آغاز عصر هرج و مرج با شکست توافق هسته‌ای

نویسنده: دیوید کایسر

دیپلماسی ایرانی: «چاک شومر» فقط یکی از صد سناتور کنگره آمریکا است، اما بیانیه او مبنی بر مخالفت با توافق بین المللی هسته ای با ایران بازی را عوض خواهد کرد. جمهوریخواهان مجلس نمایندگان و سنای آمریکا یکصدا اعلام کرده اند که قصد دارند توافق وین، دستاورد دیپلماتیک شاخص باراک اوباما، را ناکام بگذارند. دموکرات ها نیز از طرف آیپک، لابی طرفدار اسرائیل، به شدت تحت فشار هستند تا این توافق را رد کنند. اگر تعداد دموکرات های مخالف توافق از حد مشخصی فراتر برود، کنگره می تواند حتی رأی وتوی رئیس جمهور را نقض کند، توافق را ناکام بگذارد و ایالات متحده و اسرائیل را در جامعه بین الملل کاملاً منزوی کند. درست است که سیاست خارجی معمولاً میان کنگره و قوه مجریه اختلاف آفرین بوده است، اما موارد بسیار نادری بوده اند که در آن کنگره این چنین اقدامات پیشروانه رئیس جمهور در سیاست خارجی را عقیم کرده باشد. اگر توافق رد شود، تنها یک نمونه تاریخی می توان یافت که واقعاً با آن قابل مقایسه باشد و آن خودداری سنا از تصویب پیمان ورسای در سال های 1919 و 1920 است. میان این دو موقعیت تشابهات قابل توجهی وجود دارد. عواقب شکست اوباما می تواند به اندازه پایان رؤیای صلح «وودرو ویلسون» سنگین باشد.

وودرو ویلسون، رئیس جمهور آمریکا در ابتدای قرن بیستم، در مواجهه با جنگ جهانی اول که در سال 1914 شروع شد، دو سال و نیم با جدیت تمام تلاش کرد که راه حل صلح آمیزی برای پایان دادن به این جنگ بیابد. در سال 1915، بعد از غرق شدن کشتی آمریکایی «لوسیتانیا» توسط یک زیردریایی آلمانی، او در مقابل فشار «تئودور روزولت» برای مداخله فوری در جنگ مقاومت کرده بود. اما در بهار سال 1917، وقتی آلمان آخرین درخواست ویلسون برای «صلح بدون پیروزی» برای طرفین را با حملات بیشتر زیردریایی ها پاسخ داد، ویلسون چاره ای جز شرکت در جنگ نیافت. با این حال، او از نظر سیاسی با متحدان در جنگ ارتباط چندان نزدیکی برقرار نکرد و در ژانویه 1918، در «بیانیه چهارده ماده ای»، به ترسیم چشم انداز خودش برای جهانی مبتنی بر قانون، برابری و متکی بر نهاد «جامعه ملل» پرداخت. اما با پایان جنگ در نوامبر 1918 و فروپاشی آلمان، دو کشور فرانسه و بریتانیا علی رغم حضور ویلسون در پاریس و محبوبیت بین المللی عظیم او به شدت اصرار داشتند که شروط سخت و غیرمنصفانه ای علیه آلمان وضع شود. پیمانی که ویلسون برای تصویب به آمریکا بازگرداند از نظر بسیاری از لیبرال ها پشت کردن به آرمان های خودش تلقی می شد.

ویلسون هم مانند باراک اوباما با مشکلات سیاسی داخلی دست و پنجه نرم می کرد. او دو بار به ریاست جمهوری انتخاب شده بود بدون اینکه اکثریت مطلق را به دست بیاورد. در انتخابات 1918 کنگره او از مردم خواست که به دموکرات ها رأی بدهند تا در مذاکرات دست بالا را داشته باشد، اما جمهوریخواهان انتخابات را بردند. ویلسون مانند باراک اوباما در مقابل افرادی که از نظر فکری از خودش سطح پایین تر بودند شکیبایی اندکی داشت. او هیچ تلاشی برای مشارکت دادن جمهوریخواهان و دموکرات های کنگره در مذاکرات نمی کرد و از پذیرفتن شروط جزئی کنگره برای تصویب توافق سر باز زد. سنای آمریکا در نهایت به پیمان ورسای رأی منفی داد.

عواقب این رأی منفی بسیار چشمگیر بودند: فرانسه نتوانست تعهد انگلیس و آمریکا به حفاظت از مرزهایش با آلمان را کسب کند؛ آمریکا از مشارکت فعال در حل مشکلات اروپا کناره گرفت و تنها امید داشت که بتواند طلب هایش را از کشورهای درگیر جنگ وصل کند. این احساس که نمی شود به آمریکا اعتماد کرد باعث شد این کشور تا سال 1941 و جنگ جهانی دوم نتواند رهبری دنیا را به دست بگیرد. جهان به جای اینکه وارد عصر قانون و دیپلماسی شود، به هرج و مرج گرفتار شد.

امروز، کارت های بازی در اختیار اوباما حتی کمتر از ویلسون است. شانس او برای گرفتن رأی موافق حتی یک جمهوری خواه صفر است و به نظر می رسد که حزب خود او هم دو دسته شده است. توافق اوباما با ایران نماد گسست از روال رایج سیاست خارجی آمریکا و شروع دوران همزیستی با دولت های متخاصم از طریق همکاری دیپلماتیک در مقابل جنگ و مقابله بی ثمر است؛ گسستی که در عین حال بسیار ضروری بوده است. توافق هسته ای به تصویب شورای امنیت سازمان ملل و تأیید قریب به اتفاق کشورهای جهان، به غیر از اسرائیل، رسیده است. رد کردن این توافق، مانند اقدام سنا در سال 1920، امکان رهبری جهان توسط آمریکا را برای چندین سال منتفی خواهد کرد. اگر توافق شکست بخورد، دنیا وارد یک دوره دیگر هرج و مرج خواهد شد که عواقب آن را نمی شود پیش بینی کرد، حتی اگر از تاریخ کمک بگیریم. اما این تنها مسئله ای نیست که دموکرات ها باید نگران آن باشد. به یاد بیاوریم: در سال 1920، بعد از اینکه دموکرات ها موفق به کسب تأیید توافق از کنگره نشدند، نامزد جمهوریخواهان در انتخابات ریاست جمهوری پیروزی بسیار بزرگی به دست آورد.

منبع: تایم/ تحریریه دیپلماسی/43

انتشار اولیه: چهارشنبه 21 مرداد 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 2 شهریور 1394