وقتی کردها به ساز اردوغان می رقصند

دیپلماسی ایرانی: نهمین نشست عمومی کنگره خلق یا شورای رهبری پ. ک. ک (کنگره جوامع کرد  (KCK)) که در برگیرنده نهادهای سیاسی و نظامی این گروه می باشد در 19 تیر سال جاری برگزارشد. این نشست در اربیل عراق برگزار شد و در آن هیات های از ترکیه، ایران،عراق و سوریه حضور داشتند. در این نشست در کنار تصمیمات سازمانی، «جمیل باییک» و «بسه هوزات» بطور مشترک به عنوان روسای شورای رهبری پ. ک. ک به جانشینی «مراد قرائیلان» انتخاب شدند.

آنچه به این نشست و تغییرات انجام شده اهمیت داده بیش از  تغییر در هرم رهبری، تغییر در مفاهیم و نگرش هاست. همانگونه که ترکیه با باز تعریف همه مفاهیم مربوط به سیاست داخلی و خارجی خود پرداخته و می پردازد، پ ک ک نیز با توجه به شرایط نیازمند به بازتعریف خود می باشد. این بازتعریف در راهبرد امنیتی در هر دو  طرف ترک و کرد از اهمیت خاص برخودار می باشد. تغییر نگاه امنیتی به نگاه باز و پذیرش واقعیت ها و  برخورد معقول با آن حاصل این باز تعریف است، که در حال حاضر و بطور مشخص در موضوع کردی تجلی یافته است. در پروژه صلح،  ورود پ ک ک از فاز نظامی به فاز سیاسی در واقع  از این نقطه شروع می شود و ادامه آن می تواند از عفو اعضای آن تا تغییر شرایط زندان اوجالان و حتی آزادی وی ادامه یابد. البته این روندی طولانی و زمان بر خواهد بود.  مسلما ترکیه برخواسته از تغییراتی که مذاکرات کردی- ترکی به همراه خواهد داشت، با ترکیه امروز بسیار متفاوت خواهد بود.

در شرایط جاری منطقه، خصوصا بحران سوریه و در روند صلح کردی- ترکی، باز تعریف پ ک ک امری اجتناب ناپذیر شده است. در سیر این تحول، مسئولیت مراد قاراییلان از پست شورای رهبری به فرمانده کل نیروهای مسلح حزب کارگران کردستان تغییر یافت. محافل سیاسی و رسانه ای از این تغییر، دو برداشت داشته اند. برخی آنرا نشانه تندتر شدن پ ک ک و برخی آنرا معنطف شدن این حزب در ارتباط با روند مذاکرات صلح ارزیابی نموده اند. به نظر می رسد این تغییرات فارغ از نشست دوره ای، اهداف چند سویه ای نیز دارد که مهمترین آن تطبیق ساختار پ ک ک با شرایط جدید از منظر ترکیه، منطقه و نظام بین الملل است.

همچنین با تعیین جمیل باییک و بسه هوزات بطور مشترک به عنوان روسای شورای رهبری پ. ک. ک، نظر اوجالان مبنی بر اینکه زنان باید در همه  رده های حزبی پ.ک.ک نقش داشته باشند عملیاتی شد. این اصلی است که در همه ی نهادها و احزاب اقماری پ.ک.ک  پیاده شده است. بر اساس این اصل، هر کدام از نهادهای حزب راهکار دموکراتیک (شاخه ی عراقی پ.ک.ک)، حزب اتحاد دموکراتیک (شاخه ی سوری پ.ک.ک)، حزب صلح و دموکراسی، کنگره ی جامعه ی دموکراتیک و سایر نهادها، دارای دو رهبر هستند که یکی از آنها مرد و دیگری زن می باشد. بافت سنتی جوامع کرد و وجود سازوکارهای ایلاتی - عشیره ای و عقب ماندگی زنان کرد از حقوق خویش در قیاس  به همنوعان ترک از عوامل بسیار موثر در این رویکرد بوده است. البته ارایه و ترسیم چهره ای دمکراتیک از حزب کارگران کردستان و مجموعه زیر گروههای آن در نزد مردم و محافل منطقه ای و بین المللی نیز خود به تنهایی از اهمیت بسزائی برخوردار است. احزاب کرد می خواهند بیش از همه احزاب در خاورمیانه حقوق زنان را رعایت نموده و درجهت تساوی آنان در سطوح سیاسی گام بردارند و انتخاب رهبر همزمان اقدامی در همین راستا می باشد. چنانچه در حال حاضر حزب کردی صلح و دمکراسی بالاترین تعداد نماینده زن را در مجلس ترکیه دارد.

