصل برنامه هسته ای ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران برداشته شد و ایران و ١+٥ در ژنو به مدت دو روز در چارچوب طرح ارائه شده ایران مذاکره کردند. نتیجه این مذاکرات با توجه به خوشبینی های به وجود آمده مبنی بر امکان پیشرفت مذاکرات بسیار حائز اهمیت است. هر چند جزئیات طرح ارائه شده محرمانه ماند، طرفهای مذاکره با ایران از این طرح استقبال کردند. اما این مسئله باعث نشد تا تندروها در ایران و آمریکا نیز از چنین فضای مثبتی استقبال کنند.

در آمریکا برخی اعضای تندروی سنای آمریکا حتی منتظر بررسی طرح ایران نشده اند. از جمله برخی سناتورها در نخستین واکنش خود به مذاکرات هسته ای ایران و ١+٥ در ژنو تاکید کرده اند با خط مشی اوباما در قبال ایران مخالف هستند و به رغم مخالفت کاخ سفید برای تصویب طرح تشدید تحریم ها علیه ایران در این زمینه تلاش خواهند کرد. از دید این عده طرح تحریم نفت ایران به منظور به صفر رساندن فروش نفت ایران که توسط مجلس نمایندگان تصویب شد باید در سنا نیز تصویب شود و به مرحله اجرا گذاشته شود. هر چند که کاخ سفید تاکید دارد باید برای تصویب هرگونه طرح جدیدی در مورد ایران، تا پایان دور فعلی مذاکرات هسته ای منتظر ماند. با این حال به نظر می رسد اوباما با مشکلات زیادی در برخورد با کنگره روبرو است. از یک طرف باید جلوی تصویب تحریمهای جدیدتر را که روند مذاکرات را مختل خواهد کرد بگیرد و از طرف دیگر باید گام عملی برای تعدیل تحریمهای ایران بردارد. بحران سیاسی در آمریکا بر سر تصویب بودجه فدرال و افزایش سقف بدهی که به سختی پایان یافت، نشان می دهد در مورد ایران نیز کشمکشهای سیاسی جدی در راه است. اوباما برای برداشتن بخشی از تحریمهای ایران در صورت پیش رفتن مذاکرات جدال سختی با کنگره خواهد داشت.

این نگرانی در محافل سیاسی آمریکا وجود دارد که با لغو برخی تحریمهای ایران زنجیره تحریمی شکسته می شود که در این مرحله برای آنها قابل قبول نیست. بنابراین به عنوان اولین گام عملی آمریکا در نظر دارد بخشی از وجوه مالی بلوکه شده ایران را آزاد کند که رقم آن ٥٠ میلیارد دلار برآورد می شود. حتی برای چنین تصمیمی نیز موانعی وجود دارد. برخی اعضای کنگره این اقدام را در برابر اقداماتی که ایران تاکنون در عمل انجام داده بیش از حد می دانند. اما در عین حال برای ایران نیز چنین گام عملی کافی نیست زیرا از ابتدا تیم مذاکره کننده ایرانی در صدد بود با نشان دادن حسن نیت و برداشتن گامهای عملی تحریمها لغو شود.

از طرف دیگر حل مسئله هسته ای ایران و عادی شدن شرایط برای ایران در چارچوب منافع بسیاری از بازیگران بین المللی قرار نمی گیرد. برقراری تحریمهای بین المللی و یکجانبه علیه ایران منافع مادی و سیاسی برای بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای همسایه ایران داشته است و بنابراین طبیعی است که لابی های مربوط به آنها اکنون در کنگره به سختی در حال رایزنی هستند تا تحریمهای بیشتری علیه ایران تصویب شود. لابی های طرفدار اسرائیل در واقع تنها بخشی از جریان لابی گری ضد ایرانی را تشکیل می دهند. دیگر گروهها که برخی از آنها پشتوانه مالی قدرتمندی دارند نیز تاثیرگذار هستند. چنین فعالیتهایی کار برای طرف آمریکایی را مشکلتر می کند. هرچند که اقدامات ایران و اظهارات بسیار مثبت مقامهای ایرانی تا حد زیادی توانسته فضای ضدیت با ایران را کمرنگ کند و اجماع بین المللی علیه ایران که قبل از انتخابات ریاست جمهوری یکپارچه به نظر می رسید را متزلزل سازد. این امر تا حدی می تواند فعالیت تندروها در آمریکا را نیز بی اثر سازد. بسیاری از مواردی که آنها به عنوان شواهد خود برای تشدید تحریمها ارائه می کردند، در حال محو شدن هستند. اما هنوز تغییر اساسی که بتواند شرایط سیاسی موجود را عوض کند در راه است. مذاکرات بعدی در اوایل ماه نوامبر میان ایران و ١+٥ می تواند نشان دهد طرح ایران تا چه حد مورد قبول قرار گرفته و روند مذاکرات چه شکلی به خود می گیرد. انتشار اولین خبرها در مورد واکنشهای کشورهای اروپایی و آمریکا به طرح ایران تا حد زیادی مشخص می کند که گروههای تندرو در آمریکا می توانند به موفقیتی دست یابند یا خیر؟

از طرف دیگر ایران به خوبی به طرفهای مذاکراتی خود نشان داده که فرصت زیادی ندارد و باید در ماههای آینده دستاورد قابل قبولی از مذاکرات به دست آورد. تاکید ایران بر اینکه به لحاظ مالی ایران در شرایط مناسبی قرار ندارد به زعم بعضی در مذاکرات مفید نیست در حالی که تاکید بر این مسئله جنبه مثبتی برای مذاکرات دارد. علاوه بر اینکه شرایط بحرانی کشور را نشان می دهد و برای گروههای داخلی تندرو کاربرد دارد، این پیام را برای طرفهای مقابل می فرستد که در صورت عدم رفع برخی تحریمها این دولت در شرایط سختی قرار می گیرد. بنابراین اگر می خواهند به گشایشی دیپلماتیک دست یابند باید شرایط ایران را نیز در نظر بگیرند و تحریمها را تعدیل کنند.

در رابطه ایران و طرفهای غربی، به ویژه آمریکا، بیش از هر چیز دیگری اراده و خواست دو طرف، پیشبرنده شرایط فعلی است. این اراده وجود دارد. اما دو طرف می خواهند با کمترین هزینه ممکن وارد بازی شوند و کمترین امتیاز ممکن را به طرف مقابل بدهند تا هزینه های سیاسی کمتری در داخل بپردازند. در این رابطه دو طرف بازی حساسی را در پیش دارند که در ضمن دستیابی به دستاوردهای قابل قبول، موجب نابود شدن فرصت مذاکرات نیز نشود.