کنگره بازی توافق را به اوباما می‌بازد

دیپلماسی ایرانی: رقابت میان باراک اوباما و کنگره جمهوری خواه بر سر توافق هسته ای به مراحل حساسی رسیده است و یارکشی دو طرف از میان اعضای کنگره ادامه دارد. دولت اوباما به دنبال دفاع از بزرگترین دستاوردش در سیاست خارجی است و جمهوری خواهان همانند گذشته به دنبال نابودی اقدامات وی هستند.

بازی از کجا شروع شد؟

در دورانی که مذاکرات هسته ای جریان داشت و به ویژه پس از توافق ژنو، جمهوری خواهان که مخالف هرگونه توافق هسته ای بودند، با حمایت های اسرائیل و لابی آیپک، فشارهای زیادی به دولت آوردند تا این مذاکرات به شکست منتهی شود و توافقی به دست نیاید. جمهوری خواهان در مقاطع مختلف و با پوشش های گوناگون سعی در اخلال در روند مذاکرات داشتند.

اولین اقدام آنها مطرح کردن لوایح کورکر-گراهام و کرک-منندز بود. جمهوری خواهان در این لوایح قصد داشتند تا از دو سو به دولت فشار بیاورند. براساس لایحه کورکر-گراهام به دنبال تصویب توافق احتمالی در کنگره بودند و براساس لایحه کرک-منندز، در صورت شکست مذاکرات باید تحریم های جدید اعمال می شد.

این تلاش ها که از همان سال 2013 آغاز شدند، با مخالفت شدید دولت روبه رو شد. مقامات دولتی و کارشناسان بر این باور بودند که کنگره قصد دارد قدرت رئیس جمهور در زمینه سیاست خارجی را محدود کند و این امری غیرقابل قبول است. علاوه بر این توافق هسته ای با ایران چون معاهده بین المللی نیست، نیازی به تصویب کنگره هم ندارد، به همین دلیل جمهوری خواهان هیچ حقی در این زمینه ندارند.

اما جمهوری خواهان که به فکر منافع حزبی خودشان بودند و نسبت به اقدامات دولت موضع داشتند، کوتاه نیامدند و به اقداماتشان ادامه دادند. این روند تا جایی ادامه یافت که رئیس جمهور شخصاً اعلام کرد هرگونه لایحه ای را که توافق احتمالی با ایران را به مخاطره اندازد، وتو خواهد کرد.

با پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات سنای سال 2014، اکثریت این مجلس به دست آنها افتاد و با انتخاب سناتور میچ مک کانل (جمهوری خواه از کنتاکی) به جای سناتور هری رید (دموکرات از نوادا) به عنوان رهبر اکثریت سنا، روند تصمیم گیری ها در این مجلس تغییر کرد. حالا جمهوری خواهان قدرت بیشتری برای فشار به رئیس جمهور داشتند. پس از استعفای سناتور رابرت منندز (دموکرات از نیوجرسی) از سمت عضو بلندپایه کمیته روابط خارجی سنا و جانشین شدن سناتور بن کاردین (دموکرات از مریلند) به جای وی، امکان وقوع مصالحه میان دو طرف افزایش یافت.

براساس لایحه جدید که کورکر-کاردین نام گرفته بود، دولت باید توافق هسته ای را برای تصویب به کنگره می فرستاد. براساس این لایحه اصلاحی، کنگره نهایتاً 60 روز فرصت خواهد داشت توافق هسته ای را مورد بازبینی قرار دهد و درباره آن لایحه موافقت یا مخالفت صادر کند.

هر دو طرف در این مسیر به پیروزی رسیدند، دولت توانست لحن تند این لایحه را کاهش دهد و با فشاری که به جمهوری خواهان آورد اجازه نداد تا پیشنهادهای نامعقول (از جمله به رسمیت شناختن اسرائیل) سناتورهای تندرویی همچون تام کاتن (جمهوری خواه از آرکانزاس)، مارکو روبیو (جمهوری خواه از فلوریدا) و تد کروز (جمهوری خواه از تگزاس) در آن مطرح شود. از سوی دیگر جمهوری خواهان هم می توانستند مدعی شوند که در این زمینه دارای حقی شدند و می توانند اظهار نظر کنند.

