با دستان پر به سراغ ايران برويد

برنامه هسته‌اى ايران، نامه محرمانه رابرت گيتس به باراک اوباما، توافقنامه استارت 2 همه و همه چند هفته‌اى‌ است که صدر اخبار بين‌الملل را به خود اختصاص داده است. ستون‌نويس روزنامه‌اى که خبر نامه وزير دفاع به رئيس‌جمهورى ايالات متحده را منتشر کرد، در جديد‌ترين يادداشت خود به پرونده هسته‌اى ايران و راهکارهاى پيش‌روى پرداخته‌است. نيويورک تايمز سرمقاله امروز خود در بخش بين‌الملل را اينگونه اغاز مى‌کند:

چيزى در ميانه بهار – يعنى چند ماه پس از زمان مد نظر باراک اوباما – ايران در نهايت به واسطه برنامه هسته‌اى خود با تحريم‌هاى جديد روبه‌رو خواهد شد. باراک اوباما براى فراهم کردن بستر اين تحريم‌ها هر آنچه که مى‌توانست انجام داد. او حتى از اعتبار خود و ايالات متحده با پيشنهاد مذاکره با ايران هم مايه گذاشت. او با روسيه توافقنامه جديد هسته‌اى امضا کرد. در بهبود روابط با چين سنگ تمام گذاشت و شخصا با ديگر اعضاى شوراى امنيت سازمان ملل در خصوص برنامه هسته‌اى ايران به گفتگو نشست.

ما نسبت به موافقت چين و روسيه با تشديد جدى تحريم‌ها عليه ايران بدبين هستيم. در چهار سال گذشته، شوراى امنيت سه قطعنامه بسيار معتدل‌تر عليه ايران صادر کرده است. تهران اما از کنار تمامى اين قطعنامه‌ها گذشته و همچنان به سوخت هسته‌اى مى‌انديشد.

خبر خوب اين است که باراک اوباما در مسير اقناع کمپانى‌هاى بين‌المللى براى پايان دادن به برنامه‌هاى اقتصادى خود در ايران موفق عمل کرده‌است. شرکت فرانسوى "توتال" و شرکت "انى" ايتاليا موافقت خود را با پايان دادن به سرمايه‌گذارى در ايران اعلام کرده‌اند. بانک‌هاى بين‌المللى مهم نيز از انصراف از ادامه فعاليت در ايران خبر مى‌دهند. برخى شرکت‌هاى سوختى هشدار داده‌اند که از اين‌پس سوخت مورد نياز ايران را در اختيار اين کشور قرار نخواهند داد.

وعده دادن البته هميشه ارزان‌تر از وفاى به عهد است. دولت باراک اوباما بايد تا زمان عملى شدن اين وعده‌ها به اعمال فشار خود ادامه دهد. زمان آن فرا رسيده است که کشورهاى اروپايى متحد امريکا، عزم خود را براى تشديد تحريم‌ها عليه ايران جزم کنند. البته با توسل به هيچ‌کدام از اين ابزار نبايد شوراى امنيت را فراموش کرد. قطعنامه جديد مى‌تواند مکمل خوبى براى فشارهاى جداگانه و جانبى باشد. ايران در حال حاضر چه از منظر سياسى و چه اقتصادى بسيار اسيب‌پذير شده‌ است. دولت در اين کشور به شدت نگران از دست دادن شرکاى اقتصادى خود به خصوص در روسيه و چين است.

خبرهاى خوبى از اين دو متحد قديمى ايران به گوش نمى‌رسد. در شرايطى که چين و روسيه به باراک اوباما وعده داده‌اند که به گزينه تشديد تحريم‌هاى ايران فکر خواهند کرد، اما منابع نزديک به پکن و مسکو اصرار دارند که دولت‌هاى هر دو کشور به دنبال راهى براى دور زدن تحريم‌ها هستند. ترکيه و برزيل که کرسى‌هاى دوره‌اى شوراى امنيت را در دست دارند نيز به شدت مخالف تشديد تحريم‌ها هستند. اوباما و همراهان غربى‌اش بايد از همراهى حداقل برزيل و ترکيه با خود در شوراى امنيت مطمئن شوند.

هنوز نمى‌دانيم که آيا آميزه‌اى از فشارهاى متفاوت مى‌تواند ايران را به وانهادن برنامه هسته‌اى اش ترغيب کند يا خير؟ اين جمله به خودى خود نشان دهنده اهميت نامه محرمانه‌اى ا‌ست که رابرت گيتس براى باراک اوباما فرستاده است. جدا از جنجال‌هايى که انتشار اين نامه به راه انداخته است، گيتس پرسش‌هاى کليدى را مطرح کرده که بايد به تمامى آنها با دقت پاسخ داده شود. پرسش‌هايى نظير اين‌که جهان چگونه با ايرانى که به تسليحات هسته اى دست يافته برخورد خواهد کرد؟ واشنگتن و متحدانش چه خواهند کرد اگر ايران به اين تکنولوژى دست يابد اما از آن براى توليد تسليحات هسته اى استفاده نکند؟

ايالات متحده و اروپايى‌ها بايد به تمامى اين پرسش‌ها فکر کنند و البته پاسخى در خور توجه براى آن‌ها بيابند. گزينه نظامى همچنان در قبال ايران مطرح است اما همه ما مى‌دانيم که توسل به آن به معناى مصيبتى بزرگ است. تمامى کسانى که نسبت به تبعات منفى توسل به اين گزينه شک دارند بايد بار ديگر به سخنان فرمانده کل ارتش ايالات متحده دريادار مايک مولل گوش دهند: گزينه نظامى شايد دستيابى ايران به تسليحات هسته‌اى را به تعويق بيندازد اما اين تعويق به معناى از ميان رفتن اين تسليحات نخواهد بود.