سوریه و شوک سوم

نویسنده: صادق ملکی، تحلیلگر و کار شناس ارشد سیاسی
دیپلماسی ایرانی: دو شوک جام زهر و برجام را زیستیم، نباید در سوریه به شوک سوم، فرصت ظهور داد. در جهانی که از یک گذر تاریخی عبور می نماید، نمی توان سیاست های ثابت داشت. ما از سوریه قابل حذف نبوده و باید به اندازه سرمایه هایی که هزینه کرده ایم، دریافتی داشته باشیم. باید با درک پیچیدگی های بحران سوریه، اتخاذ سیاست چند وجهی، گسترش شعاع میدان بازی، عملگرایی و... مانع از تحقق نگرانی های پیش رو شد.
شوک اول
از شعار جنگ، جنگ تا پیروزی، به پذیرش قطعنامه ای رسیدیم که در حکم جام زهر بود. کسانی که جنگ را تحمیل کردند، صلح را نیز تحمیل کردند. جام زهر، تجربه تلخ از دست دادن فرصت ها بود. درک موقعیت و شرایط بخش مهمی از موفقیت است. ما باید نگاه خاکستری را جایگزین نگاه سیاه و سفید کرده و از نگاه صفر و صد، رهایی بیابیم. نباید جامعه و رهبران سیاسی، جامعه و مردان دقایق آخر باشند. فرصت ها ابدی نیست. فرصت بود که پایان جنگ و پذیرش قطعنامه، مصداق جام زهر نگردد. ما نتوانستیم یا نشد گام ها را بگونه ای برداریم که زخم مانده از پذیرش قطعنامه، برایمان جام زهر نگردد.
شوک دوم
پذیرش برجام از نگاهی شوک دوم بود، با این تفاوت که در قیاس با جام زهر، به فرجامی رسید که یک گام به جلو بود. نگذاشتیم بحران به نقطه گزینه های آخر برسد. عقلانیت برخاسته از تدبیر با بهره گیری از دستورالعمل نرمش قهرمانانه، نقطه امید دوستان و نامیدی دشمنان گردید. تردیدی وجود ندارد که انرژی هسته ای حق مسلم ماست، اما روش دستیابی به آن نه در گرو شعارهای سلحشورانه بلکه در سایه بکارگیری عقلانیت همراه با درک شرایط خویش، نظام بین الملل و... بوده و می باشد. کاغذ پاره های تحریم!؟ اگر پایان نمی یافت، آثاری بد تر از جنگ را به کشور تحمیل می کرد. مضاعف بر آن، قبل از برجام در کنار تبعات تحریم، سایه شوم جنگ کشور را فرا گرفته بود. تدبیر برخاسته از عزت، مصلحت و حکمت به این تهدید پایان داد.
شوک سوم
سوریه نباید شوک سوم گردد. امروز درگیر و در آستانه شوک سوم هستیم. زخمی ایم، اما چون داغیم، خونی که از ما جاریست، را نمی بینیم. این سخن به معنای ترک صحنه نیست، هشدار برای اندیشیدن به تدبیری است که نتایج بحران سوریه برای ما غیرمترقبه و همراه با شوک نگردد. سوریه فقط از آن ما نیست. بخش مهمی از بدنه بستر اجتماعی سوریه، علیه ماست. ما ورود جدی مسکو به بحران سوریه را به فال نیک و فتح حلب را جشن گرفتیم. اما نه حلب همه سوریه است و نه بحران سوریه با فتح حلب، پایان خواهد یافت. عملکرد مسکو پس از فتح حلب، حتی دوستان روسیه در ایران را دل نگران کرده است. مسکو - آنکارا محور اصلی و تهران به حاشیه رانده شده است. درک راهبردی از مرز نهصد کیلومتری ترکیه با سوریه، ملاحظات مختلف و تأثیرگذار متقابل آنکارا – مسکو نسبت به یکدیگر، جایگاه روسیه و ترکیه در نظام بین الملل، نوع رابطه و مراودات مسکو – آنکارا با غرب، اسرائیل، کشورهای عربی وملاحظات مترتب بر آن، و در این میان تأمل در قطعنامه آتش بس، می تواند عامل تعمق و شاید بازدارنده از دریافت شوک سوم گردد.