گریز زیرکانه اوباما از تبعات حمله به سوریه

دیپلماسی ایرانی: باتلاق حمله نظامی هرچند محدود به سوریه همه را ترسانده است. نه دیوید کامرون نخست وزیر امریکا دوست انگلستان به تنهایی در رقص نظامی واشنگتن در سوریه دخالت می کند و نه حتی باراک اوبامای دموکراتی که با شعار " نه به جنگ " به کاخ سفید رسیده است. اوباما درست در ساعاتی که همگان گمان می کردند دستور حمله نظامی به سوریه را صادر خواهد کرد پشت تریبون قرار گرفته و اعلام کرد که تصمیم گیری در این خصوص را به کنگره واگذار می کند. کنگره ای که اکثریت آن در دست جمهوری خواهان است. همان جمهوری خواهانی که رئیس جمهور پیشین امریکا یعنی جورج بوش جامه سیاسی آن را بر تن داشت و پس از حمله 11 سپتامبر 2001 دو بار سربازان امریکایی را برای جنگ در افغانستان و عراق به خارج از مرزهای کشورش اعزام کرد. این بار اوباما اشتباه بوش را تکرار نمی کند. شاید بر همین اساس بود که رئیس جمهور پیشین در واکنش به این اقدام زیرکانه باراک اوباما با او همدردی کرده و می گوید که تردیدهای اقای رئیس جمهور در صدور فرمان حمله را درک می کنم. سوریه و تحولات آن بخصوص پس از حمله شیمیایی که انجام گرفت در راس اولویت های دستگاه دیپلماسی اوباما قرار گرفته است اما نه تا آن اندازه مهم که اعتبار دموکرات ها را بر باد دهد. اوباما به دنبال کسب مشروعیت است. مشروعیت قشون کشی نظامی هرچند محدود به کشوری که تمام تحلیل گران می گویند حمله به آن درگیر شدن در باتلاقی دیگر در خاورمیانه است. در چند روز گذشته نیروی دریایی آمریکا حضور خود را در شرق دریای مدیترانه دو برابر کرده و دو ناوشکن دیگر را به سه ناوشکن که به طور عادی در منطقه گشت می زنند، اضافه کرده است. امکانات نظامی منتشر گوشه چشمی از جانب کنگره است تا مانور نظامی دیگری را در کارنامه باراک اوبامایی قرار دهد که از زمان به دست گرفتن قدرت تا به امروز فرمان حضور نظامی محدود و نامحدود امریکا در 6 منطقه از جهان را صادر کرده است. از دکتر ابراهیم متقی استاد روابط بین الملل و تحلیل گر مسائل امریکا در خصوص سازوکار سیاسی در ایالات متحده و محدوده اختیارات رئیس جمهور ، احتمال رای مثبت کنگره به گزینه نظامی در سوریه ، چرایی این اقدام باراک اوباما و اما و اگرهای او در حمله به سوریه سولاتی را پرسیدیم که ماحصل این گفتگو به شرح زیر است :  

 دایره اختیارات رئیس جمهور در ساختار سیاسی ایالات متحده به چه شکل است؟

در ساختار سیاسی ایالات متحده امریکا رئیس جمهور نقش محوری در تصمیم گیری راهبردی دارد، از جمله اقداماتی که در این دایره قرار می گیرد انتصاب فرماندهان نظامی در امریکا و همچنین تصویب خط مشی راهبردی است. در این کشور رویکردهای دفاعی، نظامی و امنیتی رئیس جمهور  را در قالب دکترین تلقی می کنند و عموما به موازات دکترین راهبردی رئیس جمهوری امریکا سند امنیت ملی ایالات متحده در مقیاس زمانی دو ساله منتشر می شود. عموما وزارت دفاع، شورای امنیت ملی و همچنین برخی از کارگزاران امنیتی و راهبردی در تنظیم سند امنیت ملی مشارکت دارند.

ایالات متحده از سال 2001 تاکنون سابقه صدور دستور حمله نظامی به شکل نامحدود مانند افغانستان و عراق و به شکل محدود مانند سومالی و پاکستان را در پرونده خود دارد. آیا بر اساس قوانین این کشور صدور مجوز حمله به کسب رضایت کنگره بستگی دارد؟

براساس قانون اساسی ایالات متحده اعلام جنگ به کشورها باید از سوی کنگره  تصویب شود اما رئیس جمهور می تواند دستور لازم برای انجام عملیات نظامی صادر و نیروی نظامی را به حوزه های مختلف جغرافیایی اعزام کند و از همه مهم تر اینکه شرایطی را برای  انجام عملیات راهبردی  فراهم کند. انجام عملیات راهبردی اگر تا سه ماه به اتمام برسد به هیچ وجه نیازی به مصوبه کنگره ندارد اما اگر از سه ماه بیشتر طول کشید رئیس جمهور می تواند از طریق گواهی و سوگند در برابر کنگره که حضور نیروهای نظامی امریکا در منطقه خاص سه ماه دیگر برای امنیت ملی این کشور ضروری است مجوز لازم را برای تداوم انجام عملیات در آن کشور بدست آورد.

