هدف مهار اسلام سیاسی است

دیپلماسی ایرانی: بلافاصله پس از تحولات مصر دامنه موج دوم انقلاب های عربی به تونس رسیده است. روز پنج شنبه گذشته محمد البراهیمی، یکی از رهبران مخالفان اسلام گرایان و نماینده مجلس این کشور ترور شد. به گفته دختر براهیمی وی در حال رفتن به مجلس برای اعلام استعفای خود در اعتراض به دولت اخوانی تونس که به ادعای مخالفان تا کنون کارنامه موفقی نداشته و نتوانسته برای حل بحران های امنیتی و اقتصادی کاری از پیش ببرد، در اطراف پایتخت تونس به ضرب گلوله کشته شد. این دومین ترور رهبران مخالفان اسلام گرایان در تونس ظرف شش ماه گذشته محسوب می شود.در تونس نیز عمر حکومت جدید بیش از یک سال نیست. کشوری که اقتصاد شکننده ای دارد و عموم درآمد خود را از طریق صنعت گردشگری تامین می کند.اهمیت این ترور در این است که براهیمی خود از اهالی شهر سیدی بوزید، همان شهری که جرقه انقلاب علیه زین العابدین بن علی را زد، در قلب تونس است و مردم این شهر را در پارلمان جدید تونس نمایندگی می کرد.

این در حالی است که مدتی است زمزمه افزایش محبوبیت جریان های مخالف اسلام گرایان تونس افزایش یافته و گفته می شود در صورتی که همین الآن انتخابات برگزار شود، آنها می توانند برنده انتخابات شوند و اسلام گرایان اعم از اخوانی ها را در اقلیت قرار دهند. همین مساله سبب شده است تا از نزدیک به یک ماه پیش تا کنون مخالفان حکومت اخوانی تونس زمزمه مخالفت، انحلال پارلمان، انحلال دولت و برگزاری مجدد انتخابات را سر دهند.

ترور البراهیمی به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و ناظرات تحولات تونس سبب می شود تا فشارها به دولت تحت فشار اخوانی این کشور باز هم افزایش یابد. در نبود حامیان اصلی منطقه ای یعنی قطر و ترکیه و تضعیف کلی جایگاه اخوان در منطقه کار برای دولت فعلی تونس بیش از پیش سخت خواهد شد و احتمال می رود که اتفاقی شبیه مصر در تونس نیز رخ دهد. کما این که چنین هم شده است، روز شنبه 42 تن از نمایندگان مجلس قانون گذاری در اعتراض به البراهیمی از سمت خود استعفا دادند تا در کنار اعتصاب عمومی بزرگترین نهاد کارگری تونس در روز جمعه گذشته دامنه فشارها به دولت اخوانی تونس افزایش یابد. فشاری که به نوشته روزنامه الحیات، چاپ بیروت بیشترین فشار به حکومت تونس طی شش ماه گذشته محسوب می شود. در خصوص تحولات مصر و موج دوم اعتراض های به راه افتاده در این کشور با  دکتر زامل سعیدی، تحلیلگر مسائل منطقه به گفتگو نشستیم:

این روزها در تونس هم درگیری ها به اوج خود رسیده است. در حال حاضر مخالفان دولت فعلی تونس چه گروه ها و از چه جریان هایی هستند؟

مخالفان حکومت فعلی تونس به رهبری حزب اسلام گرای النهضه که در چارچوب ائتلاف سه جانبه با دو حزب «کنگره برای جمهوریت» و «تجمع دموکراتیک برای کار و آزادی» امور کشور را در مرحله انتقالی جاری ادراه می کند، را می توان در یک دسته بندی کلی، تحت عنوان «مخالفان حکومت دینی» معرفی نمود. در میان مخالفان، انواع طیف های سیاسی، اعم از لیبرال، کمونیست، ناسیونالیست و مشربهای مختلف، قابل شناسایی هستند.

 مخالفان حکومت ائتلافی تونس در اولین عکس العمل در قبال ترور محمد البراهمی رهبر 58 ساله حزب ملی گرایان دموکراتیک و عضو مجلس مؤسسان تونس، در نخستین لحظات وقوع حادثه، قبل از هرگونه تحقیق و بررسی، اتهام ترور براهمی ناسیونالیست را به حزب النهضة بسته و شعار معروف « الشعب یرید اسقاط النظام» را سردادند.

حزب ندای حق تونس اعلام کرده است تنها در صورتی مذاکرات آغاز می شود که دولت به شکست خود اعتراف کند. آیا همان سناریوی دولت جدید مصر پس از انقلاب در این کشور تکرار خواهد شد؟

بسیاری از ناظران مسائل خاورمیانه بر این باورند که وقایع اخیر تونس، بدور از تحولات سه هفته اخیر مصر نبوده و می گویند تلاش هایی در جریان است تا سناریوی مصر و ساقط کردن حکومت اخوان و بازداشت محمد مرسی در تونس نیز به نوعی آزموده شود. هدف نهایی این تلاش ها اثبات عدم توانایی احزاب اسلامگرا در اداره امور جامعه است.

