پوتین درصدد دوستی با روحانی

دیپلماسی ایرانی: انتظار می رود که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه قبل از نیمه های ماه آینده میلادی به تهران سفر کند، این دومین سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به ایران از سال 2007 تا کنون محسوب می شود. لازم به یادآوری است که قبل از آن تاریخ هیچ رهبر یا رئیس جمهوری از سوی اتحاد جماهیر شوروی از سال 1943 که استالین، روزولت و چرچیل در تهران دور هم جمع شدند تا سال 2007 به ایران سفر نکرده بود. رئیس جمهوری روسیه تلاش می کند که روابط میان مسکو و تهران را بعد از آن که در دوران دیمیتری مدودوف، رئیس جمهوری سابق و دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد رو به تیرگی گذاشته بود، ترمیم کند.

این گونه معروف است که مدودوف تحت فشارهای امریکا و اسرائیل ارسال سامانه های موشکی اس – 300 به تهران را متوقف کرد، کما این که با اعمال تحریم های جهانی بیشتر علیه ایران موافقت کرد، همچنین قوانینی در خصوص ممنوعیت فروش سلاح های روسی به دولت ایران در سال 2010 به تصویب رساند که این مساله سبب شد تا احمدی نژاد انتقادهای تندی را متوجه روسیه و سیاست های آن کند، در آن موقع کرملین با خشونت پاسخ انتقادهای احمدی نژاد را داد که در نوع خود در تاریخ روابط دو کشور در بیست سال اخیر بی سابقه بود. به گونه ای که سرگئی بیریخودکو، مشاور امور خارجی مدودوف، رئیس جمهوری سابق روسیه در سال 2010 انتقادهای احمدی نژاد را مالیخولیایی توصیف کرده بود و آن چه احمدی نژاد به پیروی خاضعانه روسیه از ایالات متحده امریکا توصیف کرده بود را رد کرد. بعد از آن سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز اظهارات احمدی نژاد را که گفته بود روسیه دشمنی تاریخی با ایران دارد چرا که تحت تاثیر سیاست های منفعلانه قرار گرفته است را به چالش کشید و گفت که کشورش هیچ سیاستی را که در راستای منافع عالی اش نباشد، پیش نمی گیرد. اظهارات نقادانه احمدی نژاد از روسیه و اظهارات نقادانه روس ها از احمدی نژاد در آن موقع نشانه ای چیز جز بروز بحران در روابط روسیه و ایران نبود.

این بحران در آن موقع بازتابی روشن در بهبود روابط مسکو و واشنگتن داشت. با رسیدن باراک اوباما به قدرت در امریکا و رسیدن مدودوف به کاخ کرملین در روسیه مواضع مسکو در قبال ایران و پرونده هسته ای اش به شکل ملحوظی تغییر کرد. اما در مقابل روابط امریکا و روسیه نیز بعد از امضای توافق نامه جدید موشک های استارت و افزایش حضور و مداخله امریکا در اوکراین که در انتخابات ریاست جمهوری روسیه نیز تاثیر گذاشت و به تعلیق الحاق گرجستان و اوکراین به پیمان ناتو تا اطلاع ثانوی انجامید نیز مجددا رو به تیرگی نهاد. ایالات متحده همواره تلاش کرده است که مصالح روسیه را در آسیای میانه و قفقاز تحت تاثیر قرار دهد. پیش از آن باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا استقرار سامانه های موشکی در لهستان و چک را به حالت تعلیق در آورده بود. همه اینها مواردی بود که مسکو از واشنگتن می خواست تا در برابر اعمال تحریم های بین المللی جدید علیه ایران و توقف فروش موشک های اس – 300 به ایران به عنوان امتیاز بپردازد.

