ایران یا عراق؟

شرق - محمد آزاد: کناره گیری عربستان برای دبیرکلی اوپک قطعی شده است. دور جدید رقابت برای دبیرکلی اوپک میان چهار کشور در جریان بوده است: ایران، عربستان، عراق، اکوادور. نماینده اکوادور پیش از این از رقابت ها کناره گیری کرد. حالا با انصراف نامزد عربستان سعودی، «مجید المنیف»، رقابت به ایران و عراق منحصر شده است. همزمان با انصراف نامزد عربستان برای دبیرکلی، کشورهای عضو تصمیم گرفتند دبیرکل فعلی این سازمان را برای یک سال دیگر ابقا کنند. دبیرکل کنونی، «عبدالله سالم» از کشور لیبی است. نماینده پیشنهادی ایران «غلامحسین نوذری» است که اکنون تنها نامزد عراقی «سمیر غضبان» را در مقابل خود می بیند. خبرگزاری مهر احتمال داده «با توجه به عزم جزم ایران، عراق در آخرین روزها از حضور در این رقابت به نفع ایران کناره گیری کند». ایران و عراق، رقبا و دشمنان پیشین، بنابر گزارش مهر اکنون جبهه متحدی را در اوپک تشکیل داده اند که به گفته تحلیلگران به سوی همگرایی روزافزون پیش می رود. «فایننشال تایمز»، در مطلبی که در ژوئن 2012 پس از یکی از نشست های سران اوپک در وین منتشر کرده، از نگرانی برخی از اعضای اوپک، نظیر عربستان سعودی، از قدرت گرفتن اتحاد میان ایران و عراق سخن گفته است. بنا بر این نوشته این نگرانی از ناهماهنگی میان اعضای اوپک نشات می گیرد که به علاوه بحران بدهی اروپا می تواند به اقتصاد جهانی لطمات جدی وارد آورد. یکی از تنش های عمده در اوپک از پیشنهاد ونزوئلا در سال 2012 مبنی بر لزوم حمایت اعضای اوپک از ایران در مقابل تحریم های غرب سرچشمه می گیرد؛ پیشنهادی که اعضای اوپک را به دو دسته تقسیم کرد. در طرفی ایران، عراق، ونزوئلا و الجزایر و در طرف دیگر کشورهایی نظیر عربستان سعودی، قطر، نیجریه و لیبی. استدلال دسته دوم برای مخالفت یکی این بود که این وظیفه ای است بر عهده وزرای خارجه و نه وزرای نفت. مقام های رسمی عربستان در مخالفت با پیشنهاد ونزوئلا اینگونه واکنش نشان دادند: «ما می خواهیم مطمئن شویم که اوپک سازمانی غیرسیاسی باقی خواهد ماند.» اما نکته مهم نشست ژوئن آشکار شدن نزدیکی ایران و عراق در تصمیم گیری های درون اوپک بود. تصمیم گیری هایی نظیر تعیین قیمت قابل قبول برای نفت، ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا و تصمیم گیری برای جایگزینی دبیرکل اوپک. غیر از مسایل سیاسی، نظیر مساله هسته ای ایران و جایگزینی دبیرکلی اوپک، بلوک ایران بر سر مساله قیمت نیز با بلوک عربستان اختلافات جدی دارد. ایران همواره سعی دارد سطح قیمت ها را در بالاترین حد تحمل بازار نگه دارد. عربستان در مقابل، به دلیل روابط دیرپای خود با کشورهای صنعتی که بزرگ ترین مصرف کنندگان انرژی جهان هستند، سعی دارد قیمت ها را در سطح تعادل و پایین نگه دارد، تا از رضایت مشتریان خود مطمئن شود؛ رضایتی که برای عربستان حمایت سیاسی و نظامی جهان صنعتی را در پی دارد. با حمله آمریکا و سقوط صدام حسین، صنعت نفت عراق که در دوره حاکمیت صدام حسین لطمات جدی دیده بود و حتی قادر به رساندن سقف تولید خود به سقف تولیدی مجاز اوپک نبود، بار دیگر جان گرفت؛ تا جایی که اکنون تولید نفت عراق به روزی سه میلیون بشکه در روز رسیده است. میزانی که از تولید کنونی نفت ایران نیز بیشتر است. به همین دلیل سیاست های نفتی عراق در زمینه قیمت به ایران متمایل است؛ یعنی بالا نگه داشتن قیمت ها و سرمایه گذاری هرچه بیشتر منابع آن برای افزایش توان تولیدی و بهبود وضعیت خود صنعت نفت. از دلایل دیگر نزدیکی عراق و ایران در اوپک، پیوندهای دولت شیعه آقای مالکی با ایران است. خصوصا پس از خروج نیروهای آمریکایی این تمایل در دولت عراق فزونی گرفته است. «جرج فریدمن»، مدیر ارشد شرکت مشاوره امنیتی آمریکایی «استراتفور» به «انرژی دیلی» می گوید: «محتمل ترین گزینه در آینده برای عراق هماهنگی با سیاست های استراتژیک ایران است. نمی توان امکان بدل شدن عراق به آلت دست ایران را دست کم گرفت، خصوصا به دلیل عواقب وسیع منطقه ای آن».
«فایننشال تایمز» در تحلیلی دیگر به نقش الجزایر می پردازد. به نوشته تحلیلگر «فایننشال تایمز» نیاز روزافزون الجزایر به درآمدهای نفتی، برای جلوگیری از وقوع اعتراضات گسترده اقتصادی که متعاقب تحولات اخیر جهان عرب موسوم به «بهار عربی» در این کشور روی داده، این کشور را به صدایی قدرتمند در اوپک برای افزایش قیمت نفت بدل کرده است. از همین رو الجزایر هم اکنون در اوپک خود را هماهنگ با سیاست های ایران می بیند. «فایننشال تایمز» با همین استدلال اعضای اوپک را به دودسته «افراطی» و «میانه رو» تقسیم کرده است که گروه اول سیاست هایی مشابه ایران را و گروه دوم از سیاست های عربستان پیروی می کنند. اکنون رقابت بر سر تکیه زدن بر جایگاه دبیرکلی اوپک، داغ ترین موضوع درون بزرگ ترین کارتل نفتی جهان است. دبیرکل اوپک بالاترین سمت اجرایی این سازمان است که برای سه سال در این مسند قرار می گیرد و با اجماع تمام اعضا می تواند سه سال دیگر نیز در این مقام باقی بماند. اوپک در طول دوره 52 ساله حیات خود تاکنون 22 دبیرکل داشته است. نخستین دبیرکل این سازمان، فواد روحانی، ایرانی بود. اکنون ایران بار دیگر به دنبال دبیرکلی اوپک است و در این مصاف باید با نماینده عراق رودررو شود.