امریکا و روسیه پرونده اوکراین را دور خواهند زد

دیپلماسی ایرانی: گستره اقدامات داعش موجب شده تا آمریکا از ظرفیت های کشورها به منظور مقابله با آن بهره ببرد. پس از آنکه آمریکا اقدام به تشکیل ائتلاف ضد تروریسم کرد، از همه کشورهایی که دارای ظرفیت های مقابله با داعش بودند دعوت کرد؛ البته ایران بزرگترین غایب این دعوت بود. آمریکا حتی با وجود اختلاف با روسیه بر سر مساله اوکراین، باز از این کشور برای پیویستن به ائتلاف دعوت کرد و روسیه نیز در آخرین لحظات، به اجلاس پاریس رفته و حمایت خود را از این ائتلاف اعلام کرد. اما تا به امروز حمایت روسیه تنها به حمایت های دیپلماتیک ختم شده و اقدام عملی از سوی روسیه مشاهده نشده است. رویکرد آمریکا در قبال روسیه با توجه به مساله داعش برای همکاری از یک طرف و از طرف دیگر، بحران اوکراین و مواضع آمریکا در این باره و اعمال فشار بر روسیه موجب شده آمریکا بر سر دوراهی همکاری روسیه با ائتلاف قرار گیرد. در همین حال این پرسش مطرح می شود که آیا روسیه نیز حاضر به همکاری با ائتلافی به رهبری آمریکا خواهد بود؟ آیا این امکان دارد که روسیه از برگ داعش برای حل بحران اوکراین در مقابل غرب بهره ببرد؟ شاید برگزاری نشست قریب الوقوع وزارت خارجی آمریکا و روسیه در پاریس که هفته آینده برگزار می شود، پاسخ سوالات مطرح شده در این زمینه باشد. از این رو با دکتر محمود شوری کارشناس ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک در حوزه روسیه به گفت وگو پرداختیم:

روسیه در اولین اجلاس ائتلاف شرکت می کند اما در ادامه سعی می کند از این ائتلاف فاصله بگیرد و در عین حال می خواهد خود را همراه نشان دهد. بر این اساس رویکرد روسیه به ائتلاف ضد تروریسم به رهبری آمریکا چیست؟

پس از اینکه آمریکا مساله ائتلاف ضد ترورسیم را مطرح کرد و آن را شکل داد، یکی از سوال های قابل طرح این بود که واکنش روس ها نسبت به این ائتلاف چیست؟ آیا روسیه وارد این ائتلاف خواهند شد یا نه؟ شاهد بودیم که با وجود اینکه انتظار حضور روسیه در اجلاس پاریس وجود نداشت، اما در آخرین لحظات آقای لاوروف به پاریس رفت و در گفت وگو ها شرکت و نظر مساعد روسیه برای مقابله با داعش در چارچوب ائتلاف و چه خارج از آن را اعلام کرد. اما مساله مهم این است که بعد از بحران اوکراین و از بین رفتن تمامی ساختارهایی که در دوران بعد از جنگ سرد بین آمریکا و روسیه شکل گرفته بود که امکان همکاری بین آمریکا و روسیه در مورد مسایل مهم بین المللی را ایجاد می کرد،حضور آمریکا و روسیه یا روسیه و اروپا در چارچوب ائتلافی را دور از ذهن کرده بود. اما روس ها در اجلاس شرکت کردند. آنها بیشتر به دنبال این بودند که با فضای ایجاد شده بعد از بحران اوکراین، فضای آنتاگونیستی بین خود و غرب را بشکنند و از شدت خصومت ها بکاهند تا از این طریق از فشار تحریم ها و فشارهای بین المللی بر روسیه کم کنند. به همین دلیل اینکه روسیه حاضر باشد در ائتلافی به رهبری آمریکا حضور داشته باشد، جای سوال بود. عملا دیدیم که روس ها تنها به حمایت دیپلماتیک اکتفا کرده و هیچگونه مشارکتی در ائتلاف نداشتند.مقابله با داعش برای روس ها حائز اهمیت است به این دلیل که روسیه افراط گری در خاورمیانه را تهدیدی برای خود و همچنین برای دولت های متحد _ سوریه و عراق _ می داند. طبیعی است که روس ها از هرگونه اقدامی علیه این جریان حمایت می کنند. ولی اینکه حاضر باشد در ائتلافی به رهبری آمریکا مشارکت داشته باشد، بعید می دانم. کما اینکه روس ها تا به امروز حمایت های خود را از دولت عراق از طریق واگذاری برخی تجهیزات نظامی و چند فروند هواپیما جنگی داشته اند.

