ضرورت شکل گیری همگرائی در خاورمیانه
نگاهی به واقعیت‌های حاکم بر کشورهای خاورمیانه نشان می‌دهد که هنوز این منطقه تا رسیدن به مرحله تشکیل اتحادیه فاصله بسیار دارد. یادداشتی از صادق ملکی، روزنامه‌نگار
چندی پیش عمر موسی در لیبی پیشنهاد و ضرورت شکل گیری نوعی اتحاد میان کشورهای عربی، ایران و ترکیه را مطرح کرده بود. در جهان امروز همگان بر آن اذعان دارند که همگرائی منطقه ای ضرورتی اجتناب ناپذیر بوده و هست.
اهمیت این موضوع با توجه به روند و سرعت جهانی شدن مضاعف گردیده است. خاورمیانه به عنوان کانونی ترین نقطه استراتژیکی جهان نه تنها از این امر مستثنا نبوده بلکه ضرورت شکل گیری این اتحادیه در آن بیش از هرجای دیگری احساس می شود. نگاهی به واقعیت های حاکم بر کشورهای خاورمیانه نشان می دهد که هنوز این منطقه تا رسیدن به مرحله تشکیل اتحادیه فاصله بسیار دارد. جایگزین کردن تعامل به جای تقابل در منطقه نیازمند نگاه ساختار شکنانه است. حافظه تاریخی کشورهای خاورمیانه که نگاه جمعی مردمان این منطقه را نسبت به یکدیگر شکل می دهد.
هنوز در گذشته دور و نزدیک مانده و تحولات امروز را نیز کم و بیش با آن درک و تحلیل می کند. این موضوع سبب شده که به جای حاکمیت نگاه به منطقه، کشورها نگاه خویش را به کشورهای فرامنطقه ای دوخته و بعضاً با کسانی وارد تنظیم معادلات شوند که دوست نبوده و نیستند. برای شکل گیری هر اتحادیه باید نگاه جمعی را تغییر داد. برای این تغییر رهبران سیاسی، نخبگان و روشنفکران جوامع خاورمیانه به عنوان کسانی که از عامل اصلی شکل گیری ذهنیت ها هستند جایگاه و نقش اساسی دارند. در نگرش کلی، نگاه تاریخی و حافظه جمعی ایرانیان به اعراب و اعراب به ایرانیان مثبت نبوده و ورود به علل آن در این نوشتار سبب دور شدن از هدف این مقاله خواهد شد.
ایرانیان، اعراب و ترک ها به عنوان عناصر اصلی در خاورمیانه باید ذهنیت ها و برداشت های خود را نسبت به یکدیگر اصلاح کنند. آلمانی ها دو جنگ را در اروپا سبب شده و فرانسه را به اشغال در آوردند. تاریخ جنگ های صدساله در اروپا فصل مهمی از حافظه تاریخی و جمعی اروپائیان است، لیکن اروپا و به طور مشخص آلمانی ها و فرانسوی ها از این ذهنیت منفی عبور کرده و امروز به جایی رسیده اند که تا شکل گیری اتحادیه کامل در اروپا فاصله ای چندان نمانده است. معماران این مهم دشمنان دیروز هستند و عامل اصلی این موفقیت عبور از دیروز و درک امروز توسط آنان بوده است. جنگ ها و مناقشات را نمی توان تا ابد ادامه داد. نسل های امروز و فردا نباید هزینه عملکرد گذشته را بپردازند.
کاهش از میزان تعصبات قومی و مذهبی عامل اصلی اصلاح ذهنیت امروز کشورها نسبت به دیروز آنان در نگاه به یکدیگر می باشد. باید همه کشورها و سیاستمداران بجای پرداختن به نقاط افتراق به نقاط اشتراک تاکید کرده و حقی را که برای خویش قائل هستند برای طرف مقابل نیز قائل باشند. باید اقداماتی چون ورود مرحوم آیت الله بروجردی به گفتگو با الازهر در مورد تقریب مذاهب و نگاه استراتژیک امام خمینی (ره) به ضرورت شکل گیری وحدت مسلمانان بگونه ای نهادینه شود که سبب شکستن تابوهایی شود که موانع رسیدن به اتحاد هستند. طرح گفتگوی تمدن ها نیز گامی اساسی در این جهت بود و در آغاز چنان اهمیت یافت که سازمان ملل متحد سال 2000 را سال گفتگوی تمدن ها اعلام نمود.
