این پایان کار نخواهد بود

دیپلماسی ایرانی: دولتمردان ایرانی  هدف از سفر هیات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران را گفت‌وگو و نه انجام بازرسی اعلام کرده‌ بودند اما همزمان با پایان دومین دور از این سفرها و بازگشت بازرسان ، یوکیا آمانو  مدیر کل آژانس در بیانیه‌ای از این که این تیم اجازه دسترسی به سایت پارچین را پیدا نکرد، ابراز تاسف نمود. به گزارش خبرگزاری فرانسه؛  آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه اعلام کرد که "تلاش‌های فشرده" توسط تیمی از این سازمان که برای جست‌وجوی راهی رو به جلو به ایران سفر کرده است با شکست روبرو شد و این تیم اجازه دسترسی به سایت نظامی مهم ایران را پیدا نکرد. در بیانیه آژانس تاکید شده است که هیات هایی از  آژانس که به تهران سفر کرده بود در طول سفر اول و نیز سفر دوم دسترسی به سایت نظامی پارچین را خواستار شد، اما ایران "اجازه این کار را اعطا نکرد".  مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این بیانیه افزود: مایوس کننده است که ایران تقاضای ما برای بازدید از پارچین را در نشست‌های اول و دوم نپذیرفت. ما با روحی سازنده وارد گفت‌وگو شدیم، اما هیچ توافقی حاصل نشد. دیپلماسی ایرانی مشروعیت حقوقی درخواست بازرسان آژانس و تبعات این سفر را در گفت و گو با دکتر صادق ربانی، قائم مقام پیشین سازمان انرژی اتمی ایران مورد بررسی قرار داد که متن این گفتگو را در زیر می خوانید:

اساسا وقتی هیئتی از سوی آژانس با هدف مذاکره وارد کشوری می شوند، چه قدر می توانند انتظار داشته باشند که امکان دسترسی به سایت های نظامی برای آن ها فراهم شود و این مسئله تا چه حد معمول است؟در بیانیه آژانس آمده است که هیئت اعزامی آژانس تمایل داشته از سایت پارچین بازدید داشته باشد، اما ایران با این کار موافقت نکرده است.

اگر این هیئت متقاضی بازدید از سایت پارچین بوده باشند، این درخواست منطبق با قوانین و مقررات ان پی تی نیست. در واقع این خواسته ای فراتر از ان پی تی است و این به معنای یک خواسته غیرقانونی و غیر پیش بینی شده است. علی القاعده وقتی که پروتکل الحاقی امضا نشده است، آن ها نباید متقاضی چنین بازدیدی باشند.

این حق ایران است که اجازه ندهد. اگر آن ها چنین تقاضایی کرده باشند، این تقاضا خارج از تعهدات فعلی و رسمی ایران است. مگر این که همان طور که شما اشاره کردید تصمیم گرفته شود که به صورت توافقی همراهی را نشان دهند و بر همین مبنا اعلام کنند که پیشرفتی صورت گرفته است. این مسئله راهی برای خروج آبرومندانه از وضع موجود را پیش پا می گذارد.

این خروج آبرومندانه مورد نظر آقای صالحی نیز هست. ایشان نیز مایلند که ایران و طرف مقابل وارد یک معادله باخت ـ باخت نشوند. بلکه مایلند که نتیجه برای هر دو طرف آبرومندانه باشد. آبرومندی ایران در این است که اجازه ندهد که سایت های نظامی مورد بازرسی قرار گیرد. مگر این که این کار به صورت محرمانه صورت بگیرد و علنی نشود. البته این کار، کار ساده ای هم نیست و تضمینی نیست که در صورت بازدید، این اطلاعات درز نکند. بنابراین، این کار نیازمند توافقات سفت و سختی است که اگر هدف طرف مقابل اعتماد سازی باشد،‌ می توانند این کار را انجام دهند ولی اعلام نکنند. این ها مسائل سیاسی است و هنر سیاسی هم حل همین گونه مناقشات است. اما به نظر می رسد زمینه همکاری ایران فراهم تر از گذشته است.

