ترجیح حفظ منافع موجود بر منفعت طلبی های جدید

با توجه به برگزاری نشست ژنو تا چه اندازه می توان گفت که میان امریکا و روسیه توافق صورت گرفته و تا چه حد شاهد تغییر موضع روسیه در قبال مسئله سوریه هستیم؟

نشست ژنو نشستی بود که با محوریت طرح آقای کوفی عنان، برگزار شد. برخی از کشورهایی که در این نشست شرکت کرده بودند علاقمند بودند که این طرح به نتیجه برسد. همان طور که می دانید مخالفان و دولت بشار اسد نیز این کنفرانس را رد کردند و نظر مثبتی نسبت به این کنفرانس نداشتند. اما به هر حال این کنفرانس محملی بود که در آن میان کشورهای تاثیرگذار در بحران سوریه مانند روسیه و امریکا گفت و گو و تبادل نظر شد. موارد اشتراک و افتراق میان روسیه از یک طرف و مابقی کشورهای مخالف بشار اسد از طرف دیگر در این کنفرانس نیز وجود داشت. آن چه بیش از همه جلوه می کند این است که در این کنفرانس تلاش بر این بود که به نحوی از یک دولت ائتلافی در سوریه حمایت شود. مهم ترین نقطه ای که طرفین موضوع دیدگاه های نسبتا نزدیکی به یکدیگر داشتند همین مسئله بود. البته نمی توان گفت که در این مورد نیز دیدگاه یکسانی داشتند اما به هر حال از این جهت که علاقمند بودند که با تشکیل یک دولت ائتلافی در سوریه گامی برای حل و فصل مسئله در این کشور برداشته شود، با یکدیگر اشتراک داشتند.

به نظر من این موضع، با مواضع قبلی روسیه در تعارض نیست. روس ها قبلا هم گفته بودند که با راه حل سیاسی برای حل بحران سوریه موافق هستند و این راه حل باید مورد قبول دولت سوریه قرار گیرد. طرح تشکیل دولت ائتلافی نیز در همین چارچوب مطرح شده است. در همین حال اختلافاتی نیز وجود داشت. غربی ها علاقمند بودند که بحث سوریه را در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد قرار دهند که عملا با مخالفت روس ها مواجه شدند و در این زمینه تصمیمی حاصل نشد.

تا چه حد می توان گفت که ابقای شخص اسد در قدرت برای روسیه مهم است؟

روسیه چندان اصراری روی شخص آقای بشار اسد ندارد. بلکه به دنبال این است که هر دولتی که در سوریه به قدرت می رسد منافع روسیه و ارتباطات گذشته هم چنان حفظ شود. اما نکته ای که وجود دارد این است که روسیه ابزاری برای فشار به دولت بشار اسد برای متقاعد کردن او جهت کناره گیری از قدرت در اختیار ندارد. در حال حاضر وضعیت به گونه ای است که منافع روسیه و منافع شخص آقای بشار اسد در یک راستا قرار دارد. مسائل به نحوی رقم خورده که عملا تفاوتی بین این دو وجود ندارد. بنابراین، ماندن بشار اسد تضمین کننده منافع روسیه است. الان هم عملا راه حل جایگزین دیگری وجود ندارد تا برای مثال شاهد مدل یمنی باشیم که در آن بشار اسد کناره گیری کند و نظام سوریه پابرجا بماند. این چیزی نیست که مخالفان آقای بشار اسد به آن تمکین کنند و آن را بپذیرند. بنابراین مخالفان به دنبال سرنگونی نظام است و نظام سوریه هم در شخص آقای بشار اسد تبلور دارد.

در نشست ژنو بسیاری موضع روسیه را یک بازنمایی از موضع ایران می دانستند. به نظر شما منافع ایران و روسیه در مسئله سوریه تا چه حد هم پوشانی دارد؟

این که ایران و روسیه هر دو بر روی حفظ نظام سوریه پافشاری می کنند و می گویند مسئله سوریه باید به دست خود سوری ها حل و فصل شود، نقطه مشترک ایران و روسیه است. اما این الزاما به این معنا نیست که ایران و روسیه از یک موضع خواهان حفظ نظام در سوریه هستند. بلکه ایران و روسیه هر کدام به دلایل خود خواهان حفظ نظام سوریه هستند و این به نوع روابطی که دو کشور با سوریه دارند بر می گردد.

بعضی از تحلیل گران می گویند دلیل ایستادگی روسیه در مسئله سوریه نگرانی روس ها از کشیده شدن بحران به داخل روسیه است. شما تا چه حد این تحلیل را نزدیک به واقعیت می دانید؟

به نظر من این یک تحلیل تقلیل گرایانه است که نقش و جایگاه روسیه را کم اثر می بیند. الان نه تنها چنین موضوعی برای روسیه مطرح نیست، بلکه من فکر می کنم روسیه بیشتر به جایگاه بین المللی خود می اندیشد. برای روس ها این مهم است که با از دست رفتن سوریه عملا چه تاثیری در جایگاه بین المللی این کشور ایجاد می شود، نه این که بخواهد نگران مسائل داخلی خود باشد. روسیه در حال حاضر به لحاظ سیاسی به میزانی از ثبات رسیده است که عملا غربی ها نتوانند چنین فکر هایی در مورد روسیه داشته باشند. آقای پوتین با توجه به میزان محبوبیتی که در روسیه دارد و نیز اقتداری که دارد، نگران مسائل داخلی خود نیست. بلکه بیشتر نگران جایگاه منطقه ای و بین المللی روسیه است که عملا با مسئله سوریه ممکن است در آن تغییر ایجاد شود. روسیه در تحولات سوریه تبدیل به یک بازیگر مهم منطقه ای و بین المللی شده و محل رجوع تمامی کشورها است. به نحوی که غربی ها نمی توانند بدون جلب رضایت روسیه کار مثبتی را در سوریه انجام دهند.به هر حال روسیه نگران از دست رفتن منافع خود در سوریه است و به دنبال کسب یک منفعت جدید نیست. گفته می شود که ممکن است روسیه بر سر سوریه با غربی ها معامله کند. باید این نکته را مد نظر داشت که روس ها بیشتر نگران از دست رفتن منافع خود در سوریه هستند نه کسب منفعت جدید. به همین دلیل امکان معامله گری در این قضیه برای روس ها کم است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12