جنگ لابی ها آغاز می شود

با به دست آمدن توافق هسته ای جنگ اصلی به وجود آمد. کنگره دوره ای 60 روزه برای بررسی توافق خواهد داشت و جمهوری خواهان و حامیانشان به شدت به دنبال کسب آرای کافی برای رد آن هستند. لابی آیپک به عنوان بزرگترین لابی حامی اسرائیل در آمریکا بیشترین تلاش ها برای شکست کشاندن توافق را آغاز کرد و در این زمینه هزینه های زیادی پرداخت می کند.

به طور مثال هشت گروه بزرگ ضد توافق یعنی آیپک، اتحادیه ضد افترا، اسرائیل پراجکت، بنیاد دفاع از دموکراسی ها، سازمان صهیونیست آمریکا، ائتلاف یهودیان جمهوری خواه، اتحاد علیه ایران هسته ای و کمیته اضطراری برای اسرائیل از بودجه 145 میلیون دلاری برخوردارند و همان گونه که اعلام کرده اند به طور خاص برای شکست توافق 40 میلیون دلار هزینه خواهند کرد.

در مقابل، بودجه بزرگترین گروه های حامی توافق یعنی صندوق پلاشرز، جی استریت، Move On، پیروزی بدون ائتلاف جنگی، کمیته دوستان در زمینه قانون گذاری ملی، آمریکایی ها برای صلح همین الان، انجمن کنترل تسلیحات و نایاک، 33 میلیون دلار است و قدرتشان قابل مقایسه با گروه های مخالف توافق نیست.

علاوه بر وزرای خارجه، انرژی و خزانه داری که در جلسات استماع کنگره حضور داشتند و درباره توافق به سناتورها و نمایندگان توضیح می دادند، خود اوباما هم وارد میدان شد. قانونگذاران می گویند در طول هفت سال ریاست جمهوری اوباما سابقه نداشته است وی درباره پیروزی در مساله ای سیاسی چنان به قانونگذاران اولویت بدهد. اوباما در جبهه های مختلف در حال فشار آوردن به دموکرات ها است: فرستادگانی را برای ارائه گزارش به کپیتول هیل می فرستد، قانونگذاران را برای بازی گلف دعوت می کند و شخصاً چندین ساعت را صرف تماس تلفنی و دیدار با قانونگذاران می کند تا به سوالات آنها در خصوص توافق پاسخ دهد.

اوباما در چندین سخنرانی که داشت مشخصاً با پول هایی که لابی های ضد توافق برای خریدن رای اعضای کنگره صرف می کنند، مخالفت کرد و از همین رو از فعالان لیبرال و گروه های حامی خودش که در کمپین انتخاباتی اش فعال بودند درخواست کرد تا برای دفاع از توافق لابی کنند. پس از این فعالیت ها، گروه های مذهبی همچون کشیشان سیاهپوست و ال شارپتون، رهبر حقوق مدنی هم برای راضی کردن دموکرات های کنگره وارد میدان شدند.

جمهوری خواهان رودست می خورند

با توجه به این که اکثریت مجلس نمایندگان و سنا در اختیار جمهوری خواهان است و آنها هم متفقاً مخالف توافق هستند، بدیهی است که کنگره با توافق مخالفت می کند. اما مسئله ای که اینجا به وجود می آید این است که رئیس جمهور می تواند این لایحه را وتو کند. سپس هر کدام از دو مجلس کنگره که بتوانند دو سوم آرا به دست بیاورند، می توانند وتوی رئیس جمهور را بشکنند. البته در این رابطه نیاز به رای دو سوم هر دو مجلس است. یعنی اگر یکی از آنها بتواند به دو سوم دست پیدا کند، نمی تواند وتو را بشکند.

