وقتی امریکا کارت نفتی رو کرد
ایالات متحده قدرت خود را در حوزه نفتی نیز به رخ جهانیان بخصوص خاورمیانه نشین های وابسته به ثروت سیاه کشید؟ این برداشت، نخستین ذهنیتی است که خبر امروز شوک نفتی امریکا به بازار این حوزه، به ذهن متبادر کرد. درست در روزهایی که بازار نفت به واسطه بهارهای عربی بخصوص امتناع لیبی از فروش نفت خود روزهای بحرانی را پشت سر می گذارد، واشنگتن 60 میلیون بشکه نفت از ذخایر خود را به بازار تزریق کرد. کشورهای صادرکننده نفت نیز از کاهش قیمت نفت گله دارند و به دنبال سیاست و راهکاری در جهت رفع این بحران هستند. سعید لیلاز، کارشناس مسایل اقتصادی در گفتگو با دیپلماسی ایرانی ، این سیاست امریکا را تحت تاثیر دو عامل اقتصادی و ژئوپلتیکی می‌داند.
امریکا ذخایر نفتی خود را وارد بازار کرده است، این سیاست را چگونه می توان تعبیر کرد؟ آیا با توجه به عملکرد لیبی در بازار نفت و برای متعادل کردن تولید، این سیاست اعمال شده است؟
به باور من این عمل به میزان تولید در دنیا مربوط نیست، به دلیل اینکه کشورهایی همچون لیبی عرضه‌کننده بزرگی در این بازار محسوب نمی‌شوند. آنچه که بر اساس گزارش‌ها شنیده شده، این است که آژانس بین المللی انرژی تصمیم گرفته است که 60 میلیون بشکه نفت را وارد بازار کند، این تصمیم معادل صادرات یک ماه ایران است. به عبارت دیگر جمهوری اسلامی ایران در ماه حتی کمتر از 60 میلیون بشکه صادرات دارد، بنابراین با این مقیاس احجام وسیع و قابل توجهی وارد بازار می‌شود.
به باور من دو عامل اساسی در این امر دخیل هستند:
1. عامل اقتصادی
2. عامل ژئوپلتیکی
علت اقتصادی: نشانه‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه در سال 2011 رشد اقتصادی امریکا بالای 3 درصد خواهد بود و حتی 3/2 درصد هم پیش‌بینی شده بود. اخیرا این نشانه‌ها شروع به تضعیف کرده و گرایشی به کاهش رشد اقتصادی در اروپا وامریکا دیده شده است. به نظر می‌رسد که غربی‌ها و به ویژه امریکایی‌ها تلاش می‌کنند که با تاثیرگذاری بر قیمت جهانی نفت خام، نرخ رشد اقتصادی خود را تثبیت کرده و برآورد و پیش‌بینی آنها این است که مصرف جهانی نفت خام افزایش پیدا خواهد کرد. همانطور که می‌دانید سیاستی که امروزه امریکایی‌ها یا غربی‌ها و آژانس بین‌المللی انرژی در پیش گرفتند که 60 میلیون بشکه نفت را وارد بازار کنند، هم اکنون با نصف این میزان می‌توانند نفت بسیار بسیارارزانتری را خریداری کند. به معنای دیگر این یک حرکت اقتصادی است، که با یک حرکت سمبلیک چنان قیمت نفت را پایین آورده تا با همان هزینه 60 میلیون بشکه بتوانند دوبرابر نفت خریداری کنند و یا حداقل 20 تا 30 درصد بیشتر نفت خریداری شود.
علت ژئوپولتیک: ممکن است که غربی‌ها و امریکایی‌ها تصور کنند که در کشورهای تولیدکننده نفت قرار است به لحاظ سیاسی تنش‌هایی ایجاد شود. به عبارت دیگر این حرکت پیش‌زمینه‌ای برای درگیری نظامی در منطقه است. با توجه به مشکلاتی که امریکا در منطقه با برخی از کشورها دارد، شاید این سیاست بدین معناست که با کنترل قیمت نفت بتوانند در سال 2012 تحولاتی در منطقه ایجاد کنند. با توحه به اینکه مسایل خود را در عراق و یا افغانستان تا حدزیادی حل کرده و این آمادگی را برای درگیری در جای دیگری در منطقه دارد.
