استقبال غرب از گفتمان سیاست خارجی روحانی

دیپلماسی ایرانی : در عرصه بین المللی با تعاملاتی میان مجموعه های انسانی برخورد داریم،  برخی از تحلییگران به گونه ای تحلیل می کنند که کشورها و یا دستگاه های دیپلماسی آنها همانند ماشین ها و یا تانک هایی هستند که به سمت یکدیگر شلیک می کنند و این راهی معین برای همه و بدون بازگشت است. درحالیکه سیاست خارجی و دستگاه های تصمیم گیری مجموعه های انسانی هستند و همانند تمامی مجموعه ها برای آنها نیز قابلیت تحول و دگرگونی وجود دارد.

در رابطه میان کشورها دنیای فعلی چندین عامل موثر است که باید بر یکی از این عوامل تاکید کرد و آن نیز گفتمانی است که در دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی یک کشور حاکم می شود. زمانی که گفتمانی در سیاست خارجی یک کشور وجود داشته باشد که با فضا و جامعه بین المللی و  یا باساختار ذهنی کشورهای دیگر کاملا در تعارض  و تقابل باشد عکس العمل های خود را در عرصه بین المللی خواهد داشت. اما اگر با حفظ منافع مشترک گفتار و سخنی سازنده در عرصه سیاست خارجی مطرح شود می تواند فضای بین المللی و شرایط دستیابی به منافع را در عرصه بین المللی دگرگون سازد.

 با شناختی که از حسن روحانی در عرصه بین المللی وجود دارد و همچنین با توجه به  سابقه ای که در دستگاه دیپلماسی اروپایی دارد و با گفتمان عقلایی و اعتدال گرایانه ای که جریان مبارزات انتخاباتی خود داشته، این تصور و ذهنیت وجود دارد که در دوران ریاست جمهوری وی نیز نگاه معتدل تر و گفتمان سازنده تر و ساختار ذهنی هماهنگ تری در عرصه سیاست خارجی ایران حاکم خواهد شد. این مساله به گونه ای از لحظه ابتدای اعلام پیروزی حسن روحانی در موضع گیری کشورهای اروپایی و حتی اتحادیه اروپا خود را نشان داده است. البته موضعی که از سوی فرانسه، انگلیس و آلمان و حتی به نوعی از سمت امریکا اتخاذ شده نشان دهنده عکس العمل به تحول گفتمانی در سیاست خارجی ایران است، اما نمی توان انتظار داشت که این تحول گفتمانی تاثیرات فوری در روابط میان ایران و اروپا داشته باشد. چراکه برخی بر این باورند به محض آنکه رئیس جمهور تغییر کرد به سرعت تمامی مشکلات در روابط حل خواهد شد و  محدودیت ها برطرف می شود، ممکن است این مساله در میان مدت تاثیرگذار بوده و چنین اتفاقی بیفتد، اما مشکلاتی که میان کشورها در عرصه سیاست خارجی وجود دارد در طول مدت کوتاهی و با موضع گیری وزیرخارجه ایران و یا کشورهای اروپایی به یکباره رفع نمی شود. مشکلاتی که میان ایران و کشورهای اروپایی در طول چند سال اخیر به وجود آمده و تعارض هایی که میان ایران و سیستم بین المللی پدید آمده  مشکلات عمیقی است که حتی اگر دو طرف اراده ای برای از میان برداشتن آن داشته باشند به زمان طولانی نیاز خواهد داشت. ضمن آنکه باید توجه داشت که رئیس جمهور و  وزیر امور خارجه تنها نهادها و یا شخصیت های تاثیرگذار بر سیاست خارجی ایران نیستند  و تغییر در آنها نمی تواند ارکان سیاست خارجی ایران را تغییر دهد.

یخ روابط با اروپا باز خواهد شد

بهبود روابط با کشورهای اروپایی در برداشتن تحریم ها موثر خواهد بود، چراکه بسیاری از محدودیت هایی که برای ایران اعمال می شود در چارچوب مصوبات سازمان ملل و شورای امنیت نیست بلکه مسائلی است که اتحادیه اروپا و امریکا به طور یکجانبه و حتی خارج از قطعنامه های وضع شده، اعمال کرده اند و به نظر می رسد که علائم بهبود در روابط میان ایران و اروپا می تواند سبب کاهش بسیاری از آنها شود.