حتی مخالفان صحبت از انحلال شورای موسسان کرده اند و در همین راستا 53 نفر از نمایندگان عضویت خود را به حالت تعلیق درآورده اند. آیا ممکن است این درگیری ها منجر به انحلال پارلمان شود؟

برای شناخت بیشتر اهداف مخالفان تونسی می توان به خواسته اعلام شده 53 نفر از اعضای مجلس مؤسسان (پارلمان منتخب) تونس که در اعتراض به ترور براهمی، عضویت خود را در این مجلس به حال تعلیق درآورده اند، توجه نمود. این مجموعه خواستار انحلال مجلس مؤسسان و حکومت فعلی و تشکیل حکومت نجات ملی با مأموریت تدوین قانون اساسی و انجام انتخابات تا پایان سال جاری (2013) شده اند.

  قابل توجه است که مجلس مؤسسان، طبق اظهارات روز گذشته رئیس مجلس، مصطفی بن جعفر، قسمت اعظم کارهای قانونگذاری مرحله انتقالی، از تدوین پیش نویس قانون اساسی جدید و تشکیل هیات برگزار کننده انتخابات را به اتمام رسانده و قرار است مرحله انتقالی جاری در حرکتی به سوی دموکراسی واقعی، در ماه اکتبر سال جاری به پایان رسد.

آغاز نا آرامی ها در کشور تونس از ترور براهمی شکل گرفت. براهمی که یکی از مخالفان اسلام گرایان تونس است دومین رهبر مخالفان بوده که در طول شش ماه گذشته ترور شده است. آیا می توان گفت موجی ضد اخوانی و یا اسلام گرایی در این کشورها در حال شکل گیری است؟

همه قرائن و شواهد حکایت از این دارد که جنبش اخوان و به طور کلی گرایش های اسلام گرا که طی دو سال گذشته در چارچوب « بهار عربی» رونق و تجلیاتی داشته اند، این روزها در معرض فشارهای سهمگینی قرار گرفته اند که آینده آنها را در معرض چالش های جدی قرار داده است. بدیهی است که کشمکش جاری در مصر شاه بیت این قصیده است و سرنوشت احزاب اسلام گرا، مطابق پرده پایانی سناریوی مصر و زورآزمایی اخوان المسلمین و ارتش مصر رقم خواهد خورد.

   اجلاس بین الملل اخوان که پس از برکناری مرسی، در استانبول برپا شد و دبیری سازمان را به راشد الغنوشی رهبر النهضه تونس سپرد، خود یکی از عوامل اساسی در راه ایجاد مشکلات جدید برای جنبش اسلامی در تونس به شمار می آید و ترور البراهمی یکی از نمادهای آن است. به همین دلیل یک اسلام گرای مراکشی طی مقاله ای در القدس العربی اظهار نظر کرده است که هدف اصلی ترور البراهمی، ضربه زدن به النهضه و به شکست کشاندن طرح دموکراتیک آن برای تونس آینده بوده است.

نقش جریان های سلفی با توجه به اینکه بسیاری آنها را متهم می کنند که در این درگیری ها نقش اساسی دارند، چیست؟

جماعت سلفی «انصار الشریعه» تونس که روابط نزدیکی با القاعده در بلاد مغرب عربی دارد و گویا در برهه اخیر اسلحه فراوانی از لیبی به تونس و دیگر جاهایی در شمال آفریقا منتقل کرده است، به ترور محمد البراهمی متهم شده است، تا حدی که وزیر کشور حکومت فعلی تونس، بن جدو اسم متهم به قتل براهمی را که از عناصر وابسته به انصار الشریعه می باشد، اعلام نموده و گفته است که این شخص همانی است که در بهمن گذشته شکری بلعید، یکی از رهبران گروه های چپ تونس را به قتل رساند و همان اسلحه را در هر دو حادثه بکار برده است.

در مقابل، انصار الشریعه ضمن رد هرگونه ارتباط خود با ترور براهمی، عناصر رژیم ساقط شده بن علی را متهم نموده و اعلام داشته است که هدف این عناصر القای هرج و مرج در جامعه تونس است تا همانند مصر شود.

باتوجه به کمرنگ شدن قدرت اخوانی ها در قطر و مصر و یا حتی ترکیه تا چه اندازه می توان گفت قدرت اخوانی ها در تونس هم رو به زوال است؟

تردیدی نیست که قدرت اخوان المسلمین در کل جهان عرب، به ویژه در مصر به چالش کشیده شده و علاوه بر مخالفین داخلی، نیروهای شاخصی در سطح منطقه و عرصه بین المللی، خواهان کاهش قدرت و نفوذ اخوان و به طور کلی اسلام سیاسی هستند. اما هیچ یک از طرف های مخالف، از داخل گرفته تا قدرت های منطقه ای و بین المللی، نمی توانند حضور و نفوذ معنوی اخوان المسلمین را در جوامع متدین، به خصوص مصر، نادیده بگیرند.بدیهی است که میزان نفوذ احزاب اسلامی در جوامع مختلف به یک اندازه نیست، مثلا نفوذ معنوی اخوان المسلمین در مصر، بیشتر از تونس است، چون فرهنگ غالب در جامعه شهری تونس، بیش از مصر، متأثر از لیبرالیسم غربی است.

اگر در حال حاضر انتخاباتی در این کشور برگزار شود پیش بینی شما از محبوبیت اخوان و مخالفان اسلام گرایان چیست؟

اگر انتخابات آزاد و غیر مخدوشی در کشورهای مصر و تونس انجام بگیرد، سهم اسلامگرایان در آن – حتی اگر به اندازه سال قبل نباشد – باز هم قابل توجه خواهد بود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: چهارشنبه 9 مرداد 1392/ باز انتشار: یکشنبه 13 مرداد 1392