آیا احمدی‌نژاد به مکه می‌رود؟

اعتماد :  در حالی که دعوتنامه پادشاه عربستان برای حضور در اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران از طریق منابع دیپلماتیک جمهوری اسلامی به وی تحویل داده شده است، اخیرا دعوتنامه یی به دفتر ریاست جمهوری ایران ارسال شده، که محمود احمدی نژاد را به اجلاس اضطراری سران کشور های اسلامی در مکه دعوت می کند.

اجلاس عدم تعهد در تهران از تاریخ 5 تا 10 شهریور برگزار می شود و این در حالی است که اجلاس اضطراری که عربستان میزبانی آن را بر عهده دارد، پیش از این تاریخ در روزهای 25 و 26 مرداد برگزار خواهد شد.

اما منابع خبری در تهران تاکید دارند که هنوز موضوع حضور رییس جمهور ایران در ا جلاس اضطراری سران کشور های اسلامی با محوریت بحران سوریه قطعی نشده است. این در حالی است که چندی پیش علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران، از حضور تمام نمایندگان کشور های دعوت شده به اجلاس سران جنبش عدم متعهد شامل عربستان سعودی خبر داده بود.

مساله حضور یا عدم حضور احمدی نژاد در اجلاس اضطراری مکه از آنجایی به موضوعی مهم تبدیل شده که روابط تهران – ریاض در ماه های اخیر به شدت بحرانی بوده است. موضوع ارسال دعوتنامه پادشاه عربستان از طریق کانال های دیپلماتیک نیز در واقع اعتراضی بود که دستگاه دیپلماسی ایران در مقابل اعدام ایرانیان در عربستان نشان داد.

این در حالی است که بنا بود دعوتنامه احمدی نژاد از ملک عبد الله شاه عربستان و شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه شاه بحرین توسط معاون وزیر خارجه ایران به وزیر خارجه عربستان تحویل داده شود که بعد از اجرای حکم اعدام برخی اتباع ایرانی در عربستان سفر امیر عبد اللهیان به جده لغو و دعوتنامه از طریق کانال دیپلماتیک ارسال شد.

حضور یا عدم حضور احمدی نژاد

هرچند روزنامه الریاض سعودی به نقل از برخی منابع که آنها را عالی رتبه خوانده، مدعی شد محمود احمدی نژاد، رییس جمهور ایران، در نشست فوق العاده سران کشورهای اسلامی که قرار است 26 و 27 ماه مبارک رمضان در مکه برگزار شود، شرکت می کند، اما مقامات دفتر وی هنوز این خبر را تایید نکرده اند.

مدیرکل بین الملل دفتر رییس جمهور اعلام کرد موضوع حضور رییس جمهور در اجلاس فوق العاده سازمان همکاری های اسلامی که به درخواست عربستان برگزار می شود، در حال بررسی است. فرقانی افزود: دعوتنامه عربستان برای حضور احمدی نژاد ارسال شده اما هنوز تصمیمی در این زمینه اتخاذ نشده است. به گفته وی ایران در حال بررسی ابعاد این موضوع است تا موضع خود را به درستی اتخاذ کند.

محمد شیخان، سرپرست معاونت ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری و محمدجواد رسولی محلاتی، سفیر جمهوری اسلامی نیز ضمن تایید خبر دریافت دعوتنامه تاکید کردند حضور رییس جمهور در این اجلاس قطعی نشده است. گزارش ها حاکی از آن است که با توجه به روابط سرد ایران و عربستان پس از تحولات کشورهای عربی، هنوز مشخص نیست هیات عربستانی نیز در چه سطحی در اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران شرکت می کند. بر همین اساس محلاتی سفیر ایران در عربستان هم در گفت وگو با مهر تصریح کرد: هنوز معلوم نیست رییس جمهور در این اجلاس شرکت کند. به گفته وی درباره حضور رییس جمهور یا نماینده جایگزین ایشان هنوز جمع بندی نهایی انجام نشده است. این در حالی است که با توجه به اولویت زمانی اجلاس اضطراری مکه نسبت به اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران، رویکرد جمهوری اسلامی برای شرکت در نشست مکه و سطحی که در آن شرکت خواهد کرد، بر خط مشی عربستان و هیات انتخابی اش برای حضور در اجلاس تهران، تاثیرگذار خواهد بود.