در موضع گیری وزارت خارجه آلمان شاهد بودیم که خواهان گسترش روابط اقتصادی با ایران است و همین موضع گیری نشان دهنده طلیعه ای است که کشور آلمان که یکی از قدرت های مهم اتحادیه اروپا محسوب می شود این موضوع را اعلام کرده است. بنابراین ممکن است در چند ماه آینده که دولت جدید بر  سر کار آید برخی از فشارها و محدودیت هایی که در اتحادیه اروپایی خارج از شورای امنیت در خصوص ایران اعمال شده کاهش پیدا کند و حتی می توان پیش بینی کرد روابط دیپلماتیک ایران با کشورهای اروپایی از سردی خارج شده و رو به بهبود قدم بردارد.

با توجه به موضع گیری هایی که در چند روز گذشته نزد متفکرین،تحلیلگران و یا مقامات رسمی کشورها وجود داشته به نظر می رسد نگاه به دستگاه اجرایی با تدبیرتر و عاقلانه تری نسبت به دستگاه حسن روحانی وجود دارد و به بیان روشن تر نگاه مثبت تری نسبت به گذشته است که به طور کلی می تواند مواضعی که در دولت گرفته می شود و یا رفتارهایی که از سوی دولت نشان داده می شود را تفاسیر مثتب تری کنند. در نتیجه اگر این روند با سیاست خارجی مدبرانه ای همراه شود می توان اینگونه پیش بینی کرد که تنش ها در روابط با کشورهای اروپایی و غربی در همان ماه های ابتدایی کاهش پیدا می کند، چراکه تصویری که از رئیس جمهور جدید ایران وجود دارد تصویر مثبت تری است و همچنین افرادی که در دستگاه سیاست  خارجی روحانی کار را بدست خواهند گرفت ضمن آنکه از اصول و مواضع ایران کوتاه نخواهند آمد، منافع جمهوری اسلامی را در نظر خواهند داشت و باید اینگونه تفسیر کرد که نگاه کلی که در نزد آنها وجود دارد تعاملات مثبت و سازنده با جامعه بین المللی است و در نتیجه می توان گفت در خط سیر سیاست خارجی ایران هم در منطقه خاورمیانه و در روابط با کشورهای اروپایی گشایش هایی در راه است.

بازتعریف روابط اعراب با ایران

به نظر می رسد که کشورهای عربی نیز تجدیدنظری در روابط خود با ایران داشته باشند. به دلیل آنکه حسن روحانی از نزدیکان هاشمی رفسنجانی محسوب می شود و دستگاه سیاست خارجی و افراد فعال هر دو آنها به نوعی روابط خوبی را با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و به ویژه عربستان دارند و در نتیجه به احتمال زیاد شاهد گشایش هایی در روابط ایران و عربستان خواهیم بود. از سوی دیگر این اتفاق می تواند به کاهش تنش هایی که در منطقه وجود دارد نیز کمک کند، همانند تنش ها در کشورهایی همچون عراق و لبنان و سوریه. بنابراین چنین مساله ای در میان مدت ممکن است به روابط حسنه بیشتر عربستان و مصر بینجامد که این روابط نزدیک تر می تواند محور جدیدی را در تحولات موجود در خاورمیانه باز کند و این امر موازنه ها و معادلات موجود در روابط کشورهای محوری در خاورمیانه را دگرگون خواهد کرد.

به کنفرانس ژنو 2 نزدیک می شویم به هر میزانی که سازگاری بیشتری میان مواضع دو طرف درخصوص سوریه دیده شود با توجه به پیروزی هایی که ارتش سوریه در هفته های اخیر بدست آورده امکان این سازگاری وجود دارد و همچنین ممکن است احتمال نزدیک شدن  کشورهای محوری منطقه ای بیشتر شود به دلیل آنکه در حال حاضر شرایط نزدیکی ذهنی میان این کشورها  فراهم خواهد شد. البته همچنان سوریه عامل بازدارنده مهم نزدیک شدن این کشورهاست.

به نظر می رسد کلید حل مساله سوریه این است که هر دو طرف به توافق برسند به دلیل آنکه هم ارتش سوریه پیروزی های جدی را داشته و هم طرف مقابل نیز مواضعی را در دست دارد، بنابراین رسیدن به راه حل بینابینی ایده آل است، یعنی راه حلی که هم صحبت از حذف کامل دستگاه حاکم موجود نکند و از سوی دیگر دولت و معارضین به یک راه حل مشترکی دست پیدا کنند که این روند تنها راهی است که می تواند مساله سوریه را به سمت حل مشکل پیش ببرد.در حال حاضر اروپایی ها،روسیه و  ایران به سمت چنین راه حلی حرکت می کنند و به آن نزدیک می شوند و اگر در کنفرانس ژنو 2 این نگاه ها به هم نزدیک شود کلید حل بسیاری از مشکلات منطقه نیز بدست خواهد آمد./14

انتشار اولیه: دوشنبه 27 خرداد 1392/ باز انتشار: سه شنبه 28 خرداد 1392