جمهوری خواهان برای شکستن وتوی اوباما نیاز به رای مثبت 67 سناتور دارند. 54 کرسی سنا در اختیار جمهوری خواهان است و آنها نیاز به همراهی 13 سناتور دموکرات دارند. در مجلس نمایندگان از 435 کرسی آن، 247 کرسی در اختیار جمهوری خواهان و 188 کرسی متعلق به دموکرات ها است. جمهوری خواهان برای شکستن وتو نیاز به رای مثبت 290 نماینده دارند، یعنی به رای 43 نماینده دموکرات نیاز دارند.

جمهوری خواهان درحالی به حمایت 13 سناتور دموکرات نیاز دارند که تاکنون تنها 2 سناتور به نام های چاک شومر (دموکرات از نیویورک) و رابرت منندز (دموکرات از نیوجرسی) با توافق مخالفت کرده اند. این درحالی است که در لایحه تحریم ایران که در ژانویه 2015 تصویب شده بود، 7 سناتور دموکرات به آن رای مثبت دادند. پس نهایتاً در خوش بینانه ترین حالت 7 سناتور دموکرات با آن مخالفت خواهند کرد.

شایان ذکر است که جمهوری خواهان قبل از رسیدن به 67 کرسی نیاز دارند تا به 60 کرسی دست پیدا کنند. اگر جمهوری خواهان بتوانند رای مثبت 60 سناتور را به دست بیاورند، می توانند فیلیباستر (اطاله کلام) دموکرات ها را بشکنند و لایحه را در صحن مطرح کنند. در صورتی که به 60 کرسی دست پیدا نکنند، لایحه در صحن مطرح نخواهد شد و این مسکوت ماندن به منزله موافقت با توافق است.

البته این امکان وجود دارد که برخی از سناتورهای دموکرات با جمهوری خواهان همراه شوند تا این بن بست به پایان برسد، اما با شکستن وتوی رئیس جمهور مخالفت کنند. پس جمهوری خواهان کار بسیار دشواری برای شکستن وتوی اوباما در سنا خواهند داشت. این درحالی است که سناتورهایی همچون کلر مک کاسکیل (دموکرات از میسوری)، بیل نلسون (دموکرات از فلوریدا)، کرستن جیلیبرند (دموکرات از نیویورک) و تیم کین (دموکرات از ویرجینیا) با حمایت از توافق، امید جمهوری خواهان را نقش بر آب کردند.

در مجلس نمایندگان کار برای جمهوری خواهان دشوارتر است، چون آنها نیاز به کسب رای 43 نماینده دموکرات دارند. نانسی پلوسی به عنوان رهبر دموکرات های مجلس نمایندگان نقش مهمی در همراه کردن نماینده های دموکرات با توافق دارد. دموکرات ها با رسیدن به رای موافق 146 نماینده دموکرات مانع از شکستن وتوی اوباما خواهند شد. این درحالی است که در ماه می 151 نماینده دموکرات از توافق با ایران حمایت کرده بودند و تاکنون هیچ کدام از آن 151 نماینده با توافق مخالفت نکرده اند. به همین دلیل کار جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان سخت تر است.

جمهوری خواهان در حالی چشم به دموکرات های مجلس نمایندگان دوخته اند که 18 نفر از نمایندگان دموکرات یهودی هستند، اما بسیاری از آنها از جمله جری نادلر (دموکرات از نیویورک) که از توافق حمایت کرد، در کنار اوباما قرار خواهند گرفت. همچنین هیچ کدام از دموکرات های سیاهپوست و هیسپانیک هم به اوباما پشت نخواهند کرد. به همین دلیل است که سناتور میچ مک کانل، رهبر اکثریت سنا چند روز پیش با ناامیدی اعلام کرد: «به وضوح روشن است که نتیجه به نفع رئیس جمهور خواهد بود.»

حتی در صورتی که جمهوری خواهان بتوانند وتوی رئیس جمهور را در یکی از دو مجلس بشکنند -امری که بسیار بعید است- باز هم توافق با استفاده از وتوی رئیس جمهور اجرایی خواهد شد. به همین دلیل جمهوری خواهان، اسرائیل و حامیان مالی شان با هزینه بالایی که انجام دادند در مقابل تلاش اوباما و دموکرات ها شکست خواهند خورد و نمی توانند مانع از اجرایی شدن توافق شوند.