بعد از آن در ایران نیز تقاضا برای کاهش همکاری های نظامی با روسیه و یافتن جایگزینی به جای آن برای پیشرفت صنایع نظامی و رسیدن به خودکفایی در این زمینه افزایش یافت. کار به جایی رسید که تهران از طرف روسی خواستار غرامت 4 میلیارد دلاری که به دلیل ندادن سامانه های اس – 300 خسارت متوجه آن کرده بود، شد. لازم به یادآوری است که همکاری های نظامی مسکو و تهران فقط محدود به موشک های اس – 300 نیست، بلکه دو طرف همکاری های نظامی بسیار گسترده تری دارند که خرید جنگنده های میگ – 29 و سوخو – 24 از جمله آنها است. علاوه بر آن ارتش ایران تانک های روسی در اختیار دارد که نیاز به بازسازی و تامین قطعات دارند. در سایه این بحران بسیاری از کارشناسان روسی بر این اعتقادند که هزینه های روسیه از توقف همکاری ها با ایران در زمینه های نظامی به 11 تا 13 میلیارد دلار برسد. برای همین است که ولادیمیر پوتین تلاش دارد تا با روحانی دیدار کند و با او بر سر فروش سلاح های جدید به ایران به ویژه در سایه کاهش رشد اقتصادی روسیه به توافق برسد.

هم زمان پوتین تلاش دارد تا گشایشی در پرونده هسته ای ایران به وجود آورد و راه حل هایی برای مشکلات مربوط به آن بیابد، به ویژه در سایه عدم حصول هر گونه پیشرفتی در مذاکرات جاری میان ایران و غرب. رهبر کرملین قصد دارد که دست رئیس جمهوری جدید ایران را به گرمی بفشارد تا فضای لازم برای از سرگیری مذاکرات و ایجاد تحرکی رو به جلو در فضای راکدی که بر روابط دو طرف حاکم شده است، به وجود آید. این گونه معروف است که مسکو و واشنگتن توافق کرده اند که اجازه ندهند ایران به سلاح هسته ای دست یابد اگرچه مسکو بر خلاف واشنگتن هر گونه گزینه نظامی برای حل پرونده هسته ای ایران را قویا رد می کند. در همین راستا این نیز معروف است که روسیه به اسرائیل بارها نسبت به حمله نظامی به تاسیسات هسته ای ایران هشدار داده است.

از دیگر قضایایی که پوتین تلاش می کند در تهران برای حل آن تلاش کند، حل مساله حقوقی دریای خزر و تقسیم ثروت های نفتی آن است. مساله ای که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 به وجود آمد و سبب شد که در سواحل دریای خزر علاوه بر روسیه و ایران سه کشور مستقل دیگر یعنی آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان به وجود بیایند و نسبت به این دریا ادعا کنند. روسیه و آذربایجان و قزاقستان بر سر تقسیم دریای خزر بر اساس طول ساحلی مربوط به هر کدام از 5 کشور ساحلی این دریا به توافق رسیده اند در حالی که ایران با این مبنا موافق نیست و خواستار تقسیم مساوی دریا است. این مساله سبب شده تا بر سرمایه گذاری بر ثروت های نفتی دریای خزر اختلافاتی پیش آید و هر کدام از کشورها بدون توافق با دیگر کشورها اقدام به سرمایه گذاری و اکتشاف نفت کنند. مثلا در حال حاضر آذربایجان بدون توجه به وضعیت قانونی دریای خزر سرمایه گذاری های خود را آغاز کرده است. به رغم این اختلاف ها روسیه و ایران توافق کرده اند که از حضور نظامی کشورهای غیر همسایه دریای خزر در این دریا جلوگیری کنند که البته مقصودشان ایالات متحده امریکا است.

همچنین انتظار می رود که پوتین با تهران بر سر حل بحران سوریه و چگونگی یافتن راه حلی برای خروج از بحران آن هماهنگی هایی را انجام دهد. روشن است که مواضع ایران و روسیه در برابر آن چه در روسیه می گذارد بسیار به هم نزدیک است، هر دوی آنها بر حفظ اسد در قدرت تاکید دارند. سفر قریب الوقوع پوتین به تهران فرصت مهمی برای ترمیم روابطی که به روابط استراتژیک میان دو کشور معروف شده، به حساب می آید، آن هم در سایه افزایش تنش ها در روابط مسکو و واشنگتن که با بازگشت پوتین به کرملین در سال گذشته میلادی آغاز شده است.

منبع: السفیر/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11