در مورد داعش به امریکا هشدار داده بودیم/ رعایت پروتکل های دیپلماتیک، لازمه سفر ظریف به عربستان

دیپلماسی ایرانی – سارا معصومی : خاورمیانه همچنان در التهاب است. پرحادثه خیزترین منطقه سیاسی جهان امروز درگیر پرونده های بیشمار سیاسی است که نه تنها همکاری کشورهای منطقه ای بلکه به نوعی همصدایی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای را می طلبد. پرونده سوریه همچنان بر روی میز کار اعضای شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد و همچنان قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای بر سر آن به جدل سیاسی می پردازند. بحرانی که سه سال پیش با اعتراض های مردمی آغاز شده بود اندک اندک از کنترل بازیگران آن خارج شد و امروز در عراق شاهد سرایت ویروس فعالیت گروه های تروریستی رادیکال هستیم. نام داعش این روزها در صدراخبار بین المللی و منطقه ای قرار دارد. گروهی بی خانمان که خط و مشی آن برای پیشروی با هیچ ذائقه انسانی سازگار نیست . تصاویر دلخراش از قتل عام مردم عراق اعم از شیعه و سنی در عراق توسط این گروه زنگ های خطر را برای امریکایی به صدا در آورده است که در برابر شکل گیری این جریان در سوریه تنها به این دلیل که می تواند ابزار تضعیف بشار اسد باشد ، سکوت کرد. حضور داعش در عراق با همراهی برخی اعضای حزب بعث با این گروه به تقویت آن منجر شد و امروز می بینیم که در بسیاری از رسانه های منطقه ای و  فرامنطقه ای از لزوم همکاری ایران و امریکا در این خصوص سخن به میان می آید. در خصوص اقدام های سیاسی – امنیتی ایران برای مهار بحران در عراق، رابطه ایران با عربستان و احتمال همکاری های منطقه ای دو کشور ، بحث همکاری های ایران و امریکا در عراق و آخرین وضعیت سیاسی پرونده سوریه با حسین امیرعبدالهیان ، معاون عربی- آفریقایی وزارت امورخارجه گفت و گویی داشتیم که متن آن به شرح زیر است:

اصلی ترین بحران منطقه ای که به نوعی ایران را هم درگیر خود کرده است ظهور و پیش روی های داعش در عراق است . جمهوری اسلامی ایران تا این لحظه که ما در خدمت شما هستیم برای مهار این بحران دست به چه اقدام های سیاسی و همکاری های امنیتی – سیاسی با عراق زده است؟

متعاقب تحرک تروریستی داعش در موصل و تلاش برای ناامن کردن کل عراق ، وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه ای و بین المللی گفتگو و رایزنی هایی را اغاز کردند. علاوه بر مقام های منطقه ای با دبیر کل سازمان ملل ، بان کی مون و دبیرکل سازمان همکاری اسلامی هم مذاکره شد. تلاش کردیم که در گفتگوها با مقام های سیاسی عراق تجارب خود را در مبارزه با بحران و تروریسم منتقل نماییم . ضمن اینکه دوستان کرد و سنی و شیعه در عراق دارای تجارب ارزشمندی هستند که برای ما و همگان سودمند است. حقیقت این است که عراق از ظرفیت بالایی برخوردار است . فتوایی که مراجع صادر کردند با توجه به شرایط ویژه ای که کشور عراق دارد بر این ظرفیت ها افزود. با شناختی که از مردم و رهبران سیاسی و دینی عراق داریم معتقدیم عراقی ها به تنهایی قادر به مهار این بحران هستند. توجه داشته باشیم که آنچه در خصوص حضور داعش در موصل اتفاق افتاد بیش از انکه یک عملیات سنگین نظامی و امنیتی باشد طرحی توام با خیانت بود که توسط برخی طرف های داخلی در عراق صورت گرفته است. بر اساس اخبار و اطلاعاتی که موجود است نیروهای داعش هنگام ورود به موصل با هیچ  مقاومتی روبه رو نشده اند و بدون کوچکترین درگیری موفق به اشغال موصل شدند برخی از فرماندهان لشگری که در موصل بودند با هماهنگی های قبلی به سرعت تسلیم می شوند و شهر در اختیار تروریست ها و بقایای رژیم صدام قرار می گیرد.

