آقای دیپلمات رای می‌آورد؟

دیپلماسی ایرانی: غایب بودن علی اکبر ولایتی از مناصب دولتی در 16 سال گذشته به معنای عزل یا حذف او از عرصه سیاسی ایران نبوده است. مردی که طولانی ترین دوره تصدی گری را در وزارت امور خارجه ایران داشته و سال ها مشاور ویژه رهبری در امور بین المللی بوده است، این سمت های مهم و سخت سبب شده  او وزیری فوق العاده باشد. در حال حاضر او از رقبای قدرتمند انتخابات ریاست جمهوری است. آن چه او را از دیگر نامزدها متمایز می کند درگیری نزدیک او با پرونده های مفصلی و سخت مثل رابطه با سوریه و حزب الله است.  

ولایتی متولد شمیران در شمال تهران به سال 1945 است. 17 ساله بود که به یک جریان مبارز با محمد رضا شاه پهلوی پیوست و به سرعت خود را به مراجع دینی نزدیک کرد. رشته پزشکی را برای تحصیل انتخاب کرد و دوره تخصص خود را در دانشگاه جانز هاپکینز امریکا گذراند. در دوران تحصیلش در امریکا به "جمعیت دانشجویان مسلمان" پیوست که وابسته به جریان اخوان المسلمین مصر بود. این مساله باعث شد تا از اصطکاک با مسلمانان سنی فاصله بگیرد. برای همین یکی از اهداف انقلاب اسلامی را تحقق نهضت اسلامی جهان فارغ از شیعه و سنی می داند. در سال 2005 از رهبران دینی افغانستان خواست که به اختلافات خود پایان دهند و به آنها تاکید کرد که "اختلاف میان مسلمانان به ایالات متحده امکان می دهد که به اهدافش علیه مسلمانان و سرکوب آنان از فلسطین گرفته تا قلب جهان اسلام برسد."

ولایتی در مجلس اول شورای اسلامی نماینده مجلس شد اما در سال 1981 به عنوان وزیر بهداشت انتخاب شد. بعد از آن آیت الله العظمی خامنه ای در دوران ریاست جمهوری خود او را به عنوان نخست وزیر انتخاب کرد. اما مجلس وقت که ریاست آن بر عهده علی اکبر هاشمی رفسنجانی بود به نخست وزیری او رای نداد. بعد از آن ولایتی به تنها سیاستمدار ایران که توانست 16 سال وزیر امور خارجه باشد، از سال 1981 تا 1997، در دوره ریاست جمهوری آیت الله العظمی خامنه ای و آیت الله رفسنجانی تبدیل شد. برای همین او را از بنیانگذاران سیاسی وزارت امور خارجه ایران بعد از شاه توصیف می کنند.

ولایتی روز جمعه از شیوه مذاکرات یکی از بارزترین رقبایش در انتخابات ریاست جمهوری، سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مسئول مذاکره کننده ایران در پرونده هسته ای انتقاد کرد و به او گفت که "اگر شیوه مذاکرات شما نبود به وضعیت فعلی نمی رسیدیم." وی تاکید کرد که "فن دیپلماسی این است که بتوانیم به حقمان در پرونده هسته ای برسیم و هم زمان جلوی تحریم ها را نیز بگیریم."

یاران و دشمنانش تاکید دارند که او دیپلماتی کارکشته است. سیاست خارجی او دروازه ای است برای بازگشت به رویارویی. ولایتی هفته گذشته گفت که اصلاحات او باید در صدر اولویت های دولت جدید قرار بگیرد، و این مساله تحقق نمی یابد مگر این که رئیس جمهور جدید از کارشناسان زبده در روابط بین الملل که دنیا را بشناسند، بهره ببرد. وی همچنین گفت که پیشرفت کشور و نجات اقتصاد آن نیازمند فردی از قماش ماهاتیر محمد، نخست وزیر سابق مالزی است که در عین حال پزشک هم بود.

ویژگی های دیپلماتیکش از او چهره ای متمایز در برابر دیگر رقبایش ایجاد کرده است، این ویژگی در عصری که ایران با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کند، ویژگی بسیار باارزشی است، ویژگی ای که نه نزد اصولگرایان و نه نزد اصلاح طلبان نمی توان مشابه آن را یافت، این چیزی بود که در مناظره روز جمعه به روشنی خود را نشان داد.

ولایتی یک ویژگی بارز دیگر نیز دارد و آن نزدیکی اش به پرونده های سوریه و حزب الله با رویکرد مردمی است، او توانایی مذاکره با غرب در صورتی که به سود مصالح ایران باشد را نیز دارد.

در گزارش رسانه ها آمده بود که دولت بریتانیا او را بر دیگر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران ترجیح می دهد. روزنامه الحیات چاپ لندن هفته پیش گزارش داد که هیئتی امریکایی در قطر در پایان سال گذشته میلادی نقشه راهی برای حل مشکلات میان دو طرف در برابر او قرار داده بود. حتی اگر این اخبار صحیح نباشند بسیاری از نشانه هایی که وجود دارد نشان می دهد که تنگتر شدن طوق تحریم های بین المللی علیه ایران و وقایع میدانی در سوریه و روابط تهران و دوحه بازتابی از آن مذاکرات است.   

ولایتی از جمله کسانی است که به گسترش روابط با سوریه و حفظ رابطه با حکومت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه پایبند است. او پس از پیروزی اسد در شهر استراتژیک القصیر گفت که در صورتی که پیروز انتخابات ریاست جمهوری شود، پشت میز مذاکره با فرانسه، به عنوان تنها کشور اروپایی که در سوریه و لبنان نفوذ دارد، می نشیند و با آن کشور برای رسیدن به راه حل سیاسی برای بحران سوریه مذاکره خواهد کرد. با این حال بعید به نظر می رسد که وی اجازه دهد بر سر کناره گیری اسد مذاکره ای صورت بگیرد. ولایتی بارها گفته بود که نمی توان اجازه داد که اسد سقوط کند چرا که سقوط او باعث می شود تا محور مقاومت در برابر اسرائیل فرو بپاشد.

واقعیت این است که روابط ولایتی با حکومت سوریه از ژوئیه 1982 بعد از اشغال لبنان توسط اسرائیل آغاز شد. در آن موقع در دمشق با حافظ اسد، رئیس جمهوری فقید سوریه دیدار کرد و در سال 1983 و 1984 نیز بار دیگر او را در دمشق دید. از سال 1994 تا 1997 نیز بارها از سوریه بازدید به عمل آورد. چند ماه بعد از آغاز جانشینی بشار اسد در سال 2000 نیز با او آشنا شد.

یک سال بعد از انتخاب سید حسن نصرالله به دبیر کلی حزب الله او را در بیروت دید و بعد از آن بارها در تهران، بیروت و دمشق حتی بعد از این که از وزارت امور خارجه رفت، با او دیدار کرد.

در حالی که چند روزی به انتخابات ریاست جمهوری ایران زمان باقی مانده است و هر لحظه امکان دارد که انتظارات تغییر کنند، انتظارها از ولایتی فراتر از آن چیزی است که از او در مناظره ها دیده شد. تحلیلگران اصلاح طلب و محافظه کار او را برنده حقیقی مناظره روز جمعه دانستند. اما همه چیز به روز انتخابات باز می گردد، آیا در 14 ژوئیه ملت ایران به او رای خواهند داد؟/ 11

منبع: النهار/ تحریریه دیپلماسی ایرانی