حماس با کسی عهد اخوت نبسته است

دیپلماسی ایرانی: سند روابط اخوان المسلمین با نظام قطر رازی ناگفته  است. این راز بر کسی پوشیده نیست اما در بعضی حالت ها، نه همیشه، نیاز به برخی ملاحظات دارد تا میان نکات از هم دور مانده برای رسیدن به یک نقطه نظر ارتباطی برقرار شود. روابط حماس با دوحه بخشی از روابط اخوانی قطری است.  

اما این هم پیمانی یا همکاری، همکاری استراتژیک دائمی یا موقت است، آیا واقعا اختلاف هایی میان دو طرف وجود دارد؟ اگر حماس با مواضعی که اخیرا رهبران آن اتخاذ کرده اند، مخالفت کند، قطر که در راس کشورهای عضو اتحادیه عرب در واشنگتن بود و اعلام کرد که اعراب حاضرند طرح تبادل اراضی میان اسرائیلی ها و فلسطینیان را بپذیرد، چه خواهد کرد؟

روابط قطر با اخوان المسلمین پرشاخه است، یک وجه آن روابط شخصی است که فعالانی از اسلام گرایان را در آغوش خود پذیرفته است. مثل شیخ یوسف قرضاوی، رئیس اتحادیه علمای مسلمین، مصری الاصل که در حال حاضر شناسنامه قطری دارد. قرضای شخصا افتخار می کند که در انقلاب مصر نقش داشته و از مواضعی که در این زمینه گرفته است به خود می بالد. او دائما در مدح و ثنای انقلاب مصر مدیحه سرایی می کند و در دفاع از نقشی که در آن داشته نطق های آتشینی بیان می کند.

رفیق عبدالسلام، وزیر امور خارجه سابق تونس (2011 – 2013)، داماد راشد الغنوشی، رهبر جنبش النهضه تونس (شاخه تونسی اخوان المسلمین) که روزی رئیس بخش مطالعات در مرکز الجزیره در مطالعات دولتی در دوحه بوده است.

داماد یوسف القرضاوی (شوهر دخترش)، هشام مرسی، که نقشی فعال در شکل گیری اولیه انقلاب مصر داشت، در سال 2004 در لندن مرکز آکادمیک تغییر را تشکیل داد و از ابتدای سال 2005 نقشی مهم در شکل گیری نهادهای اعتراضی غیر خشونت آمیز و عصیان های مدنی ایفا کرد، وی تجربه سرنگونی اسلوبدان میلوسویچ در صربستان به زور قدرت نظامی خارجی در سال 2000 را نیز داشته و در سال 2006 به آکادمی ای در دوحه پیوسته و به فعالیت خود در طول انقلاب و بعد از آن ادامه داده است.

در شبکه الجزیره نیز شماری از اسلام گرایان جوان که موقعیت های رهبری در حرکت های انقلابی دارند، فعالیت می کنند.قرضاوی معتقد است که در حرکت های جهادی فلسطینی ها نقشی ویژه دارد. او می گوید: «همه برادرانی که در امر جهاد در جهان عرب فعالیت می کنند، همواره به مواضع من عمل کرده اند، از این رو لازم است که به آنها توجه شود و از آنها حمایت شود، افرادی نظیر الولید خالد مشعل (رئیس دفتر سیاسی حماس)، رمضان عبدالله شلح (رهبر حرکت جهاد اسلامی فلسطین)، منیر شفیق و بشیر نافع، دو نویسنده معروف اسلام گرای فلسطینی که آنها نیز به همین راه می روند.»

سفر اخیر قرضاوی به نوار غزه، تجلی گری نفوذ او در داخل حماس است، از همین دریچه می توان به امکانات و ارتباطات قطر با حماس نیز نگریست.

در حال حاضر قطر حامی علنی جنبش حماس است، به گونه ای که رئیس دفتر و شماری از رهبران آن در پایتخت این کشور ساکن هستند و امیر قطر، نخستین رهبری است که از غزه تحت حکومت حماس دیدن می کند و تعهد به دادن مقادیر متنابهی پول به آنها می دهد.

