اردوغان جان سالم به در خواهد برد

دیپلماسی ایرانی: نه میدان تقسیم، میدان تحریر است و نه ترکیه، مصر. ظرفیت ایجاد شده در ترکیه در طول تاریخ جمهوریت و خصوصاً در ده سال اخیر این قابلیت را در ترکیه ایجاد نموده که از بحرانی که این کشور این روزها دچار آن است عبور نماید. نقطه بن بست در دمکراسی ها وجود ندارد و در بدترین شرایط ممکن،  استعفای اردوغان و استقبال از انتخابات زودرس می تواند ترکیه را از بحران امروز خارج نماید.

تحلیل شتاب زده از بحران نباید سبب مقایسه اردوغان با مبارک گردد. بهار عربی تحت عنوان بهار ترکی در ترکیه تکرار نخواهد شد. جنس تظاهرات و اعتراضات رخ داده در ترکیه از جنس تحولات کشورهای عربی نیست و ترکیه از قبل و بعد از بهار عرب، در شیبی آرام با اصلاحات وسیع اقتصادی –  سیاسی،  بهار ترکی در ترکیه با باز تعریف سیستمی و با هماهنگی که با نظام بین الملل دارد خود مدیریت نموده و می نماید.

اعتراضات امروز حاصل بی تدبیری و برخورد غیرمتعارف نیروهای پلیس و نیروهای امنیتی با فعالین محیط زیست بوده است. گزی پارک در میدان تقسیم استانبول، با قدمتی هفتاد ساله با تصمیم دولت قرار است به یک محل فرهنگی – تجاری تبدیل گردد. شیوه اشتباه برخورد با معترضین به تغییر بافت این پارک که ماهیتی محیط زیستی داشت، به اعتراضات ماهیت سیاسی داده و  بهانه ای گردید تا ترکیه صحنه اعتراضات سیاسی گروه های مختلف گردد. برخی بر این اعتقادند که اقتدار ده ساله حزب عدالت و توسعه سبب ایجاد نوعی کبر و غرور در مقامات و بطور مشخص، اردوغان گردیده و ادبیات بکار گرفته شده توسط نخست وزیر در سیاست داخلی و خارجی  بیشتر چهره یک دیکتاتوری مدرن را از وی ترسیم می نماید. حزب عدالت و توسعه اگرچه اکثریت کرسی مجلس را در اختیار دارد، لیکن داشتن اکثریت در مجلس، نمی بایست به نادیده گرفتن حقوق سایر شهروندان گردد که به گونه ای دیگر می اندیشند. چنانچه کمال قلیچ دار اوغلو رهبر حزب جمهوریخواه خلق که بزرگترین فراکسیون مخالف دولت در مجلس است در واکنش به حوادث اخیر ترکیه شرایط امروز ترکیه با شرایط آلمان دوران نازی در سال 1940 مقایسه نموده و ضمن اینکه خواستار دمکراسی گردیده اعلام داشته است این اعتراضات بر علیه دیکتاتوری اردوغان است.

دولت حزب عدالت و توسعه در ده سال گذشته در عرصه های مختلف سیاسی، فرهنگی، خصوصاً در عرصه اقتصادی تابلوئی موفق از خود ارائه داده است. با این وجود از نظر سیاسی اردوغان سعی دارد جامعه ترکیه را یک قطبی نماید و تظاهرات رخ داده تبلور بارز این پدیده است.

در سیاست خارجی برخی از احزاب چپ، ملی گرا، و.... اعتقاد دارند که دولت حزب عدالت و توسعه با ادامه سیاست اشتباه خود در سوریه عملاً ترکیه را به باتلاقی هدایت می نماید که می تواند به تجزیه ترکیه منجر گردد. منتقدان دولت عنوان می نمایند که اردوغان و تیم مجری سیاست های حزب عدالت و توسعه، در خدمت امریکا و اسرائیل هستند. احزاب مخالفان حزب عدالت و توسعه می گویند دولت به این سئوال که چه هدف مشترک اسرائیل، ترکیه، امریکا، سلفی ها و ... را در یک صف و در مقابل جبهه مقاومت قرار داده است، هنوز پاسخ نداده است. نکته دیگر آنکه در حالی که دولت اردوغان با اوجالان برای حل معضل کردی در حال مذاکره هستند، نام گذاری سومین پل استانبول به نام سلطان یاوز (بیرحم) سلیم، حکایت از آن دارد که دولت اردوغان کماکان وحتی بیشتراز گذشته، نمایندگی اهل تسنن این کشور را بر عهده داشته و با علویان این کشور همچنان چالشی جدی دارد. علویان این نام گذاری را، تجسم امروز سلیم در اردوغان و ادامه دهنده جنگ نیمه تمام یاوز بر علیه علویان دانسته و ادعا می نمایند که این نام گذاری برای آنان و کشورهای منطقه پیام داشته و ناشی از حاکمیت ذهنیتی است که کماکان به جنگ مذهبی اعتقاد دارد. شایان ذکر است که سلطان سلیم عامل کشتار بیش از پنجاه هزار نفر از علویان ترکیه بوده و از وی به عنوان عامل جنگ مذهبی می دانند.

در تحلیل این اعتراضات نباید شتاب زده عمل نمود. این اعتراضات با اعتراضات و درخواست های مدنی آغاز شده و نحوه مدیریت اشتباه امنیتی آن را به یک اعتراض سیاسی تبدیل کرد. اعتراضات امروز اگرچه ماهیتی سیاسی یافته اند اما اعتراضات از نوعی نیستند که سبب تحولات اساسی در ترکیه گردد.برای حزب عدالت و توسعه این اعتراضات می تواند در کنار تهدید فرصت نیز تلقی گردد تا با بازبینی به عملکرد خود اشتباهات گذشته را اصلاح نماید. این تظاهرات نشان داد بخشی از مردم ترکیه نسبت به عملکرد دولت در عرصه سیاست داخلی و خارجی معترض هستند و می تواند در صورت عدم توجه به آنان اقتدار دولت حزب عدالت و توسعه را با قدرت نهایی که در میادین داشته اند زیر سئوال ببرند. ترکیه سه انتخابات در سال 2013 (انتخابات شهرداری ها) 2014 (انتخابات ریاست جمهوری) 2015 (انتخابات سراسری ) پیش رو دارد که نحوه عبور از بحران امروز، تاثیرات مستقیم بر روند این انتخابات خواهد داشت.

نکته آخر آنکه دستگیری نزدیک به دو هزار نفر، زخمی شدن نزدیک به صد نفر و مهمتر از همه اعمال سانسور بر رسانه ها،  برای ترکها که ادعای دمکراسی داشته و می خواهند خود را الگو و رهبر منطقه معرفی نماید، ضربه  جدی بوده و ظرفیت دمکراسی ترکیه را به زیر سئوال برده است./16

انتشار اولیه: سه شنبه 14 خرداد 1392/ باز انتشار: شنبه 18 خرداد 1392