به نظر می رسد قبل و یا حداقل همزمان با طرح گفتگوی جهانی میان تمدنها، اقدام به گفتگوی منطقه ای در خاورمیانه یک ضرورت باشد. در خاورمیانه بدون همکاری ایران و اعراب هیچ اتحادیه اقتصادی و یا امنیتی نمی تواند ظرفیت ها و قابلیت های منطقه ای را نمایندگی کامل کنند. نگاهی به جغرافیای خاورمیانه نشان می دهد که ایران همواره از نظر جغرافیایی و فرهنگی قلب خاورمیانه بوده و موقعیت خاص و گذرگاهی آن در طول تاریخ و امروز سبب اهمیت ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی آن در جهان و منطقه شده است.
ترکیه هم موقعیتی مشابه ایران دارد. اشاره عمر موسی به ایران و ترکیه برای شکل گیری نوعی اتحاد با اعراب، حاصل درک وی از اهمیت این دو کشور و تثبیت جایگاه ویژه ایران در جغرافیای منطقه، در ذهنیت این سیاستمدار عرب است. به هر حال رسیدن به نقطه اتحاد در خاور میانه با توجه به واقعیت های موجود در آن در حال حاضر هرچند ممکن است حاصل یک آرزو بوده و با واقعیت های آن همخوانی نداشته باشد. ولی باید از جایی شروع کرد و حداقل با طرح آن برای آن زمینه ساخت. به نظر می رسد برای رسیدن به اتحاد در منطقه فارغ از ملاحظات مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، توسعه سیاسی کشورها از اهمیت خاصی در این خصوص برخوردار باشد.
ایران و ترکیه در حال گذر از فراز ونشیب های تجربه توسعه سیاسی بوده و هستند و اعراب نیز دیر یا زود وارد این مرحله خواهند شد. تحقق این امر زمینه ساز اصلی شکل گیری این اتحاد می تواند باشد. فارغ از آن به نظر می رسد عامل و فاکتور خارج از منطقه نیز در شکل گیری این امر موثر باشد. قدرت های خارج از منطقه تا دیروز تفرقه را به منطقه تزریق می کردند. امروز یا فردا با شتاب روند جهانی شدن، اگر مشوق منطقه گرائی نگردند بالاجبار مانع آن نیز نخواهند شد. کانال جهانی شدن که ابزار آن تعامل است از منطقه رائی عبور می نماید و به نظر می رسد که در نهایت نطقه خاورمیانه نیز وارد آن شود.
اهمیت این موضوع با توجه به روند و سرعت جهانی شدن مضاعف گردیده است. خاورمیانه به عنوان کانونی ترین نقطه استراتژیکی جهان نه تنها از این امر مستثنا نبوده بلکه ضرورت شکل گیری این اتحادیه در آن بیش از هرجای دیگری احساس می شود. نگاهی به واقعیت های حاکم بر کشورهای خاورمیانه نشان می دهد که هنوز این منطقه تا رسیدن به مرحله تشکیل اتحادیه فاصله بسیار دارد. جایگزین کردن تعامل به جای تقابل در منطقه نیازمند نگاه ساختار شکنانه است. حافظه تاریخی کشورهای خاورمیانه که نگاه جمعی مردمان این منطقه را نسبت به یکدیگر شکل می دهد.
هنوز در گذشته دور و نزدیک مانده و تحولات امروز را نیز کم و بیش با آن درک و تحلیل می کند. این موضوع سبب شده که به جای حاکمیت نگاه به منطقه، کشورها نگاه خویش را به کشورهای فرامنطقه ای دوخته و بعضاً با کسانی وارد تنظیم معادلات شوند که دوست نبوده و نیستند. برای شکل گیری هر اتحادیه باید نگاه جمعی را تغییر داد. برای این تغییر رهبران سیاسی، نخبگان و روشنفکران جوامع خاورمیانه به عنوان کسانی که از عامل اصلی شکل گیری ذهنیت ها هستند جایگاه و نقش اساسی دارند. در نگرش کلی، نگاه تاریخی و حافظه جمعی ایرانیان به اعراب و اعراب به ایرانیان مثبت نبوده و ورود به علل آن در این نوشتار سبب دور شدن از هدف این مقاله خواهد شد.
