بیم و حذر تل آویو از دخالت نظامی در سوریه

دیپلماسی ایرانی: دوسال از آغاز جنگ داخلی در سوریه گذشته است و آرام آرام مرز کشته های این جنگ به صدهزار نفر می رسد. اما بحران به همینجا متوقف نشده و اخبار نشان می دهند که دامنه این بحران در حال گسترش  است.  ورود القاعده به بحران، موضوع استفاده از سلاح های شیمیایی در این درگیری ها و حالا ورود حزب الله و اسرائیل به موضوع می تواند همگی نشانه هایی قوی از یک بحران منطقه ای باشد. در ارتباط با ادعای اسرائیلی ها در مورد انتقال تسلیحات سوریه به حزب الله لبنان با دکتر هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

دو سال از آغاز بحران در سوریه می گذرد با این حال هیچ نشانه ای از فروکش کردن این بحران دیده نمی شود و روز به روز ابعاد آن دامن کشورهای همسایه را می گیرد. دلیل این مسئله را چه می دانید؟

بحران سوریه، هرچند در ابتدا فقط نوعی از اعتراضات داخلی را نمایندگی می کرد ولی اینک می توان گفت که این بحران تبدیل به یک موضوع کشاکش و رقابت منطقه ای و حتی جهانی شده است. در سطح منطقه ای دو جبهه ایران، عراق و حزب الله و در طرف دیگر عربستان، ترکیه و قطر در سوریه در حال  وزن کشی منطقه ای هستند. در سطح بین المللی نیز آمریکا و روسیه هستند که در شورای امنیت با یکدیگر چالش می کنند. سقوط حکومت بشار اسد سوریه می تواند از یک سو جبهه مقاومت به خصوص ایران و حزب الله را به شدت تضعیف کند از سوی دیگر روسیه نیز در معادلات بین المللی ضربه خواهد خورد. از این روست که روسیه از تصویب قطعنامه علیه سوریه در شورای امنیت مقاومت کرده است و روز گذشته نیز سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هشدار داد که ایالات متحده امریکا نمی تواند استفاده سلاح شیمیایی در سوریه را بهانه کند و به فکر سناریوی جنگ نظامی در این کشور بیفتد. بنابراین بحران سوریه صرفا یک نبرد داخلی بین نیروهای این کشور نیست و به مسائل منطقه ای و بین المللی پیوند خورد است.

ولی تداوم این بحران می تواند به ضرر کشورهای منطقه و حتی غرب باشد.

مسئله این است که پس از آغاز تحولات کشورهای عربی و سقوط حامیان غربی در کشورهایی نظیر تونس و مصر، غرب به این فکر افتاد که با حمایت از جنبش های دموکراتیک در کشورهای عرب از ثمره آن برخوردار شود و کشورهای چالشگر و مخالف غرب را با این بازی دچار مشکل کند. در این بازی ترکیه و سپس مصر و قطر نیز همراه غرب شدند. عربستان نیز که رقابت اصلی خود را با ایران و می داند، درصدد برآمد با حمایت از تحولات در سوریه، توازن به هم ریخته کنونی (که با روی کار آمدن اسلام گرایان در مصر و تونس تا حدی به نفع ایران تغییر کرد) را به ضرر ایران تغییر دهد. قطر نیز در ادامه بازیگری های منطقه ای و بین المللی به این بازی اضافه شد. هرچند اردن تا حدی از ورود به بازی خودداری کرد ولی اخیرا علائمی از ورود اردن به بازی غرب برای وقوع تحولات در سوریه دیده می شود. بنابراین اگر سوریه سقوط کند عربستان، ترکیه، قطر و مصر و اردن این اتفاق را نوعی پیروزی منطقه ای برای خود تلقی می کنند. به خصوص عربستان و اردن که هلال شیعی را مطرح کرده بودند، با سقوط سوریه حلقه ارتباطی ایران و عراق با حزب الله لبنان قطع خواهد شد. بنابراین با سقوط بشار اسد در سوریه، نه تنها ایران بلکه حتی عراق و حزب الله لبنان مجبورند راه دیگری را در سیاست های منطقه ای و بین المللی خود در پیش بگیرند. لذا تداوم این بحران در صورت پیروزی جناح غربی- عربی می تواند آینده منطقه را به نفع آنها رقم زند.

روز گذشته بنیامین بن الیعزر، وزیر دفاع پیشین رژیم اسرائیل و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس این کشور، مدعی شد که سلاح های شیمیایی سوریه آرام آرام «در حال انتقال به دست حزب الله لبنان است». این ادعا را تا چه اندازه درست ارزیابی می کنید؟

در مورد این خبر این سوال مطرح می شود که انتقال سلاح های شیمیایی سوریه به حزب الله چه نفعی به حال سوریه دارد. آیا بشار اسد تصور می کند که فعلا در شرایط خطر است و بهتر است که سلاح های خود را به صورت امانت در اختیار حزب الله قرار دهد تا پس از رفع خطرهای داخلی به سوریه بازگردند؟ آیا بشار اسد نگران است که این سلاح ها به دست مخالفین تندروی خود بیفتد؟ آیا بشار اسد می خواهد اجازه دهد بازرسان سازمان ملل برای تحقیق در مورد استفاده از سلاح های شیمیایی وارد این کشور شوند و نگرانند که سلاح های موجود دردسری ایجاد کند؟ شاید هم از این منظر این مسئله قابل تحلیل باشد که سوریه قصد دارد که بازی را به سمت لبنان و مرزهای اسرائیل بکشاند و با دادن سلاح به حزب الله خطر را به سمت اسرائیل گسیل دارد.

