کوفی عنان در سوریه چه خواهد کرد؟

سفر آقای کوفی عنان به سوریه را چگونه ارزیابی می کنید و به نظر شما این سفر چه تاثیری در مدیریت بحران سوریه خواهد داشت؟

آن چه که طی سفر کوفی عنان و پیش از آن مورد توجه قرار گرفت، این پرسش بود که آیا کوفی عنان خواهد توانست در خصوص بحران موجود در سوریه موجب فروکش کردن بحران از مرحله تولد به شکوفایی باشد یا خیر؟ اما آن چه پس از سفر کوفی عنان می توان مورد ارزیابی قرار داد تاکید بر این نکته است که برخی از صاحب نظران اذعان داشتند که کوفی عنان اگر چه از سوی سازمان ملل متحد به آوردگاه سوریه می رود اما به خوبی بر این نکته واقف است که از نظر بعد منطقه ای و بین المللی، سفر او نخواهد توانست چندان مثمر ثمر در بازگشایی راهی باشد که بتواند بحران را از منطق شکوفایی و ورود به فازی سخت تر و متراکم تر باز دارد.

قبل از سفر کوفی عنان نیز پیش بینی می شد که این سفر انجام خواهد شد اما در نهایت با توجه به رویکردهای دولت بشار اسد از یک سو و سوگیری های مخالفین بشار اسد از طرف دیگر، این سفر تنها خواهد توانست بر تراکم بحران سوریه بعد از این سفر بیافزاید و هر کدام از طرفین بر اساس استفاده های مدیریت شده خود از این سفر از منظر رسانه ای و عملیات روانی تلاش خواهند کرد که وجوه مورد نظر خود را برجسته و حقانیت خود را به افکار عمومی در پرتو بهره برداری از این سفر ثابت کنند. امروز بشار اسد در پاسخ به کوفی عنان سخن از خلع سلاح مخالفان با عنوان تروریست ها می کند و از طرف دیگر مخالفین و معارضین نمی پذیرند که با کوفی عنان وارد مذاکره شوند.

در حاشیه این چارچوب مرکزی این جریان، کمربندی دیده می شود که در آن از یک سو رژیم اسد تلاش دارد که در اپوزیسیون داخل و خارج انشقاق ایجاد کرده و از آن بهره برداری کند و از طرف دیگر اپوزیسیون خارج از کشور بر آنند که با استفاده از این سفر و برجسته نمایی گزاره های مورد نظر خود، زمینه پرور ورود نیروهای نظامی کشورهای مختلف به بحران سوریه شود. بنابراین آن چه از قبل پیش بینی شده بود، امروز در صحنه عمل دیده می شود. لذا باید گفت که سفر کوفی عنان نه تنها نتوانسته بحران را در مرحله شکوفایی مدیریت کند، بلکه گامی برای شکوفا تر شدن بحران سوریه رو به جلو بود.

به نظر می رسد که بعد از این سفر در مواضع آقای لاوروف نیز تغییراتی ایجاد شده است. می توان گفت که روسیه مواضع خود را نسبت به مسئله سوریه تعدیل کرده است؟

روسیه امروز با اتحاد جماهیر شوروی دیروز از این نقطه تفاوت برخوردار است که در ادبیات سیاسی خود خواهان حفظ پرستیژ روسیه به عنوان یک ابرقدرت است اما در عمل سیاسی خود به دنبال امتیازگیری در روابط بین الملل برای افزایش قدرت جهانی روسیه در معادلات منطقه ای به ویژه در ساحت اقتصادی است. از این رو روسیه به خوبی می داند که نمی تواند درگیر یک منازعه سخت در حوزه مدیترانه یا حوزه های دیگر پیرامونی خود با دیگر قدرت های جهانی در جغرافیای غرب شود. لذا تلاش دارد از منظر استراتژیک نفوذ حداقلی خود را در سوریه حفظ کند و از سوی دیگر با برخی نرمش ها، امتیازات مورد نظر خود را در اقتصاد بین المللی بگیرد.

لذا سوریه نمی تواند به روسیه اتکای چندانی داشته باشد. از سوی دیگر روسیه به خوبی می داند که موفقیت فشارهای احتمالی بر سوریه و روی کار آمدن اپوزیسیون خارج از کشور در سوریه باعث می شود که نفوذ منطقه ای روسیه در سوریه به حداقل ممکن برسد و موفقیت غرب در سوریه زمینه را برای اعمال فشار بیشتر بر دیگر هم پیمانان روسیه در منطقه به وجود خواهد آورد و همین موجب خواهد شد که روسیه در محاق یک تهدید جدی از سوی جامعه غربی در نظام بین المللی شود. از یک جهت هم روسیه نگران چنین اتفاقی است. لذا منطق پراگماتیستی و رئالیستی ایجاب می کند که روسیه هم اکنون از منظر ادبیات سیاسی با اپوزیسیون داخل کشور در سوریه همراه شود و تلاش کند نفوذ حداقلی خود را در آینده حفظ کند.

با توجه به این که در حال حاضر به نظر می رسد همه طرف های درگیر بحران سوریه اعم از اتحادیه عرب و روسیه و چین و کشورهای غربی به نوعی منتظر نتیجه اقدامات کوفی عنان هستند و تا حدی فشار بر سوریه کمتر شده، به نظر شما این شرایط تا چه مدت پایدار خواهد ماند؟

یکی از سناریوهای محتمل که به نظر می رسد در آینده رخ خواهد داد، این است که فضای مناسبی از منظر رسانه ای و افکار عمومی برای اقناع فشار احتمالی بیشتر در آینده به بشار اسد فراهم شود. به عبارت دیگر این عقب نشینی و ادبیات نرم تری که غرب نسبت به سوریه در برخی از مواقف و موضع ها به کار می برد، استراتژیک نیست، بلکه تاکتیکی است و در آینده بی تردید موجب خواهد شد که آن ها با استفاده از همین فضاسازی اعلام کنند که رژیم بشار اسد قابل اصلاح نیست و باید از قدرت کناره گیری کند. این مقدمه ای برای اعمال فشار بیشتر بر سوریه خواهد بود.

تهیه کننده:  تحریریه دیپلماسی ایرانی/12