ایرانیان، اعراب و ترک ها به عنوان عناصر اصلی در خاورمیانه باید ذهنیت ها و برداشت های خود را نسبت به یکدیگر اصلاح کنند. آلمانی ها دو جنگ را در اروپا سبب شده و فرانسه را به اشغال در آوردند. تاریخ جنگ های صدساله در اروپا فصل مهمی از حافظه تاریخی و جمعی اروپائیان است، لیکن اروپا و به طور مشخص آلمانی ها و فرانسوی ها از این ذهنیت منفی عبور کرده و امروز به جایی رسیده اند که تا شکل گیری اتحادیه کامل در اروپا فاصله ای چندان نمانده است. معماران این مهم دشمنان دیروز هستند و عامل اصلی این موفقیت عبور از دیروز و درک امروز توسط آنان بوده است. جنگ ها و مناقشات را نمی توان تا ابد ادامه داد. نسل های امروز و فردا نباید هزینه عملکرد گذشته را بپردازند.
کاهش از میزان تعصبات قومی و مذهبی عامل اصلی اصلاح ذهنیت امروز کشورها نسبت به دیروز آنان در نگاه به یکدیگر می باشد. باید همه کشورها و سیاستمداران بجای پرداختن به نقاط افتراق به نقاط اشتراک تاکید کرده و حقی را که برای خویش قائل هستند برای طرف مقابل نیز قائل باشند. باید اقداماتی چون ورود مرحوم آیت الله بروجردی به گفتگو با الازهر در مورد تقریب مذاهب و نگاه استراتژیک امام خمینی (ره) به ضرورت شکل گیری وحدت مسلمانان بگونه ای نهادینه شود که سبب شکستن تابوهایی شود که موانع رسیدن به اتحاد هستند. طرح گفتگوی تمدن ها نیز گامی اساسی در این جهت بود و در آغاز چنان اهمیت یافت که سازمان ملل متحد سال 2000 را سال گفتگوی تمدن ها اعلام نمود.
به نظر می رسد قبل و یا حداقل همزمان با طرح گفتگوی جهانی میان تمدنها، اقدام به گفتگوی منطقه ای در خاورمیانه یک ضرورت باشد. در خاورمیانه بدون همکاری ایران و اعراب هیچ اتحادیه اقتصادی و یا امنیتی نمی تواند ظرفیت ها و قابلیت های منطقه ای را نمایندگی کامل کنند. نگاهی به جغرافیای خاورمیانه نشان می دهد که ایران همواره از نظر جغرافیایی و فرهنگی قلب خاورمیانه بوده و موقعیت خاص و گذرگاهی آن در طول تاریخ و امروز سبب اهمیت ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی آن در جهان و منطقه شده است.
ترکیه هم موقعیتی مشابه ایران دارد. اشاره عمر موسی به ایران و ترکیه برای شکل گیری نوعی اتحاد با اعراب، حاصل درک وی از اهمیت این دو کشور و تثبیت جایگاه ویژه ایران در جغرافیای منطقه، در ذهنیت این سیاستمدار عرب است. به هر حال رسیدن به نقطه اتحاد در خاور میانه با توجه به واقعیت های موجود در آن در حال حاضر هرچند ممکن است حاصل یک آرزو بوده و با واقعیت های آن همخوانی نداشته باشد. ولی باید از جایی شروع کرد و حداقل با طرح آن برای آن زمینه ساخت. به نظر می رسد برای رسیدن به اتحاد در منطقه فارغ از ملاحظات مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، توسعه سیاسی کشورها از اهمیت خاصی در این خصوص برخوردار باشد.
ایران و ترکیه در حال گذر از فراز ونشیب های تجربه توسعه سیاسی بوده و هستند و اعراب نیز دیر یا زود وارد این مرحله خواهند شد. تحقق این امر زمینه ساز اصلی شکل گیری این اتحاد می تواند باشد. فارغ از آن به نظر می رسد عامل و فاکتور خارج از منطقه نیز در شکل گیری این امر موثر باشد. قدرت های خارج از منطقه تا دیروز تفرقه را به منطقه تزریق می کردند. امروز یا فردا با شتاب روند جهانی شدن، اگر مشوق منطقه گرائی نگردند بالاجبار مانع آن نیز نخواهند شد. کانال جهانی شدن که ابزار آن تعامل است از منطقه رائی عبور می نماید و به نظر می رسد که در نهایت نطقه خاورمیانه نیز وارد آن شود.
نظر شما :