با این حال این کار نوعی خودکشی محسوب می شود و من فکر می کنم این اقدام از لحاظ سیاسی برای سوریه نفعی ندارد. با این حال اگر واقعا این خبر درست باشد و بشار اسد دست به این کار زده باشد می تواند بهانه لازم برای برخوردهای نظامی ایجاد کند. چرا که بر اساس کنوانسیون منع تولید، توسعه و استفاده از سلاح های شیمیایی نباید چنین کاری صورت گیرد.

بنابراین می توان گفت که موضوع اخیر سلاح های شیمیایی سوریه مهم است؟

بله اگر ادعای اسرائیل مبنی بر استفاده حکومت سوریه از سلاح های شیمیایی و یا انتقال آنها به حزب الله لبنان واقعیت پیدا کند، بحران سوریه وارد مرحله تازه ای می شود. اسرائیل به استناد انتقال سلاح های شیمیایی به لبنان و در اختیار گرفتن آنها توسط حزب الله لبنان می تواند مدعی شود این سلاح ها خطری فوری و حیاتی برای امنیت ملی اسرائیل ایجاد می کند و این خطر بهانه ای باشد برای این که نهادهای بین المللی به طور جدی و نظامی وارد بحران سوریه شوند. از این منظر ممکن است پای اسرائیل به قضیه سوریه باز شود. تا به حال اسرائیل تلاش می کرد که خود را از بحران سوریه به دور نگه دارد اما ممکن است با توجه به شرایط جدید تحلیل اسرائیل تغییر کرده باشد. شاید هم اسرائیل نگران است که تداوم این بحران به رشد بنیادگرایی در محیط پیرامونی این کشور منجر شود. اگر چنین باشد ممکن است اسرائیل حتی منتظر نهادهای بین المللی و کشورهای دیگر هم نشود چرا که اسرائیل معمولا به صورت یکطرفه و یکجانبه به چنین بحران هایی وارد می شود. تاکنون اسرائیل بارها به خاک کشورهای همسایه وارد شده است و هیچ واکنشی از سوی جامعه بین المللی و حتی کشورهای عربی نشان داده نشده است. بنابراین اگر اسرائیل بخواهد در این شرایط ضربه ای به حزب الله بزند و برای این کار وارد لبنان شود، عکس العملی از سوی کشورهای عربی صورت نخواهد گرفت. چرا که در جبهه بندی کنونی در منطقه که اشاره کردم حزب الله طرف ایران است و کشورهای عربی از تضعیف حزب الله و ایران ناراحت نمی شوند.

آیا ممکن است این اتفاق صورت گیرد؟

آنچه از رویکرد اسرائیل در مورد بحران سوریه بر می آید اسرائیل تاکنون مایل نبوده است وارد درگیری های سوریه شود چرا که اولا برای اسرائیل حکومت بشار اسد چندان آزاری نداشته است؛ در چهار دهه گذشته با وجود اختلافات بین اسرائیل و سوریه در مورد بلندی های جولان، سوریه دست به هیچ اقدامی برای مقابله با اشغالگری اسرائیل نزده است. در مقابل ممکن است حکومت آینده سوریه که توسط مخالفین کنونی بشار اسد ایجاد می شود تندرو تر از حکومت فعلی باشد و مشکلاتی برای اسرائیل ایجاد کند. نباید نفوذ گسترده نیروهای سلفی و حتی نزدیک به القاعده را در میان مخالفین بشار اسد نادیده گرفت. از سوی دیگر اسرائیل می داند که با ورودش به بحران سوریه، مردم کشورهای عربی تحریک می شوند و بشار اسد به عنوان قهرمان در مقابل دشمن تاریخی اعراب قرار می گیرد. در حالی که در حال حاضر به عنوان یک دیکتاتور در مقابل مردم کشورش معرفی می شود و نیروهای تندروی مذهبی سرگرم مبارزه با او شده اند و این حالت برای اسرائیل بهترین شرایط است که دو نیروی مخالفش سرگرم درگیری با یکدیگر هستند.

یعنی احتمال درگیر شدن اسرائیل در این بحران را منتفی می دانید؟

در بحران سوریه بله ولی این مسئله در ارتباط با بلندی های جولان متفاوت است. اگر از این منطقه به سمت اسرائیل خمپاره ای پرتاب شود قطعا اسرائیل واکنش گسترده ای نشان خواهد داد. اسرائیل همواره نشان داده است که معتقد به واکنش متناسب نیست و هر اقدامی را با شدید ترین راه ممکن پاسخ می دهد. ناآرام شدن بلندی های جولان می تواند دخالت محدود اسرائیل در موضوع سوریه را به دنبال داشته باشد.

ورود حزب الله لبنان به موضوع سوریه می تواند اسرائیل را حساس کند؟

بله قطعا این گونه است. اسرائیل به دقت تحولات مربوط به حزب الله لبنان را دنبال می کند و اگر احساس کند که سلاح هایی از سوریه به حزب الله در حال انتقال است ممکن است یا خود راسا وارد عمل شود و یا از سازمان ملل بخواهد که فورا در این موضوع مداخله کند. کما این که مدتی پیش خبری منتشر شد که هواپیماهای اسرائیلی یک کاروان که از سوریه به سمت لبنان در حال حرکت بود را مورد هدف قرار دادند که تحلیل هایی منتشر شد که این کاروان حامل سلاح هایی برای حزب الله لبنان بوده است. بنابراین ورود اسرائیل به موضوع سوریه به نظر من فقط در حد دفع خطرات مربوط به بلندی های جولان و تسلیح شدن حزب الله است و نه بیشتر.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: چهارشنبه 11 اردیبهشت 1392/ باز انتشار : یکشنبه 15 اردیبهشت 1392