از نقش محوری وزارت خارجه تا ارتقاء سطح مذاکرات

دیپلماسی ایرانی: با معرفی وزرای کابینه دولت تدبیر و امید و رای اعتماد مجلس به تعداد قابل توجهی از آنها، اکنون همه در انتظار اقدام بعدی حسن روحانی در چینش اعضای هیات مذاکره کننده هسته ای ایران هستند. بسیاری بر این باورند که مانند معرفی کابینه، رونمایی از هیات مذاکره کننده در مهمترین مساله سیاست خارجی ایران نیز نشان دهنده بخشی از رویکرد دولت روحانی خواهد بود.

اکنون یاران روحانی که سابقه فعالیت در دوران هاشمی و خاتمی را دارند، یکی پس از دیگری در پست های کلیدی منصوب شده اند. شناخته شده ترین آنها محمد جواد ظریف است که سال ها نمایندگی ایران در سازمان ملل را بر عهده داشته و مقامات آمریکایی بر این باورند که شیوه سخنرانی وی باید در کلاس های دانشگاه تدریس شود. از سوی دیگر خبرها حاکی از آن است که حسین موسویان یار دیرین روحانی نیز پس از سال ها حاشیه نشینی، اکنون در راه بازگشت به ایران است. موسویان پیش تر همراه با روحانی تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی را تشکیل می دادند. اما با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد، موسویان نیز به همان سرنوشتی دچار شد که ظریف را 6 سال خانه نشین کرد.

باوجود اینکه روحانی هنوز از تیم هسته ای اش پرده برداری نکرده و گمانه زنی های زیادی در این مورد مطرح می شود، کاترین اشتون؛ مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا موافقت کرده تا در نزدیک ترین زمان ممکن با ظریف ملاقات کند تا زمینه از سرگیری مذاکرات هسته ای، فراهم شود. هنوز مشخص نیست که شخص ظریف به عنوان نماینده ایران در مذاکرات هسته ای حاضر خواهد بود یا خیر، اما برخی تحلیلگران پیش بینی می کنند که سطح مذاکرات در دولت روحانی در مقایسه با 8 سال مذاکره ای که در دوران احمدی نژاد انجام شده، بالاتر باشد.

اشتون در تماس تلفنی برای تبریک تایید ظریف به عنوان وزیر خارجه ایران، اعلام کرد، گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) آماده از سرگیری مذاکرات هسته ای با هیات مذاکره کننده ایران هستند. به گفته دیپلمات ها، اشتون و ظریف در این نشست در مورد زمان از سرگیری مذاکرات هسته ای تصمیم گیری خواهند کرد.

این در حالی است که بان کی مون؛ دبیر کل سازمان ملل نیز از روحانی و ظریف برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل که ماه آینده در نیویورک برگزار می شود، دعوت کرده است. برخی گزارش ها حاکی از آن است که احتمالا ظریف و اشتون در حاشیه این مجمع با یکدیگر ملاقات خواهند کرد.

با این حال مقامات غربی می گویند، پیشنهاد ملاقات اشتون با ظریف به این معنی نیست که وی حتما رئیس هیات هسته ای ایران خواهد بود. از سوی دیگر سخنگوی وزرات خارجه اعلام کرده که هنوز تصمیم گیری در مورد تاریخ مذاکره با اشتون انجام نشده است. مقامات آمریکایی می گویند آنها منتظر معرفی تیم هسته ای ایران هستند. آنها می گویند از طریق منابع آگاه مطلع شده اند که روحانی قصد دارد پرونده هسته ای ایران را از شورای عالی امنیت ملی خارج کرده و آن را به وزارت خارجه و ظریف پسپارد.  ظریف دکترای خود را از دانشگاه دنور آمریکا اخذ کرده و روابط نزدیکی با بسیاری از کارشناسان امنیت ملی آمریکا دارد. از سوی دیگر علی اکبر صالحی، وزیر خارجه سابق ایران نیز که تحصیلات خود را در غرب انجام داده، اکنون به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی، کار خود را آغاز کرده است.

این در حالی است که ظریف نیز از تمایل خود به انتقال پرونده هسته ای به وزرات خارجه سخن گفته اما در عین حال تاکید کرده که تصمیم گیری در این زمینه بر عهده رئیس جمهور است.

گری سیمور، مشاور سابق کاخ سفید در امور تسلیحاتی که ظریف را از نزدیک می شناسد، بر این باور است که وی مواضع ملایم تری دارد و یک دیپلمات بسیار باهوش و موفق به شمار می رود و کار کردن با او خوشایند است. البته به گفته وی هنوز تغییری در رویکرد هسته ای ایران نمایان نشده و در چند ماه آینده باید تحولات را زیر نظر داشت. زمانی که کانال ارتباط احتمالی بین ایران و آمریکا برقرار شود. این در حالی است که گزارش اخیر برخی دیپلمات ها حاکی از آن است که ایران همچنان به محدود نگاهداشتن ذخیره اورانیوم غنی شده 20 درصدی از طریق تبدیل آن به صفحه های سوخت برای راکتور های تحقیقاتی ادامه می دهد. اقدامی که در یک سال گذشته ادامه داشته و مانع آن شده تا ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی ایران به خط قرمز مورد ادعای آمریکا و انگلیس نزدیک شود.  

در حال حاضر شماری از تحلیلگران بر این عقیده اند که تعداد 6 کشور برای مذاکره هسته ای با ایران زیاد است و راه حل مذاکره مستقیم ایران و آمریکا، کارآمدتر خواهد بود.

از سوی دیگر به نظر می رسد روحانی نیز به دنبال تسهیل امور در پرونده هسته ای است. برخی بر این باورند که انتقال پرونده هسته ای از شورای امنیت ملی به وزارت خارجه به آسان تر شدن روند تصمیم گیری ها کمک می کند. همچنین ارتقاء سطح مذاکرات از مدیران سیاسی به وزرای خارجه، می تواند در حل مساله هسته ای موثر باشد. همانگونه که روحانی در دوران تبلیغات انتخاباتی اعلام کرد که در دوره ریاست وی بر مذاکرات هسته ای، او با وزرای خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه مذاکره می کرده است. اما در دوران 8 ساله ریاست جمهوری احمدی نژاد، سطح مذاکرات به مدیران سیاسی کاهش پیدا کرد.

به هر ترتیب با معرفی اعضای هیات مذاکره کننده هسته ای ایران، بار دیگر فرصتی برای حل مساله هسته ای ایجاد می شود. فرصتی که احتمالا دیگر تکرار نخواهد شد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10