اختلاف در اوپک طبیعی است

 دکتر نرسی قربان، تحلیل گر مسائل نفت و گاز در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی معتقد است مواضع عربستان در نشست اخیر اوپک بیشتر تحت تاثیر مسائل سیاسی بود.

عربستان در نشست قبلی اوپک بسیار سعی کرد تا سطح تولید نفت را بالا ببرد. هدف عربستان از افزایش سطح تولید اوپک چیست و این مسئله می تواند چه تاثیری بر قیمت نفت داشته باشد؟

عربستان درباره مسئله قیمت نفت یک دیدگاه اقتصادی دارد که این دیدگاه در طول زمان تغییری نکرده است. اما در کنار این دید اقتصادی یک دید سیاسی هم دارد.

دیدگاه اقتصادی عربستان این است که عربستان با بزرگترین ذخایر نفت دنیا و قدرت تولید بیشتر باید حرف اول را در مسائل مربوط به قیمت نفت بزند. در ضمن اگر قیمت نفت زیاده از حد بالا رود، سایر منابع انرژی جایگزین نفت می شوند و عربستان در دراز مدت از این مسئله متضرر می شود. بنابراین قیمت نفت نباید خیلی سریع بالا رود. این دیدگاه کلی اقتصادی عربستان سعودی است.

اما دیدگاه سیاسی عربستان مسئله دیگری است. موضع عربستان که در این مورد به خصوص بیشتر تحت عوامل سیاسی بود تا اقتصادی، این بود که می خواست به دنیای غرب و بالاخص امریکا نشان دهد که عربستان طرفدار مصرف کننده ها است و مایل نیست که قیمت نفت بالا رود. علاوه بر این چون می دانست که تعدادی از کشورها و از جمله ایران با این مسئله مخالفت خواهند کرد، خواهان آن بود که از این مسئله در جهت تضعیف جایگاه کشورهای مخالف و تقویت جایگاه کشورهای موافق نزد غربی ها استفاده کند. بنابراین به نظر می رسد که بعد سیاسی این موضع گیری بر بعد اقتصادی آن غالب بود.

عصبانیت وزیر نفت عربستان در اجلاس اوپک و هم چنین سخنان بعدی او درباره این که عربستان خواهان افزایش سطح تولید است و کشورهایی با این مسئله مخالف هستند و نمی گذارند که این کار انجام شود، نشانه ای از همین غالب بودن وجه سیاسی در این موضع گیری است. به عبارت دیگر هدف عربستان از طرح این مسئله در شرایط کنونی که درگیر مسئله بحرین است و غرب هم تا حدی از عملکرد عربستان در بحرین ناراضی است، این بود که بگوید عربستان سعودی طرفدار غرب است و از این طریق به نوعی از کشورهای غربی دلجویی کند.

امارات و کویت هم از این خواسته عربستان در این نشست حمایت کرده اند. این دو کشور نیز چنین سیاستی را دنبال می کنند یا نگاه آن ها متفاوت است؟

خیر؛ امارات و کویت اکثر اوقات دنباله روی عربستان سعودی هستند. خصوصا این که امارات هم در مسئله بحرین تا حدی دخیل بود و نیروی نظامی اعزام کرده بود. اما به طور کلی این سه کشور در اجلاس های اوپک رای مشابهی می دهند.

عربستان اعلام کرده است که به طور یک جانبه تولید نفت را به ده میلیون بشکه در روز می رساند. این توانایی در عربستان وجود دارد که سطح تولید را تا این حد بالا ببرد؟

گفته می شود عربستان این توانایی را دارد. اما بخشی از افزایش قیمت نفت در بازار به دلیل توقف تولید نفت سبکی است که از لیبی صادر می شد. در صورتی که عربستان نفت سبک ندارد که جایگزین آن کند و باید نفت سنگین تری را جایگزین کند. بر همین مبنا جایگزینی یک به یکی صورت نمی گیرد. علاوه بر این، این که تقاضا برای نفت سنگین هم به همان اندازه هست یا نه، مسئله ای است که بعدا بازار نشان خواهد داد.

بنابراین در حال حاضر به نظر می رسد که عربستان به طور کلی قدرت افزایش تولید نفت را دارد اما درباره این که آیا می تواند در دراز مدت این سطح از تولید را ادامه دهد و حفظ کند، نی توان پیش بینی دقیقی داشت. علاوه بر این هنوز معلوم نیست که عربستان دست به این کار زده است یا خیر، به این معنی که طرح افزایش سطح تولید نفت از طرف عربستان صرفا یک ادعا بوده یا به واقعیت می پیوندد.

به نظر می رسد در مجموع افزایش سطح تولید و پایین آمدن قیمت نفت به ضرر تولیدکنندگان نفت باشد. چرا عربستان از افزایش قیمت نفت راضی نیست؟

افزایش قیمت نفت برای صادرکنندگان آن سود اقتصادی دارد اما همان طور که در ابتدای صحبت گفتم عربستان در خصوص نفت دیدگاه دراز مدت دارد. مثلا ذخایر نفت الجزیره بسیار محدود تر از عربستان است. الجزیره با توجه به کاهش ذخایر نفتی اش در بیست سال آینده، خواهان افزایش قیمت نفت است به این دلیل که هر چه قیمت نفت در این بیست سال بیشتر باشد، سود بیشتری نصیب این کشور خواهد شد.

اما ذخایر عربستان بسیار بیشتر است. بنابراین نگران این مسئله است که در صورت افزایش سریع قیمت نفت، کشورهای مصرف کننده به فکر انرژی های تجدیدپذیر و جایگزین می افتند و در این صورت ممکن است نفت خریدار کمتری نداشته باشد.

 و در آخر نکته دیگری دارید؟

نکته ای که به نظر من می رسد این است که این روزها بحث های زیادی درباره پیروزی و شکست در نشست اوپک مطرح شده است، باید به این مسئله توجه کنیم که بسیاری اوقات در جلسات اوپک اختلاف نظر وجود داشته است. اختلاف نظر اعضا مسئله ای طبیعی است که در این جلسه هم مشهود بود. اما این اختلاف نظر لزوما به معنای از هم پاشیدن اوپک نیست. البته سایه مسائل سیاسی بر نشست اخیر اوپک و اختلافات اعضا در این جلسه را نباید نادیده گرفت. عربستان در این جلسه می خواست خود را به عنوان یک کشور حامی مصرف کنندگان نفت نشان دهد و دل آن ها را به دست آورد و تا به حال موفق هم شده است. اما این که واقعا تولید را افزایش دهد یا نه مسئله دیگری است.