آمریکا چندان بی تمایل نیست که از ظرفیت کشور روسیه در ائتلاف استفاده کند. اما از یک طرف با مساله اوکراین مواجه بوده و می توان گفت که آمریکا بر سر یک دوراهی پذیرفتن یا نپذیرفتن قرار گرفته است. تا چه حد امکان دارد روسیه از این دوراهی که بر سر راه آمریکا قرار گرفته استفاده و در مقابل اوکراین از آن بهره برداری کند؟

آمریکا و غرب در وضعیتی از تحولات خاورمیانه به دلیل مسایل داعش قرار گرفته اند که شاید به هر نوع کمک و حمایتی نیاز دارند و به دنبال این هستند که از تمام ابزارها در این زمینه استفاده کنند تا بتوانند بحران خاورمیانه را مدیریت کنند. به همین دلیل شاید برای آمریکا بد نباشد که از ظرفیت ها و امکانات روسیه استفاده کند. در عین حال که بحران اوکراین تبدیل به مانعی بر سر راه گسترش همکاری های روسیه و آمریکا در مساله مبارزه با تروریسم شده است. اما تصور می کنم به تدریج هم آمریکا و هم روسیه سعی کنند با استفاده از ابزارهای موجود و شرایط پیش آمده، به نحوی موضوع اوکراین را دور زده  و همکاری های خود را در زمینه های مختلف ادامه دهند. زیرا به نظر می رسد هر دو طرف به همکاری ها در سطح بین المللی نیاز دارند.

تا چه حد پیوستن روسیه به ائتلاف ممکن است به حل بحران اوکراین میان روسیه و آمریکا کمک کند؟

چندان معتقد به پیوستن روسیه به ائتلاف نیستم. اما تصور می شود همانطور که در مورد بحران گرجستان آمریکا تهدید کرد تا زمانی که روسیه از اوستیای جنوبی و آبخازیا خارج نشودف با آنها وارد مذاکره نمی شود، ولی پس از بروز بحران اقتصاد جهانی در سال 2008 آمریکا و روسیه مجددا همکاری های خود را ادامه داده و بعد از دو سال بحث بازنگری در روابط را مطرح کردند. از این رو بعید نیست که دو طرف این بار نیز سعی کنند از این بحران برای برقرار روابط مجدد به منظورعادی سازی آن اقدام کنند. هم روسیه در مقطع فعلی به همکاری با آمریکا نیاز دارد و هم آمریکا به همکاری با روسیه.

با توجه به اینکه روسیه نسبت به تحولات منطقه ابزار نگرانی کرده آیا این احتمال وجود دارد که روسیه به صورت مستقل ورود پیدا کند و دست به اقداماتی بزند و این اقدامات موجب مجاب کردن آمریکا به همراهی با روسیه شود؟

روس ها بعد از فروپاشی شوروی تا به امروز در جایی غیر از مجموعه اتحادیه جماهیر شوروی از نیروهای نظامی استفاده نکرده اند و بعید به نظر می رسد که روس ها علاقه ای برای ورود به بحث درگیری نظامی داشته باشند. زیرا این می دانند که اکنون در وضعیت شکننده ای قرار داشته و ممکن است برخی از نیروی هایی که از مناطق چچن یا قفقاز شمالی در مجوعه داعش حضور دارند، از ظرفیت خود برای ضربه وارد کردن به روسیه استفاده کنند. همانطور که در افغانستان نیز شاهد بودیم، روسیه با وجود احساس تهدیدی که از سوی طالبان می کرد، اما تنها به ارسال برخی کمک های نظامی به دولت افغانستان اکتفا کرده و فراتر از آن عمل نکرد. در مورد عراق _ حمایت از دولت برای مبارزه با داعش _هم اینگونه عمل کرد. البته احتمالا آمریکایی ها نیز علاقه ای برای ورود روسیه به فاز نظامی ندارند. شاید بیشتر می خواهند از ظرفیت های بین المللی روسیه یا کمک ها و تجهیزات نظامی آن استفاده کنند.

انتشار اولیه : جمعه 18 مهر 1393 / باز انتشار : چهارشنبه 23 مهر 1393