آیا این سیاست را می‌توان به علاقه امریکا در دخالت در بازار نفت تفسیرکرد؟
بله، در کنار تمامی این مسایل به نظر می رسد که غربی‌ها تصمیم گرفتند که به آشفتگی بازار جهان نفت خام که در ده سال گذشته بر دنیا حاکم بوده، خاتمه دهند و این بازار را تحت انتظام و نظمی که مورد قبول خودشان است، دربیاورند. شواهد نیز نشان دهنده آن است که امکانات قابل توجهی برای این اعمال نظر دارند. همانطور که می‌دانید ذخایر استراتژیک نفت خام غربی‌ها صدها میلیون بشکه است و امریکایی‌ها می‌توانند بیش از دوماه بدون اینکه هیچ‌گونه عرضه نفت خامی در دنیا وجود داشته باشد، با همین آهنگ مصرف فعلی با توجه به ذخایرشان، مصرف را ادامه دهند. این عدد بسیار قابل توجهی است. چراکه امریکایی‌ها این نفت را در دوره‌های مختلفی خریدند و قیمت تمام شده آنها نیز زیر 90 دلار است، بنابراین سود اقتصادی و صرفه اقتصادی بسیار بالایی نیز برای امریکایی‌ها دارد. بدین معنا که نفت را 20 دلار خریدند و قیمت تمام شده آن 30 دلار است، اما امروز 60 میلیون بشکه نفت خود را در بازار با قیمت 90 دلار می‌فروشند. بنابراین هم قیمت پایین خواهد آمد و هم امریکایی‌ها سود می‌برند و همچنین با پولی که بدست می‌آورند دوباره می‌توانند 70 میلیون بشکه نفت خریداری کنند. در نهایت بازار نفت را نیز تحت انتظامی در خواهند آورد که این فعالیت نشان دهنده این است که امریکایی‌ها علاقه دارند در این بازار فعالانه‌تر حرکت کنند تا لجام‌گسیختگی دهه 2000 تا 2010 را پایان داده باشند.
امریکا تا چه زمانی می‌تواند به این اعمال قدرت خود ادامه دهد؟
تا مدت‌های طولانی. به دلیل اینکه نفت بشکه‌ای 100دلار فروخته و می‌تواند 80 دلار خریداری کند و بنابراین قدرت مانور امریکا در طول این دوهفته افزایش پیدا کرده و نه کاهش.
باید به این نکته نیز توجه داشت که منافع امریکایی‌ها اجازه نمی‌دهد که قیمت نفت از حدی پایین‌تر رود و بر همین اساس علاقه‌ای هم ندارند که قیمت نفت پایین بیاید. اما به باور من هر میزان سودی که از فروش و پس از آن خرید نفت می‌برند، به نفع امریکاست. مگراینکه اهداف ژئوپلتیک داشته باشند و قصد داشته باشند که نفت 100 دلار بفروشند و 80 دلار بخرند و پس از آن وارد درگیری با برخی از کشورهای منطقه که حساسیت بر آنها بیشتر است، شود.
واکنش اعضای اوپک به وارد کردن ذخایر نفتی امریکا در بازار چه خواهد بود؟
به عقیده من کارتلی به عنوان اوپک وجود خارجی ندارد. اوپک از روز اول تا به امروز وجود نداشته است، حتی زمانی که تمامی اعضای آن غرب‌گرا و امریکایی بودند، اوپکی نبود. هرگاه هر کشوری هر اندازه که توانسته تولید کرده و فروخته است. بنابراین اوپک تنها نهاد مشورتی است که نقش عمده و تعیین کننده‌ای در بازار ندارد. البته باید متذکر شد که این نهاد مطالعاتی در زمینه تخصصی نفت دارد که مورد توجه است. اما بیشتر تاثیر سمبلیکی بر بازار دارد که دایما نیز در حال تضعیف شدن است. ایران همواره موافق افزایش قیمت است و از طرف دیگر عربستان در جناح محافظه‌کار فعالیت می‌کند. بنابراین اوپک کوچکترین تاثیری بر قیمت نفت ندارد، به دلیل اینکه یکدست نیست. در نهایت به عقیده من واکنشی در اوپک نیز به وارد کردن ذحایر نفتی امریکا در بازار اتفاق نخواهد افتاد. احتمال دارد کشورهایی همچون عربستان تولید خود برای کسری بودجه‌ای که احتمالا پدید خواهد آمد، افزایش دهند.
باید به این نکته اشاره کرد که در این سیاست اخیر امریکا در دخالت در بازار نفت، آسب‌پذیرترین کشور دنیا ایران است. به همین دلیل تردیدهایی است که این اعمال امریکا بیشتر ژئوپلتیکی است.
نظر شما :