در شرایطی که امریکایی ها و برخی کشورهای اروپایی پیش از به پایان رسیدن کار کمیته حقیقت یاب سازمان ملل در سوریه ، دولت بشار را به استفاده از تسلیحات شیمیایی متهم می کنند. چرا اوباما توپ را به زمین کنگره انداخته است؟

موضوع سوریه از این جهت اهمیت دارد که شورای امنیت سازمان ملل هیچ مجوزی را به رئیس جمهور نداده است از سوی دیگر این امکان وجود دارد که در آینده شرایط برای چالش از سوی حزب مخالف یعنی جمهوری خواهان به وجود آید و این چالش منجر  به کاهش اعتبار رئیس جمهور و حزب برای رقابت های انتخاباتی دور آینده برای کنگره و سه سال آینده برای انتخابات ریاست جمهوری شود. به همین دلیل است که رئیس جمهور اوباما موضوع سوریه را به کنگره  ارجاع داد تا سیاست کنگره جایگزینی برای مشروعیت یابی راهبردی ایالات متحده در جهت  انجام عملیات نظامی محدود  شود.

رئیس جمهور اوباما می تواند اقدام  نظامی خود را بدون مجوز کنگره به انجام  برساند، اما نکته بسیار مهم این است که چنین اقدامی نیازمند تصویب نهایی است. زمانی که شورای امنیت چنین اجازه ای را به رئیس جمهور امریکا نمی دهد طبیعی است که کنگره می تواند مشروعیت لازم را در افکارعمومی ایالات متحده  به وجود آورد. بنابراین اقدامی که باراک اوباما انجام داد حرکتی در راستای تامین  مشروعیت عملیاتی امریکا  در سوریه در میان افکار عمومی این کشور است.

فضای کنگره با توجه به آنکه اکثریت در اختیار جمهوری خواهان است نسبت به صدور این مجوز چگونه است. آیا پیش بینی می کنید که کنگره رای مثبت خواهد داد؟

به احتمال بسیار زیاد رای کنگره امریکا مثبت خواهد بود  و این اجازه را به رئیس جمهور می دهد تا  اگر شرایط را برای منافع  ملی و امنیت ملی امریکا ضروری می داند به انجام اقدامات نظامی مبادرت ورزد. این اقدام رئیس جمهور امریکا را باید نمادی از تجدید نظر ضمنی در ارتباط با تهاجم به سوریه دانست.

در خصوص جنگ های افغانستان و عراق آیا جورج بوش از کنگره مجوز گرفت؟

در جنگ افغانستان شورای امنیت سازمان ملل به رئیس جمهور بوش از طریق کشورها اجازه داده بود و در نتیجه نیازی به رای کنگره نبود. اما در بحث مربوط به حمله امریکا به عراق رئیس جمهور مجوز را از کنگره گرفته بود. البته ماهیت اقدام نظامی امریکا در افغانستان و عراق با سوریه تفاوت دارد، به دلیل آنکه در سوریه  حمله نظامی ماهیت تاکتیکی و عملیاتی دارد در حالیکه حملات در افغانستان و عراق ماهیت راهبردی داشته است.

انگلستان در 15 سال گذشته در افغانستان و عراق شریک نظامی امریکا بوده است اما این بار شاهد رای منفی مجلس عوام بودیم . آیا شاهد جابه جایی متحدان نظامی امریکا در اروپا و انتقال این جایگاه از انگلستان به فرانسه هستیم؟

انگلستان متحد تاکتیکی و راهبردی ایالات متحده است. تصمیم گیری در انگلستان بر اساس سنجش چندجانبه پیامدهای حمله نظامی است. انگلیسی ها از درک راهبردی تیزتری در مقایسه با امریکا در مسائل خاورمیانه برخوردارند. اما روحیه امریکایی ها بر کاربرد قدرت تاکید دارد و همین امر منجر به رای مثبت کنگره برای استفاده از نیروی نظامی خواهد شد. در حالیکه الگوی رفتاری فرانسه ناپایدار است، اگر فرانسه در حال حاضر حمایت از امریکا را پیگیری کرده به دلیل آن است که در زمره نیروهای مخالف بشاراسد بوده و به دنبال براندازی آن است.

حوزه رفتاری فرانسه تاکتیکی است و ممکن است در آینده سازکارهای کاملا متفاوتی را در ارتباط با امریکا در پیش گیرد. در حقیقت موضوع اصلی فرانسه مشارکت همه جانبه رهبران سیاسی این کشور در ارتباط با فرایند براندازی بشار اسد است.

به نظر شما چرا باراک اوباما از گزینه نظامی محدود علیه سوریه و عدم تلاش برای براندازی حاکمیت اسد در این مرحله سخن می گوید ؟ آیا اوباما از واکنش های احتمالی ایران و حزب الله در صورت حمله نامحدود نظامی واهمه دارد ؟

حضور نظامی امریکا در عراق مخاطرات زیادی را به وجود آورد. در حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار هزینه دربر داشت و ۴ هزار نیروی نظامی امریکایی کشته شدند. اگر نیروهای امریکایی وارد سوریه شوند کشتار بیشتری به همراه خواهد داشت و در نتیجه فضا برای اسرائیل نا امن تر خواهد شد. امریکایی ها از گزینه کنش محدود استفاده می کنند برای اینکه واکنش گسترده حزب الله، جبهه مقاومت و همچنین روسیه را به وجود نیاورند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: دوشنبه 11 شهریور 1392/ باز انتشار: شنبه 16 شهریور 1392