غرب می تواند به توافق با روحانی اعتماد کند

دیپلماسی ایرانی: تا حدود یک هفته دیگر بار دیگر موتور دیپلماسی برای مناقشه هسته ای ایران به کار می افتد. حسن روحانی، رئیس جمهور و محمد جواد ظریف وزیر خارجه او که عازم سفر نیویورک هستند، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، نشست های برنامه ریزی شده ای را با طرف های دخیل در پرونده هسته ای ایران دارند. از سوی دیگر وزرای خارجه گروه 1+5 ، نیز در حاشیه این مجمع ، مذاکراتی را در مورد ایران انجام خواهند داد. پس از مجمع عمومی سازمان ملل نیز برای نخستین بار در دولت روحانی، تیم مذاکره کننده هسته ای ایران با نمایندگان آژانس بین المللی انرژی اتمی پای میز مذاکره می نشیند. در همین حال مذاکرات هسته ای ایران از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه منتقل شده و چیدمان تیم جدید هسته ای نیز با تکنوکرات های باتجربه انجام شده است. پیتر جنکینز، دیپلمات انگلیسی که از سال 2001 تا 2006، به عنوان نماینده انگلیس در آژانس بین المللی انرژی اتمی فعالیت می کرد، بر این باور است که مثبت ترین جنبه تغییرات اخیرا در پرونده هسته ای ایران انتخاب ظریف به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته ای است. جنکینز که تجربه 33 سال فعالیت دیپلماتیک در وین، برازیلا، پاریس، واشینگتن و ژنو را دارد، تحصیلات خود را در دانشگاه های هاروارد و کمبریج تکمیل کرده است. آنچه در زیر می خوانید متن گفت و گوی اختصاصی دیپلماسی ایرانی با پیتر جنکینز، نماینده سابق انگلیس در آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

اخیرا مذاکرات هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه منتقل شده است، این تغییر را چگونه ارزیابی می کنید؟

مثبت ترین جنبه این تغییر این است که مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران اکنون محمد جواد ظریف است. او در پایتخت های غربی از احترام خاصی برخوردار است و مردی باهوش با مهارت دیپلماتیک قابل توجه شناخته می شود. او یک مذاکره کننده بااستعداد، جدی اما خلاق است. او به زیر و زبر پرونده هسته ای ایران آشناست.  

با معرفی تیم جدید هسته ای در ایران، شانس توافق چقدر است؟

بله. احتمالا تیم جدید اطمینان و دلگرمی بیشتری را برای درگیر شدن در مذاکرات سازنده و سیال با گروه 1+5 (آمریکا؛ انگلیس، فرانسه ، چین، روسیه و آلمان) احساس می کند . تصویر عمومی غرب از رئیس جمهور و وزیر خارجه جدید ایران به گونه ای است که رهبران غربی می توانند به آنها در مورد هر توافقی که از دل مذاکرات بیرون بیاید، اعتماد کنند. مذاکره کنندگان غربی نیز تحت فشار خواهند بود تا فرصت ناشی از انتخاب روحانی در انتخابات ریاست جمهوری و تیم باتجربه و متبحر او را هدر ندهند.

اوباما اخیرا تایید کرده که نامه هایی بین او و روحانی رد و بدل شده است، در همین حال رئیس جمهور ایران نیز از روابط بهتر با جامعه بین المللی سخن می گوید. این تنها روشی برای آزمایش شرایط است یا اینکه تغییری واقعی ایجاد شده است؟

فکر می کنم خیلی زود است که در مورد روی دادن تغییرات واقعی صحبت کنیم. اما احساس من بر این است که آمریکا آمادگی بیشتری برای تماس مستقیم با رئیس جمهور ایران و دولت وی دارد و این تمایل بیش از هر زمان دیگری از ژانویه 2002 تا کنون است. تردیدی وجود ندارد که در این مرحله هر دو طرف یکدیگر را محک می زنند. حدس می زنم که طرف آمریکایی تحت تاثیر پاسخ های دولت ایران و علائم ارسالی قرار گرفته است.

در هفته آینده ظریف و اشتون برای تعیین تاریخ ازسرگیری مذاکرات هسته ای با گروه 1+5، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، ملاقات می کنند. هفته بعد از آن نیز نشست ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی پیش رو خواهد بود. به عقیده شما ادامه مذاکرات در چارچوب آژانس کارآمدتر است یا گروه 1+5؟

هردو چارچوب لازم است. آژانس بین المللی انرژی اتمی می خواهد نکته های مبهم و عدم اطمینان در مورد ماهیت و گسترده برنامه های هسته ای ایران را برطرف کند. این وظیفه آژانس است که از سوی اعضای آژانس بین المللی انرژی اتمی به این نهاد واگذار شده است. گروه 1+5، نیز به دنبال مشاهده آمادگی ایران برای اقدامات اعتمادساز در اهداف هسته ای اش است، چرا که اعتماد آژانس در سال 2003، زمانی که بازرسان دریافتند ایران برنامه های هسته ای اش را در 18 سال قبل از آن پنهان کرده ، از بین رفت. اعتماد می تواند از طریق نشان دادن این موضوع که ایران به دنبال تولید اورانیوم غنی شده با خلوص بالا یا پلوتونیوم نیست، احیا شود. همچنین اجازه به آژانس برای تکمیل بازرسی هایی که در سال 2006 نیمه کاره رها شد، می تواند در ایجاد اعتماد موثر باشد.

