ایران و ائتلاف هزار چهره علیه داعش

نویسنده: محمدمهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در پی وقوع حملات تروریستی پاریس در هفته های گذشته و ادامه تهدیدات امنیتی در سرتاسر اروپا و نیز حمله اخیر تروریستی در کالیفرنیای آمریکا که ظاهرا با الهام از داعش انجام شده است، توجه بین المللی بیش از هر زمان دیگری متوجه تهدید برآمده از تروریسم گروه داعش شده است. در این میان، اظهارات اخیر مقامات فرانسه سبب شده، برخی منابع از احتمال متمایل شدن کشورهای غربی به ائتلاف با ایران برای مبارزه با داعش سخن بگویند. نیکلا سارکوزی، رئیس جمهور سابق فرانسه بعد از وقوع حملات اخیر به پاریس، خواستار ائتلاف بین المللی برای جنگ با داعش شد و گفت: «نمی توان دو ائتلاف در سوریه داشت.» فرانسوا اولاند، رئیس جمهور کنونی فرانسه نیز با تکرار سخنان سارکوزی خواستار اقدام نظامی بین المللی یکپارچه در سوریه شد. پیش از این نیز در پی حصول موفقیت آمیز توافق هسته ای ایران، مقامات غربی درباره زمینه های مشترک میان ایران و غرب برای مبارزه با تروریسم سخن گفته بودند. از جمله فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس، که تأکید کرده بود لندن و تهران درباره ضرورت مبارزه با تهدید تروریسم، دارای زمینه های مشترک هستند.

از سویی دیگر حضور ایران در نشست های وین در رابطه با حل بحران سوریه نیز می تواند به عنوان چراغ سبزی برای موافقت ایالات متحده آمریکا با این مشارکت باشد. بر این اساس اجماع جهانی در مورد جنگ جهانی با تروریسم موضوعی است که به عنوان تنها راه نجات جامعه جهانی مورد پذیرش قرار گرفته است.

در چنین شرایطی و در حالی که سیاست خارجی دولت تدبیر و امید نیز بر پایه همکاری های مثبت و سازنده با جامعه جهانی و مشارکت در حل بحران های منطقه ای و جهانی استوار شده است، شرکت در ائتلاف جهانی برای مبارزه با داعش موضوعی است که جمهوری اسلامی ایران نیز خواستار آن است. در واقع جمهوری اسلامی ایران همواره خود یکی از قربانیان اصلی تروریسم بوده و در مقطع کنونی نیز معتقد است؛ تهدیدات داعش، به واسطه برخی حمایت های منطقه ای و بین المللی، به وضعیتی رسیده است که می تواند گریبان همه کشورهای جهان را بگیرد.

با این وجود عملیاتی شدن حضور ایران در ائتلاف بین المللی با برخی مشکلات و موانع نیز مواجه است. در درجه نخست حضور ایران در این ائتلاف مخالفان جدی و سرسختی دارد. رقبای منطقه ای ایران به خصوص عربستان که بعد از توافق هسته ای ایران با 1+5، به شدت نگران ارتقاء قدرت و موقعیت ایران در منطقه هستند، با هر اقدامی که سبب بهبود روابط ایران با جامعه جهانی شده و در نتیجه به نقش آفرینی گسترده کشورمان منجر شود، مخالف هستند. اسرائیل نیز بازیگر دیگری است که در شرایط جدید به شدت از خروج ایران از انزوای بین المللی نگران است و بازیگری فعال ایران در منطقه و بحران های جهانی را به عنوان تهدیدی علیه قدرت و جایگاه خود در منطقه ارزیابی می کند. از این رو این بازیگران مخالف با لابی گری گسترده در بین مقامات آمریکایی و اروپایی می کوشند مانع حضور ایران در ائتلاف بین المللی علیه داعش شوند.

در درجه دوم تفاوت منافع کشورهای شرکت کننده در ائتلاف است که از جهانی شدن این ائتلاف، حضور ایران و مبارزه جدی با داعش، جلوگیری می کند. در حالی که آمریکا و کشورهای اروپایی از برخی گروه های مخالف اسد حمایت های مالی و نظامی می کنند و روی کار آمدن آنها در سوریه را به نفع خود می دانند، برخی کشورهای عرب حاضر در ائتلاف همچون عربستان، امارات و قطر نیز حامی گروه های افراطی و سلفی هستند و گسترش این جریان را مبنایی برای افزایش قدرت و نفوذ خود در منطقه ارزیابی می کنند. پیشمرگه های کرد اهداف سیاسی خاص خود را از جنگ با داعش دارند و دولت ترکیه نیز که به تازگی به این ائتلاف پیوسته، بارها به حمایت از داعش و خرید نفت از آنها متهم شده است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران و روسیه در مقطع کنونی منافع خود را در نابودی داعش و تفکرات وهابی، بازگشت ثبات به منطقه و قدرت گرفتن حکومت های مردمی و عدم حضور کشورهای غربی در منطقه تعریف می کنند. بر این اساس در چنین ائتلاف هزار رنگ و هزار چهره ای که هر یک از بازیگران آن منافع خاص خود را پیگیری می کند، حضور ایران که خواهان مبارزه جدی با تروریسم و نابودی آن است، با دشواری مواجه خواهد شد.

با وجود چنین موانعی به نظر می رسد مسائلی همچون فراگیر شدن تهدیدات و عملیات های داعش به خصوص در غرب، حمایت های روسیه از حضور ایران در حل بحران های منطقه ای، در انزوا قرار گرفتن رقبا و دشمنان ایران در مقطع کنونی به واسطه نقش آنها در حمایت از تروریسم و روشن شدن پوچ بودن ادعاهای آنها علیه ایران و نیز منافع کشورمان در نابودی تفکرات و جریان های افراطی و بازگشت ثبات به منطقه، آنقدر جدی هستند که بر موانع موجود فائق آمده و زمینه های لازم را برای حضور مؤثر ایران در ائتلاف علیه داعش فراهم سازد.