داعش یک تهدید ملی برای یک کشور خاص نیست. تهدیدی ست که از سوریه آغاز شد امروز به عراق رسیده است و مقصدی هم برای فردای این گروه می توان متصور شد. آیا ایران بنایی برای پیشقدم شدن در مهیا کردن مقدمات یک نشست منطقه ای با حضور کشورهایی چون عربستان و ترکیه را ندارد ؟ آیا فکر نمی کنید امروز برای مهار این جریان به همکاری منطقه ای مشخصی نیاز است ؟

زمزمه های خبری در رسانه های غربی به گوش می رسد مبنی بر اینکه ایران نیروی نظامی به داخل عراق فرستاده است. آیا این اخبار را تایید می کنید؟

ما هیچ گونه نیروی نظامی به عراق اعزام نکرده ایم. منظور من از نیروی نظامی این است که ما نیروی جنگجو و مبارز به داخل عراق اعزام نکرده ایم. مقام های عراقی در برخی موضوعات به مشورت هایی نیازمند بودند که این مشورت ها هم در حوزه مبارزه با تروریسم و هم  در سطوح سیاسی بین ما انجام  می شود. فراموش نکنیم که ما از عراقی صحبت می کنیم که دارای یک ارتش منظم است، دارای رهبران سیاسی و ملی و دینی قوی و فهیم است ، دارای مردمی شجاع و مقاوم اعم از کرد و سنی و شیعه است و با فتوای مرجعیت بپا می خیزد.

البته در تحولات موصل ما شاهد همکاری برخی فرماندهان ارتش با داعش بودیم.

بله، درست است که یکی از لشگرهای عراق و بخشی از  نیروهای نظامی عراق در موصل  در جریان سازشی که بین فرماندهان آن لشگر با برخی جریان های باقیمانده از رژیم صدام انجام شده بود ، تسلیم شدند اما این وضعیت در مورد سایر لشگرها در عراق صدق نمی کند . مساله دوم این است که در عراق ظرفیت هایی از گذشته مانند سپاه بدر و جبش المهدی وجود داشته و جریان هایی بوده اند که دارای سازمان دهی و تجاربی هستند که می توانند از آن برای برقراری امنیت در مناطق خود استفاده کنند. نکته سوم و مهم این است که دولت به سرعت توانست  کنترل امور را در دست بگیرد. بر اساس اطلاعاتی که به دست آورده ایم اتاق فکر این طراحی ها در سیستم های امنیتی ایالات متحده وجود دارد و بقیه طرف های منطقه ای و داخلی در عراق صرفا مجری هستند. هر جریان هم با نیت و هدف خود وارد این موضوع شده است . طراحی این اقدام  به گونه ای بود که در زمانی که عراق وارد یک خلا سیاسی می شود بحران شکل بگیرد. بر اساس این طراحی  درست سه روز مانده به اتمام دوره پارلمان که پس از این تاریخ بر اساس قانون اساسی مجلس باید تشکیل شود و دقیقا در مقطعی این بحران شکل می گیرد که شورای عالی دادگاهی فدرال در عراق نتیحه انتخابات را هم تایید نهایی نکرده بود که البته خوشبختانه سه روز پیش این اتفاق رخ داد. با توجه به انچه گفته شد معتقدیم عراق در وضعیتی قرار ندارد که نیازمند کمک نیروی نظامی خارجی باشد. رهبران سیاسی عراق از شیعه و سنی و کرد فعالانه وارد عمل و مبارزه با تروریسم شده اند . علاوه بر این ما هفته گذشته  مشورت های بسیار خوبی با اقای نیچروان بارزانی در تهران داشتیم و جریان های کردی نسبت به تهدید خطر  داعش و تامین امنیت اکراد در عراق اشراف بسیار خوبی دارند . بر این اساس ما نیازی به حضور هیچ طرف خارجی از جمله امریکا و ایران در عراق نمی بینیم.

به هرحال امریکا یک نیروی فرامنطقه ای است و شاید بازگشت نظامی این کشور به عراق هم از بسیاری از جهات چندان به نفع نباشد . وضعیت ایران بسیار متفاوت است و  مرز مشترک ما با عراق بر نگرانی های داخلی در خصوص احتمال سرایت این ناآرامی ها به داخل افزوده است. آیا در شرایطی که هدف دفاع از ایران باشد و ارتش  دولت عراق به هر دلیلی قادر به مهار این سرایت نباشند باز هم نسبت به  ورود نظامی به بحران عراق حذر دارید؟

طبیعی است که در چارچوب حقوق بین الملل اگر درخواستی از سوی عراق در مبارزه با تروریسم مطرح شود اجابت خواهیم  کرد و اگر وضعیت خاصی در عراق پیش بیاید برای دفاع از امنیت ملی کشور خود هر اقدامی که لازم باشد انجام خواهیم داد.

به نظر شما داعش در این مرحله فعالیت در عراق و نه روزهای فعالیت در سوریه همچنان هم از سوی قدرت یا قدرت های منطقه ای حمایت می شود؟

متاسفانه از حمایت های مالی ، اطلاعاتی و لجستیکی امریکا و برخی کشورهای منطقه برخوردار است.