روابط متشنج

نخستین نشانه های تنش در روابط همواره متلاطم تهران و ریاض پس از تحولات کشورهای عربی در اوایل سال گذشته مشاهده شد؛ زمانی که معترضان در بحرین نیز به پا خاستند و ریاض برای کنترل پادشاهی سنی مذهب بحرین نیرو های خود را روانه این کشور کرد. در واکنش به این اقدام، تهران مقامات سعودی را به دخالت در امور بحرین متهم کرد و در مقابل ریاض نیز مدعی شد جمهوری اسلامی در دامن زدن به تحرک ها در بحرین نقش دارد. از آن پس آتش زیر خاکستر در روابط ایران و عربستان شعله ور شد و شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان بیانیه های متعددی را علیه ایران صادر کرد.

عرصه بعدی برای جدال تهران و ریاض در نشست تابستان گذشته اوپک فراهم شد؛ نشستی که تهران ریاست آن را بر عهده داشت و با همکاری دوستان خود مانند ونزوئلا قصد داشت سطح تولید را برای جلوگیری از افت بهای نفت، کاهش دهد. اما عربستان و کشور هایی مانند امارات متحده عربی با این درخواست مخالفت کردند و سرانجام نشست اوپک با نتیجه حفظ سطح تولید خاتمه یافت. اما این تازه آغاز ماجرا بود، چرا که سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان که به بلندگوی خاندان سعودی شهرت دارد، صراحتا اعلام کرد عربستان از سلاح نفت علیه ایران استفاده می کند. به این ترتیب عربستان که از مدت ها پیش با امریکا و متحدانش در حال مذاکره بود، سطح تولید نفت خود را افزایش داد. از آن پس مقامات نفتی عربستان بارها مدعی شدند قادر به پر کردن جای خالی نفت ایران خواهند بود.

بحران در سوریه، زمینه دیگری برای بروز اختلافات ایران و عربستان فراهم کرد. ایران به عنوان نزدیک ترین متحد سوریه در منطقه همچنان از بشار اسد و بقای وی در قدرت حمایت می کند و این در حالی است که عربستان در زمره کشور هایی قرار دارد که سلاح و تجهیزات مورد نیاز معترضان در سوریه را فراهم می کند.

علاوه بر مساله بحرین و سوریه، اعلام خبر اعدام هشت ایرانی در عربستان که در واپسین روزهای فروردین ماه منتشر شد، روابط تهران – ریاض را بیش از پیش تیره کرد. گزارش ها حاکی از آن بود که این هشت نفر، ماهیگیرانی بودند که حدود شش سال پیش در لنج ماهیگیری خود توسط نیرو های عربستان دستگیر شده بودند. دستور اعدام آنها مستقیما توسط نایف بن عبدالعزیز آل سعود، وزیر کشور عربستان صادر شد و پس از آن نیز تاکنون خبر اعدام 18 ایرانی در عربستان، تایید شده است.

تاریخچه قطع روابط

از سال 1307، یعنی زمانی که روابط ایران و عربستان بنا نهاده شده تاکنون سابقه چند دور قطع کامل روابط به ثبت رسیده که اغلب آنها در اعتراض به اقدامات تحریک آمیز سعودی ها بوده است.

در سال 1322 شمسی، تهران در واکنش به اعدام یک حاجی ایرانی در عربستان، روابط خود را با ریاض قطع کرد. اما در اسفندماه 1328 ساختمان سفارت ایران در جده بازگشایی شد و روابط دو کشور از سر گرفته شد.

در سال های 1359 تا 1368، همزمان با جنگ ایران و عراق، مقامات سعودی در موضع حامی بغداد قرار گرفتند و 25 میلیارد دلار کمک نظامی و مالی به عراق ارائه دادند. در این سال ها روابط ایران و عربستان به سطح کاردار تنزل یافته بود. اما در سال 1366 کشتار بیش از 400 حاجی ایرانی توسط عربستان، واکنش تند تهران را به دنبال داشت و در 26 مرداد همان سال تظاهرات کنندگان ایرانی به سفارت عربستان در تهران حمله کردند. یک دیپلمات سعودی در جریان این درگیری کشته شد و سرانجام در اردیبهشت 1367 عربستان مناسبات سیاسی خود با جمهوری اسلامی را به مدت سه سال قطع کرد. در حال حاضر نیز با توجه به اعدام ایرانیان در عربستان و دخالت ریاض در امور بحرین، روابط سردی بین ایران و عربستان حاکم است به نحوی که دعوتنامه احمدی نژاد برای دعوت از پادشاه این کشور برای شرکت در اجلاس سران غیرمتعهد ها در تهران نیز از طریق کانال های دیپلماتیک انجام شده و مقامات یا نمایندگان ویژه این دعوتنامه را به وی ارائه نداده اند.