تلخ و شیرین ائتلاف مالکی - علاوی به کام کیست؟

در وهله اول این گونه برداشت می‌شود که این ائتلاف به ضرر شیعیان مذهبی متمایل به ایران با بهتر بگوییم دوست ایران و کردها است.

اگر گفته شود این ائتلاف به ضرر شیعیان مذهبی متمایل به ایران است، بی‌راه نگفته‌ایم؛ چرا که پر واضح است تلاش امریکایی‌ها و متحدان عربی‌شان بر شکست نقش شیعیان اسلامی و یک گام گسترده‌تر شکست سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در عراق متمرکز است. کشورهای عربی که در راس آنها عربستان سعودی قرار دارد نیز بر این سیاست پافشاری می‌کنند. گرچه عربستانی‌ها بر نخست‌وزیری مجدد مالکی به شدت گله دارند و به هیچ عنوان نمی‌پذیرند که مالکی مجددا نخست‌وزیر شود. حتی یک منبع نزدیک به وزارت امور خارجه عربستان سعودی به روزنامه الشرق الاوسط گفته است که دولت عربستان سعودی به اطلاع مقامات عراقی رسانده است که در صورتی که مالکی مجددا نخست وزیر شود روابط ریاض – بغداد همچنان تیره باقی خواهد ماند. اما با این حال عربستانی‌ها مجبورند که تن به ائتلاف العراقیه – دولت قانون بدهند. چرا که امریکایی‌ها از آن حمایت می‌کنند و چنین ائتلافی به واسطه حضور هیئت العراقیه که مورد حمایت آنها است حداقل 50 درصد خواسته عربستانی‌ها را تامین می‌کند.

حال این سئوال پیش می‌آید که چرا امریکایی‌ها از ائتلاف مالکی – علاوی حمایت می‌کنند؟ امریکایی‌ها کاملا بر این نکته واقفند که باید دولتی تشکیل شود که در آن شیعیان مذهبی حتما نقش داشته باشند. چرا که در حال حاضر شیعیان مذهبی نمایندگان شیعیان عراق که اکثریت بافت مذهبی – طایفه‌ای عراق را تشکیل می‌دهند، محسوب می‌شوند. اما امریکایی‌ها در این میان یک فرق گذاشته‌اند. آنها حساب دولت قانون را از حساب ائتلاف ملی جدا کرده‌اند. به عبارت دیگر چنین تصور می‌کنند که ائتلاف ملی نزدیک به ایران و ائتلاف دولت قانون تابع ایران نیست. مالکی این خوش خدمتی را در عمل برای امریکایی‌ها ثابت کرده است. حمله به جیش المهدی در مارس 2008، فعالیت علیه مقتدی صدر که به نزدیک‌ترین چهره سیاسی نزدیک به ایران معروف است، جنجال فکه که بی‌دلیل به پا شد و جنجال سازی صرف بود، زیر سئوال بردن معاهده الجزایر بر سر اروند رود و بسیاری کارهای دیگر همگی خوش‌خدمتی‌ای است که مالکی برای امریکایی‌ها انجام داده و نشان داده که چندان نزدیک به ایران نیست. همین که مالکی چهره‌ای دینی و مذهبی به خود گرفته و توانسته در انتخابات اخیر اکثریت آرای شیعیان را به خود جلب کند، برای امریکایی‌ها کفایت می‌کند.

در باره کردها نیز مشابه چنین وضعیتی حاکم است. با این تفاوت که کردها از لحاظ اخذ کرسی‌های پارلمان در اقلیت هستند و مضافا بر آن در صورتی که چیزی به آنها تعلق نگیرد، در ظاهر توان اعتراض و ایفای نقش به تنهایی علیه دولت را ندارند. اما امریکایی‌ها این را هم می‌دانند که تشکیل دولت بدون کردها، به معنای تحریک قومیتی برای تضعیف دولت آینده عراق است. کردها پذیرفته‌اند که از خیر پست حساسی چون وزارت امور خارجه بگذرند اما پست ریاست جمهوری را خط قرمز برای خود می‌دانند. محمود عثمان یکی از رهبران ائتلاف پیمان کردستان در این باره گفته است که ما وزارت امور خارجه را نمی‌خواهیم. برای ما در اختیار داشتن پست‌های خدماتی که بتواند خدمات بیشتری را به کردها برساند را بر وزارت امور خارجه ترجیح می‌دهیم. پست‌هایی مثل وزارت نفت، راه و ترابری و دارایی. درباره ریاست جمهوری نیز باید بگویم این پست خط قرمز ماست.

عثمان البته توضیح نداده اگر کسی این خط قرمز را زیر پا بگذارد و پست‌های مد نظر آنها را ندهد، چه خواهد شد، اما چیزی که به خوبی روشن است این است که کردها با هم‌پیمانی با ائتلاف ملی می‌توانند اپوزسیونی قوی در پارلمان تشکیل دهند که این مسئله می‌تواند برای دولت آینده عراق گران تمام شود. کردها همچنین می‌توانند بر سر کرکوک و دیگر مسائل معلق مانده میان اعراب سنی و کردها مزاحمت ایجاد کنند و به تلافی عدم پذیرششان در دولت آینده عراق بپردازند. این نکته را همه به خوبی واقفند؛ هم امریکایی‌ها اهمیت کردها را می‌دانند، هم ائتلاف‌های دولت قانون و العراقیه. بنابراین تمام تلاش خود را به کار خواهند بست که کردها را به سمت خود جذب کنند. ائتلاف ملی نیز بر اهمیت این نکته را بسیار خوب واقف است و طبیعی است که تلاش کند، ‌هم‌پیمانی خود را با ائتلاف ملی حفظ کند. در این میان کردها نقش موزانه ایفا خواهند کرد. موازنه‌ای که ضمن حفظ وزن سیاسی عراق بر سر خواسته‌های خود نیز می‌توانند به هر دو طرف متقاضی برای هم‌پیمانی فشار بیاورند.

عرصه سیاسی عراق لحظه به لحظه حساس‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. این بازی زیبای دموکراسی است که باعث می‌شود عراق را به الگویی برای دیگر کشورهای عموما استبدادی منطقه تبدیل کند. البته این بازی دموکراتیک زمانی جالب خواهد بود و شیرینی‌اش دلچسب که عرصه سیاسی عراق به خشونت کشیده نشود و مردم را به خصوص بر سر مسائل امنیتی و خدماتی به ستوه نیاورد. نکته‌ای که مرجعیت شیعه نجف زودتر از سیاسیون عراق به اهمیتش پی برده و به همین دلیل تلاش می‌کند نهایت فشار را برای رساندن جریان‌های سیاسی رقیب به یک نقطه هم‌گرا وارد بیاورد.