شما برای مهار این حمایت ها حرکت و رایزنی خاصی انجام داده اید؟

گفتگوهای فراوانی را با کشورهای منطقه داشته ایم. به صراحت به کشورهای خاصی که این حمایت لجستیک را انجام می دهند گفته ایم که امنیت مقوله ای تفکیک ناپذیر است  و اینطور نیست که شما فکر کنید که یک گروه تروریستی امروز می تواند برای تحقق برخی از اهداف شما مورد استفاده قرار بگیرد و در اینده امنیت کشور شما را به مخاطره نیندازد. به نظر من در مساله تشکیل داعش ، پیچیدگی های فراوانی وجود دارد و یکی از این پیچیدگی ها این است که ترکیب نیروهای داعش ، ترکیبی چند ملیتی است و شاید بیش از 40 درصد نیروهایی که در قالب گروه تروریستی داعش فعالیت می کنند از اروپا و امریکا وارد شده اند. هرکدام از اینها می توانند در بازگشت به کشورهای خود ، تهدیدی برای امنیت ملی این کشورها باشند . در ماجرای سوریه ما موردی را شنیدیم که در یکی از کشورهای اروپایی ،افرادی که در سوریه می جنگیدند پس از بازگشت در وضعیتی  دستگیر شدند که در حال آموزش ساخت بمب به تعدادی نیروی دیگر در اروپا بودند. قطعا این خطری نیست که صرفا متوجه سوریه ، عراق و یا منطقه ما باشد. این خطری است که کل جهان را تهدید می کند.

آیا ارتباط مستقیم و یا غیر مسقیمی با امریکا در خصوص داعش در عراق داشته اید؟

پیشنهادهایی از سوی امریکایی ها مطرح شده است و ما به صراحت تاکید کرده ایم که ضرورتی به همکاری نمی بینیم چون به رفتار و نیات امریکا در منطقه اعتماد نداریم.

اگر مانند سالهای 2001 و 2003 که بحث همکاری های ایران و امریکا در افغانستان و عراق مطرح شد ، ضرورتی احساس شود ، ایران از این همکاری استقبال خواهد کرد؟

با شناختی که از وضعیت عراق داریم ، شرایطی که در این کشور وجود دارد و با توجه به ورود مرجعیت و بسیج عمومی که در سطح شیعیان و اهل سنت معتدل و اکراد  شکل گرفته است ، تصور می کنیم که از آن دوران عبور کرده ایم و مجددا به آن نقطه بازنخواهیم گشت.

شما اخیرا مصاحبه ای با شرق الاوسط داشته اید و در آن مصاحبه تاکید کرده بودید که تفاوت هایی میان تهران – ریاض بر سر برخی پرونده های منطقه ای وجود دارد. امروز این تفاوت در دیدگاه را در کدام پرونده های منطقه ای بیشتر احساس می کنید؟

ما شاهد دعوت رسمی عربستان از آقای هاشمی رفسنجانی بودیم و همچنین ادعا شده است که از آقای ظریف هم دوبار برای سفر به عربستان دعوت رسمی شده است. شما یک بار تاکید کرده بودید که انجام این سفر به مقدماتی نیازمند است. این مقدمات چیست که با وجود تاکید دولت بر بهبود رابطه با همسایگان و گذشت یک سال از عمر دولت تدبیر و امید هنوز محقق نشده است؟

انتخابات در سوریه برگزار شد اما به نظر می رسد که برخی کشورهای منطقه ای همچنان با پذیرش بشار اسد در راس هرم قدرت در این کشور کنار نیامده اند. آیا ایران برای نزدیک شدن دیدگاه های منطقه ای به هم در خصوص سوریه برنامه خاصی را دنبال می کند؟  

طرح چهارماده ای که اقای ظریف در حدود شش ماه پیش به اقای اخضر ابراهیمی به عنوان راهکار سیاسی ارائه دادند همچنان بر روی میز شورای امنیت است و اعضای دایم شورای امنیت در حال بحث بر روی آن هستند.علاوه بر این برخی گفتگوها هم در این خصوص مابین ما ادامه دارد. اعتقاد داریم که تاریخ موضوع مذاکرات ژنو در مورد سوریه به پایان رسیده است و گفتگوهای ژنو 1 و 2 نتوانست به یک راهکار سیاسی برسد که موافقت طرفین را جلب کند. دلیل این شکست هم نگاه غیرواقع بینانه برخی کشورهای درگیر به مسایل جاری در سوریه بود. ثالثا ما فکر می کنیم که حل مساله سوریه در یک سطح مهم و عملیاتی در داخل منطقه ممکن است . کشورهای موثر و بازیگران تاثیرگذار از جمله ایران ،ترکیه و عربستان سعودی می توانند بخشی از این راه حل باشند. در دوره جدید مقام های مصر هم علاقه مند هستند که با دیدگاه های متوازنی که نسبت به تحولات منطقه دارند و با نگاه واقع بینانه ای که به بحث مبارزه با افراط گرایی دارند ؛ در مذاکراتی که می تواند به یافتن راهکاری سیاسی کمک کند، دخیل باشند. علاوه بر این در سطح بین المللی هم باید هرتوافق منطقه ای مورد توجه قرار گیرد.

آیا کار برای دولت بشار اسد در حالی که از سوی برخی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به رسمیت شناخته نشود، مشکل نخواهد بود؟

انتشار اولیه: شنبه 31 خرداد 1393/ باز انتشار: سه شنبه 3 تیر 1393