آمانو بار دیگر درخواست دسترسی به پارچین را مطرح کرده است. دلیل اصرار آژانس و انکار ایران برای بازرسی از این سایت چیست؟

قضاوت از سوی یک ناظر خارجی دشوار است. به نظر می رسد که آژانس بین المللی انرژی اتمی باور دارد که تحقیقات مربوط به ساخت تسلیحات هسته ای 10 سال قبل در پارچین انجام شده است. آنها می خواهند ببینند آیا مدرکی که تایید کننده این ادعا باشد را در این سایت پیدا می کنند یا خیر. من شخصا باور ندارم که این اقدام برای پاسخ به این پرسش ضروری است. آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است این است که فارغ از اینکه اهداف هسته ای ایران پیش از سال 2003 چه بوده، اکنون این اعتماد به دست آید که هدف ایران در برنامه های هسته ای به طور کامل صلح آمیز است و با تعهدات تهران در پیمان منع اشاعه هسته ای همخوانی دارد.

به نظر می رسد که موضوع هسته ای ایران بیشتر سیاسی است تا یک مساله قانونی و این روند، دستیابی به راه حل را پیچیده تر کرده است. آیا با آن دسته از تحلیلگرانی که می گویند مساله هسته ای باید بین تهران و واشینگتن حل شود، موافق هستید؟

بله. اما فکر نمی کنم این دلیل اصلی اختلافات ایران و آمریکا از زمان انقلاب اسلامی باشد. من بر این باورم که آمریکا باید  اصول استراتژیک برای برنامه هسته ای ایران را درک کند و آن را بپذیرد، همانگونه که برای مثال اصول برنامه هسته ای برزیل را پذیرفت. آمریکا باید مجاب شود که فعالیت های هسته ای ایران تهدیدی برای متحدان اش، اسرائیل و عربستان سعودی نیست. متحدانی که سرمایه حیرت آوری را برای متقاعد کردن قانونگذاران در واشینگتن ( و در سطح محدودتری در پاریس و لندن) در مورد تهدید ناشی از ایران هسته ای برای صلح و امنیت منطقه ای و جهان؛ هزینه کرده اند.

آمریکا و متحدان اش همچنان بر محدود سازی عملیات غنی سازی اورانیوم تاکید دارند. اما روحانی می گوید ایران از هیچ یک از حقوق هسته ای دست نمی کشد. آیا پیشنهادی برای خروج از این بن بست دارید؟

به عقیده من این مساله معمای مذاکرات هسته ای را شکل می دهد. موفقیت یا شکست، بستگی به این نکته دارد که آیا ایران می تواند ساختاری را پیشنهاد دهد که در آن بر سر حقوق هسته ای شامل استفاده از تکنولوژی غنی سازی برای اهداف صلح آمیز مصالحه نکند اما در عین حال ثابت کند که به دنبال غنی سازی با خلوص بالاتر نیست. من ایده هایی دارم اما نمی خواهم در این مرحله آنها را علنی کنم.

 دیوید آلبرایت اخیرا گفته است که تبدیل اورانیوم غنی شده به سوخت نمی تواند یک اقدام اعتمادساز باشد و ایران باید برای اعتماد سازی ذخایر اورانیوم غنی شده را به خارج از کشور منتقل کند و کمیت و کیفیت سانتریفوژها را کاهش دهد. آیا نظر او را تایید می کنید؟

به گمان من آقای آلبرایت به بدترین سناریو دلبستگی دارند و این موضوعی است که من در بین کارشناسان اسرائیلی با آن برخورد کرده ام.  آلبرایت می گوید اورانیوم غنی شده ای که به صفحه های سوخت تبدیل شده می تواند دوباره و بدون دردسر زیاد به اورانیوم غنی شده تبدیل شود. اما باید گفت که عملیات تبدیل مجدد و انتقال به نطنز یا فوردو از اصفهان، نمی تواند در یک شب انجام شود و در صورتی که این عملیات کشف شود، زنگ های خطر به صدا در خواهد آمد.

از سوی دیگر آژانس های جاسوسی آمریکا می گویند سیاستگذاران ایرانی هنوز تصمیم برای تولید اورانیوم غنی شده با خلوص 93 درصد  اتخاذ نکرده اند و گفته های آلبرایت در شرایطی عملی می شود که ایران بخواهد اورانیوم غنی شده با این خلوص را تولید کند. از سوی دیگر کاهش کیفیت و کمیت سانتریفوژها همچنان مطرح است اما مشخص نیست روحانی با توجه به تعهدی که در زمینه حفاظت از حقوق هسته ای ایران دارد، با ایجاد این محدودیت موافقت کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 26 شهریور 1392/ باز انتشار: شنبه 30 شهریور 1392