اخیرا اختلاف هایی میان رهبران حماس با قطر در بسیاری از پرونده ها مشاهده شده است. دکتر محمود الزهار، یکی از رهبران بارز جنبش حماس در صفحه فیسبوک خود نوشته است: «آیا ما باید برای راضی کردن قطر از سرزمین هایمان کوتاه بیاییم؟» رهبران دیگر حماس نیز طرح تبادل اراضی ای که قطر مطرح کرده است را رد کرده اند. سامی ابوزهری، سخنگوی حماس این طرح را خطرناک و اشتباه توصیف کرده است. خالد مشعل نیز گفته است: «حماس این طرح ها و سیاست امتیازدهی که به سود مصالح اسرائیل تمام شود را رد می کند.»

در پرونده سوریه نیز موسی ابو مرزوق، عضو دفتر سیاسی حماس در صفحه فیسبوک خود نوشت که شایسته است مخالفان سوریه این حملات خصمانه را محکوم کنند. وی همچنین بر عدم دخالت خارجی در امور سوری تاکید کرد و گفت که باید تنها جریان های عربی درگیر در سوریه و رهبران عرب بر سر آن تصمیم بگیرند. یعنی این که حماس بر خلاف مواضع قطر مخالف حمله نظامی به سوریه است.   

اخیرا روزنامه اردنی الدستور نوشت که محمود الزهار، یکی از رهبران حماس در غزه نسبت به انحراف حماس از راه اصلی اش تحت فشار جهت های خارجی به خالد مشعل هشدار داده است. که نشان از وجود فشارهایی خارجی در راس آنها دوحه دارد.

اگر این اصل سیاسی را ملاک بگیریم که در عالم سیاست هیچ کس با دیگری دوست نیست و همه چیز مبتنی بر مصالح است و مصالح متغیر هستند، بنابرین باید همان ابتدا بگوییم که هیچ هم پیمانی دائمی ای وجود ندارد از جمله میان حماس و دوحه. تجربه حماس با حکومت سوریه  حزب الله در خلال انقلاب های عربی موید این واقعیت است. به خصوص زمانی که جهان از اعرابی سخن می گوید که به دو گروه "معتدل" و "ممانع" تقسیم شده اند. این گروه آخری شامل سوریه، جنبش مقاومت اسلامی در لبنان و فلسطین، و احیانا لیبی و الجزایر می شود که قطر نیز حامی این محور است. اختلاف هایی که بر سر سوریه وجود دارد به این هم پیمانی ها پایان داده است کما این که روابط حماس با حزب الله به عنوان نماینده مقاومت لبنانی در برابر اسرائیل نیز از بین رفته است.

قطر تلاش می کند تا از راه حل های سیاسی حمایت کند، به گونه ای که چند روز پیش شیخ خلیفه بن جاسم آل ثانی، رئیس اتاق تجارت و صنایع قطر صحبت از همکاری با شرکت های اسرائیلی ظرف روزهای آینده زده و گفته است که به زودی به طور رسمی مرکزی برای تقویت روابط تجاری با اسرائیل در بیت المقدس امضا می کند که پیش بینی می شود بر عمق اختلاف ها میان حماس با قطر بیفزاید.

سامی ابوزهری، سخنگوی حماس می گوید: «ما پذیرفته ایم که بر اساس فکر تشکیل دو دولت بر اساس مرزهای 1967 مذاکره کنیم اما با یک تفاوت روشن، تشکیل کشور مستقل فلسطینی به معنای اعتراف به اشغال وحشتناکی که 78 درصد از اراضی فلسطینی از سال 1948 تا کنون را در اختیار دارد، نیست.»

آیا به این ترتیب می توان گفت که برخورد حماس و دوحه در پرونده های مختلف نزدیک است؟ کارشناسان می گویند که این برخورد دیر یا زود انجام می شود و  اجتناب ناپذیر است.  

منبع: المانیور

انتشار اولیه: چهارشنبه 15 خرداد 1392/ باز انتشار: دوشنبه 20 خرداد 1392