تغییرات در پ.ک.ک بسترسازی برای نهادینه نمودن روند صلح و ایجاد آمادگی برای شرایط مختلف پیش رو است. نکته مهم آن است که دریابیم که اقدام ترکیه و متقابلا پ.ک.ک  در مذاکرات صلح  اقدامی تاکتیکی نبوده بلکه اقدامی راهبردی است. گزینه صلح، انتخابی سخت و تصمیمی استراتژیک است که انتخاب آن برای اردوغان نسبت به اوجالان به واسطه لایه های چند گانه اجتماعی ترک ها، دشوارتر است. با وجود شخصیت تند و بعضا احساساتی اردوغان، تنها او است که می تواند مسیر صلح در ترکیه را طی نماید. اردوغان شخصیت، توانایی و پشتیبانی لازم برای پیمودن این راه را در ترکیه داشته و این نکته ای که کردها نیز معترف به آن می باشند. در جنگ ها و درگیری های داخلی،  زمانی برای صلح وجود دارد که بنظر می رسد امروز در ترکیه  آن روز بوده و بطور نسبی همیاری در سطح  ملی برای صلح آماده شده است.

در مذاکرات آنکارا با کردها، مهم اراده طرفین و نظام بین المللی است که در جهت حل معضل می باشد. پ ک ک حزبی است که از انضباط و نظم سازمانی قوی برخودار است. اگر چه شخصیت افراد در رده های رهبری در آن تاثیرگذار است، اما این دستورات و راهبرد حزبی است که عملکرها را تعیین می نماید. اگر در مسیر صلح پ.ک.ک با آنکارا نرمش و یا تندی رخ دهد، این هدفمند بوده و یک دستور سازمانی است. گماشتن و تعیین رهبران در مسئولیت ها حتی اگر با توجه به شخصیت تند و یا نرم آنان باشد برای اهداف تعریف شده می باشد. سطح مطالبات و راه رسیدن به آنها است که عامل تقسیم و تعیین مسئولیت هاست. بنابراین در مسیر آغاز شده صلح پ.ک.ک با آنکارا فراز و نشیب وجود خواهد داشت، اما این راهی نیست که به بن بست منتهی شود. البته تحولات سیال سیاسی، شرایط  داخلی ترکیه، منطقه ای خصوصا سوریه و سیاست غربی ها و بطور مشخص امریکا می تواند آینده این مذاکرات را به سمت و سوی دیگر نیز هدایت نماید که نباید از آن نیز غفلت نمود.

در حال حاضر شرایط پیچیده ای در ترکیه که بتواند روند صلح را با چالش مواجه نماید پیش نیامده است. نکته مبهم وضعیت کردهای سوریه و واکنش نهایی آنکارا در خصوص خومختاری کردهای سوری است. البته در این مسئله موضع نظام بین الملل از اهمیت راهبردی برخودار است. نظرسنجی های داخلی در ترکیه حاکی از حمایت کلی ترک ها و کردها از روند صلح داشته  و با توجه به اینکه  این گفتگوهای صلح از حمایت بین المللی نیز برخودار می باشد، روند صلح غیر قابل برگشت می باشد.  باید توجه داشت که از نظر داخلی، کردها در جریان گزی پارک غایب بودند و این خود قابل تعمق است. می توان گفت که از منظری آنان در کنار اردوغان بودند.

دوران انکار حقوق کردها در ترکیه و و مبارزه مسلحانه آخرین روزهای خود را می گذراند و راهی جز تفاهم وجود ندارد. با تغییر رهبری کادر پ.ک.ک در کنار تغییرات گسترده دیگر، به نظر نمی رسد که در آینده چالش جدی برای آینده گفتگوهای صلح با ترکیه وجود داشته باشد، بلکه در نهایت و نگاه کلان در خدمت صلح خواهند بود.

لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که در ترکیه، غالب احزاب و شخصیتهای ترکیه معترف به معضل کردی در این کشور بوده و به حل آن اعتقاد دارند. تنها اختلاف موجود در این رابطه، مربوط به مکانیزم حل و تامین خواسته های طرفین می باشد. قرائن موجود مبین تداوم موفقیتهای حزب عدالت و توسعه در انتخابات بعدی و در نتیجه ادامه مذاکرات صلح کردی- ترکی می باشد. ارزیابی ها نشان می دهد چنانچه دولت کنونی (فرضی که چندان محتمل نیست) نیز تغییر نماید، روند کنونی مذاکرات در قالب  دولتهای بعدی فارغ از آنکه از چه حزب و گروهی باشند، ادامه خواهد یافت./16