 در سفر پیشین هیئت آژانس به ایران ابراز امیدواری می شد که برخی بازرسی ها انجام شود و مذاکرات نتیجه بخش باشد. کشورها در فضای مذاکره، ورای این که آیا به پروتکل الحاقی پیوسته اند یا خیر، می توانند اجازه بازرسی از تاسیسات را صادر کنند؟

این سوال خوبی است. این کار قبلا انجام شده است. در زمان آقای خاتمی، ایران پروتکل الحاقی را امضا نکرده بود اما عملا آن را اجرا کرد و برای پایین آوردن تنش، اجازه بازدید از تاسیساتی که مد نظر آن ها بود صادر شد. در آن زمان چون تعدادی از سایت های رسمی هسته ای هنوز مورد بازدید بازرسان آژانس قرار نگرفته بود، بازدید از این سایت ها، خود نوعی همکاری از سوی ایران محسوب می شد. بنابراین الان قدم به قدم جلو آمده اند و احتمالا تاکنون تمام سایت های هسته ای را بازدید کرده اند. حدس می زنم که همه سایت ها را بازدید کرده باشند. اگر این  حدس درست باشد، این بار توقع آژانس ییشتر از گذشته خواهد بود. یعنی می خواهند خارج از ان پی تی درخواست هایی داشته باشند.

اگر ایران بخواهد همکاری خود را نشان دهد، باید اجازه بازدید از سایت های جدیدی را صادر کند. اما این که سایت پارچین تا چه حد برای ایران اهمیت دارد و از نظر نظامی برای آن ها مهم است، معلوم نیست. البته من اطلاع ندارم که آیا بازرسان روی سایت پارچین دست گذاشته اند یا خیر...

 ظاهرا هیئت اعزامی به ایران هیئت کارشناسی آژانس بوده اند. در صورتی که ایران با بازرسی موافقت هم می کرد، این هیئت کارشناسی تا چه حد صلاحیت آن را دارد که دست به بازرسی بزند؟

آن طور که من شنیده ام، این هیئت دو کارشناس نظامی هم همراه خود داشته است. احتمالا هم بحث درخواست بازرسی از سایت پارچین درست است و این که در بیانیه خود آورده اند که این سفر موفقیت آمیز نبوده، به دلیل عدم صدور اجازه برای بازرسی از پارچین توسط ایران بوده است.

با توجه به این که به طور رسمی توسط آژانس اعلام شده که در این دو سفر توافقی برای تسهیل شفاف سازی مسائل حل نشده به دست نیامده، به نظر شما این شرایط چه تاثیری در آینده مسئله هسته ای ایران در شورای حکام آژانس خواهد داشت؟

مسلما این پایان کار نخواهد بود و مذاکراتی که نتیجه بخش باشد، می تواند هر زمان دیگری شروع شود و رسیدن به توافق مدت ها طول خواهد کشید. بعید به نظر می رسد این عدم همکاری در این شرایط با توجه به زمینه های مساعدی که وجود دارد، عدم همکاری کامل تلقی شود و آژانس هم بتواند ادعا کند که ایران هیچ گونه همکاری نداشته است. درست این است که تعامل طوری شکل گیرد که آژانس در موضع سختی قرار نگیرد. ممکن است در مراحل بعدی، این بازی دوباره صورت گیرد و یا شرایط جدید ایجاد شود و یا اجازه بازدید به صورت محدودی داده شود.

به نظر من این بار احتمالا، این کارشناسان آژانس هستند که توقعات بالاتر از حدی را از ایران داشته اند و تصور کرده اند که ایران از نظر داخلی دچار مشکلاتی است و خواسته اند از فرصت سوء استفاده کنند. دیدار خانم کلینتون هم با مسئولین آژانس در این راستا قابل توجه است. در هر صورت بخش قابل توجهی از این مسائل به وضعیت اقتصادی، ‌سیاسی و نظامی امریکا بر می گردد و به این بستگی دارد که آیا امریکا از این مسائل فارغ شده است تا بتواند وارد درگیری با ایران شود یا خیر. این در مورد ایران هم صادق است. یعنی این که ایران هم از نظر اقتصادی، اجتماعی،‌سیاسی در چه موقعیتی است در میزان همکاری با آژانس تاثیرگذار است. باید بر این نکته تاکید کنم که در حال حاضر وضعیت ایران به گونه ای است که تمایل به همکاری بیش از گذشته دیده می شود.من معتقدم این بازدیدها مجددا تکرار خواهد شد و به نتیجه نرسیدن این دور از بازدیدها مسئله نگران کننده ای نیست. شروع کاری که مدت ها بر زمین مانده، کار ساده ای نیست.