انعکاس نشست وین در مذاکرات بغداد

دیپلماسی ایرانی: پیش از اینکه قدرت های جهانی دور دوم مذاکرات هسته ای خود با ایران را در بغداد برگزار کنند، آژانس بین المللی انرژی اتمی دو شنبه و سه شنبه این هفته با نمایندگان ایران پای میز مذاکره می نشیند. موسسه کارنگی در این زمینه گفت و گویی با مارک هیبس، تحلیلگر باتجربه و عضو این موسسه انجام داده است که متن خلاصه شده آن را در زیر می خوانید.

در نشست ایران و آژانس چه مسائلی مطرح است؟

آژانس بین المللی انرژی اتمی دوشنبه و سه شنبه با نشستی را با نمایندگان ایران برگزار می کند تا در خصوص نگرانی های مطرح در مورد ماهیت نظامی برنامه های هسته ای گفت و گو کند. در گزارش نوامبر گذشته آژانس به برخی نگرانی ها در مورد رویکرد نظامی برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی اشاره شده بود. نشست هفته جاری نیز به دنبال دو نشست دیگر در بهمن ماه برگزار می شود و علی اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس ریاست هیات ایرانی شرکت کننده در این نشست را بر عهده خواهد داشت. هرمن نکائرتس و رافائل گروسی نیز طرف های ارشد مذاکره کننده با ایران در جریان این نشست هستند. البته چندان در مورد انتظارات آژانس از ایران در این نشست صحبت نمی شود زیرا ایران در نشست های قبل با درخواست بازرسی از سایت نظامی پارچین مخالفت کرده بود.

چرا پارچین برای آژانس اولویت دارد؟

تهران می گوید که آژانس مکانی را که برای بازرسی از پارچین در نظر گرفته اعلام نمی کند و آژانس هم می گوید نمی تواند این اطلاعات را در اختیار ایران بگذارد. این در حالی است که در گزارش نوامبر از پارچین به عنوان سایتی نام برده شده است که فعالیت های تسلیحاتی در آن انجام شده است. از سوی دیگر بازرسان آژانس در سال 2005 از این سایت بازدید کردند و نتوانستند شواهدی دال بر انجام فعالیت های تسلیحاتی در این سایت به دست آورند. اما این بار آژانس به ایران اعلام کرده که می خواهد از یکی از ساختمان های این سایت بازدید کند. درخواستی که در نشست بهمن ماه نیز مطرح شده بود اما تهران با آن مخالفت کرد و به جای پارچین سایتی در مریوان را برای بازرسی پیشنهاد داد. آژانس با این پیشنهاد مخالفت کرد و در نهایت یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس، مذاکرات را شکست خورده توصیف کرد.

باید گفت که در فهرست سایت های مورد نظر آژانس برای بازرسی، پارچین از اهمیت کمتری برخوردار است اما اینکه تهران با بازرسی از این سایت مخالفت می کند، حساسیت آژانس را بر انگیخته کرده است.

ایران از آژانس چه می خواهد؟

ایران به دنبال توافقی رسمی است که حق آژانس بین المللی انرژی اتمی برای طرح پرسش ها را محدود کند. از سوی دیگر توافق نسبی ایران و آژانس بر سر طرح عملیاتی به منظور حل مسائل موجود نیز با اعمال تحریم های شورای امنیت از بین رفت.

دستاورد های احتمالی نشست هفته جاری چه خواهد بود؟

خوش بینانه ترین نتیجه می تواند این باشد که ایران با ارائه مجوز بازرسی از پارچین و دستیابی به چارچوبی برای همکاری با آژانس در جهت رفع نگرانی ها، از مشوقی مانند تعدیل تحریم ها بهره مند شود. البته نتیجه دیگری نیز محتمل است. اینکه ایران با بازرسی از پارچین مخالفت کند در نهایت آمانو گزارشی منفی در خصوص رفتار ایران به شورای حکام ارائه کند.

رابطه نشست ایران و آژانس با یک تصویر دیپلماتیک بزرگتر چیست؟

نشست آژانس در حالی برگزار می شود که یک هفته بعد نشست ایران و گروه 1+5 در بغداد برنامه ریزی شده است. نمی توان گفت که آژانس بر دیپلماسی این گروه تاثیری ندارد. از سوی دیگر آمانو نتیجه این نشست را در غالب گزارشی به شورای حکام ارائه می دهد و احتمالا این گزارش پیش از برگزاری نشست بغداد آماده خواهد شد. در صورتی که نتیجه گیری آمانو از نشست آژانس با ایران آنگونه باشد که در بهمن سال گذشته اعلام شد، در این صورت نشست بغداد نیز می تواند گامی رو به عقب بردارد. در واقع نحوه عملکرد ایران و آژانس در نشست وین کاملا بر نشست بغداد تاثیر گذار است.

آیا اعضای آژانس و کارمندان آمانو از رویکرد وی در قبال ایران حمایت می کنند؟

اغلب اعضای آژانس تا کنون از موضع آمانو در قبال ایران حمایت کرده اند. پس از انتشار گزارش ماه نوامبر آمانو در مورد ایران نیز شورای حکام بیانیه ای علیه ایران صادر کرد که از 35 عضو تنها دو عضو با آن مخالفت کردند. آمانو بر خلاف محمد البرادعی، همتای اسبق خود در مورد ایران با جدیت و شفافیت بیشتری عمل می کند. اما در برخی موارد مانند بازرسی از پارچین در بین مقامات آژانس اختلاف نظر وجود دارد. برای مثال برخی معتقدند پافشاری آژانس بر بازرسی از پارچین بی مورد است.

نقش آژانس بین المللی انرژی اتمی در ساختار مذاکره ای برای بحران هسته ای ایران چیست؟

گروه 1+5 شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان به همراه آژانس از سال 2006، همواره خواستار همکاری ایران هستند. در صورتی که ایران به پروتکل الحاقی عمل کند، آنگاه نقش آژانس مهم تر می شود چرا که می تواند دسترسی گسترده تری به اطلاعات و فعالیت های هسته ای ایران داشته باشد. اما در حال حاضر انتظار های غرب از آژانس در پرونده هسته ای ایران اندکی بیشتر از آن چیزی است که آژانس واقعا می تواند آن را انجام دهد.

مساله تعلیق غنی سازی اورانیوم در ایران تا چه اندازه حائز اهمیت است؟

این مساله بسیار مهم است. ایران باید برنامه غنی سازی را به حال تعلیق درآورد اما پرسش مطرح در این زمینه این است که زمان تعلیق چقدر خواهد بود. در این مورد طرح هایی مانند طرح گام به گام نیز مطرح است که ایران اقداماتی در جهت تعدیل نگرانی ها در خصوص برنامه های هسته ای اش به عمل می آورد و در مقابل از مشوق لغو تدریجی تحریم ها بهره مند می شود. این طرح از سوی روسیه مطرح شده و به موجب آن غنی سازی در ایران برای چند ماه تعلیق می شود. اما برخی کارشناسان غربی می گویند این زمان بسیار کوتاه است و ایران باید تا زمانی غنی سازی را در حالت تعلیق نگاهدارد که آژانس بین المللی انرژی اتمی بتواند ماهیت صلح جویانه برنامه های هسته ای اش را تایید کند.

تهیه کننده : تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10