دل نگرانی واشنگتن، تردید غرب و چانه زنی شرق
دیپلماسی ایرانی: ژنو اول اکتبر، هفتم مهر ماه میزان نشست کشورهای گروه 1+5 در مورد برنامه هسته‌ای ایران است، این نشستی است که پیشتر قرار بود در ترکیه برگزار شود اما با اعلام خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا محل مذاکرات تغییر یافت.
این بار مذاکرات کاملا متفاوت با قبل را پیش رو داریم، ایران بسته دوم پیشنهادی خود را ارائه کرده است و بر گفت و گوها پیرامون ماهیت و چگونگی ادامه کار در برنامه هسته‌ای خود مهر اتمام زده است، فضای سیاسی داخل ایران و واکنش‌های بین المللی به تحولات این کشور هر روز بعد تازه‌ای پیدا می‌کند که بی تردید در نوع تصمیم‌گیری کشورهای قدرتمند در مورد ایران بی تاثیر نیست.
در مقابل، گروه 1+5 دچار شرایطی شده که از تردید تا نگرانی و چانه زنی در آن دیده می‌شود، از یک سو امریکا ماه‌ها پیش از آغاز این مذاکرات در بررسی و تهیه مجموعه اقداماتی که ایران را در تنگنای بیشتری قرار دهد نهایتا به تصویب طرحی در مجلس سنای خود برای ممنوعیت فروش بنزین به این کشور رسید و در نظر دارد این طرح را ابتدا به قانون تبدیل کرده، سپس در کنار دیگر انواع تحریم‌ها و فشارها قرار دهد و نتیجتا در صورت بی توجهی ایران، تحریم‌های تشدید شده را راهی شورای امنیت سازمان ملل کند.
در کنار فرایندی که واشنگتن تلاش می کند در قبال تهران اعمال کرده و شاهد اثرگذاری آن باشد نمی توان دل نگرانی مقامات کاخ سفید را نادیده گرفت. رئیس جمهور این کشور هم برای مذاکره با ایران خود را آماده می‌کند، هم بر ادامه راهکار دیپلماسی برای حل مشکل هسته‌ای ایران تاکید دارد و هم توافقات پنهان و آشکاری را با همتایانش در روسیه و چین دنبال کرده تا زمینه همسویی آنها را در برابر احتمال تشدید فشارها بر ایران فراهم کند. مذاکراتی که اوباما با مدودف در مسکو داشت چندی بعد به توافقی انجامید که استقرار سپر دفاع موشکی امریکا در اروپای شرقی را به تعلیق درآورد و در مقابل مسکو با به تعلیق درآوردن استقرار موشک‌های اسکندر سعی کرد حسن نیت خود را با پاسخ متقابل نظامی – دفاعی بدهد نه سیاسی. این یعنی که روسیه هیچ تصمیم قاطعی ندارد که به سرعت با اقدام امریکا در تعلیق سپر دفاع موشکی، راه را برای همسویی با واشنگتن در قبال ایران باز شده اعلام کند.
همزمان با این تحولات گرچه وزیر خارجه روسیه از ناکارآمدی تشدید تحریم‌ها علیه ایران و فراتر از آن انتخاب گزینه نظامی در برابر این کشور همواره سخن گفته است. رئیس جمهور روسیه نه تنها اظهارات اخیر محمودی احمدی نژاد در مورد هولوکاست را مورد نقد قرار داد، بلکه اظهار کرد که کرملین گزینه تحریم‌ها را کنار نگذاشته است. به همان اندازه که اختلاف مواضع در روسیه نشانه‌ای از مصلحت اندیشی این کشور با توجه به تحولات مختلف در مقاطع گوناگون است، طرف‌های مسکو در 1+5 به خوبی دریافته‌اند نمی توان به موضع روسیه در مورد ایران کاملا امید داشت یا از آن بطور کلی نا امید شد.
اما چین، این کشور با سیاست‌هایش همواره این اطمینان را به تهران داده است که می‌توان به خرید زمان دست زد و راه را ادامه داد، گرچه برخی تحلیل‌ها از مذاکرات یا توافقات امریکا و چین در خصوص ایران حکایت دارد اما تاکنون منافع اقتصادی و انرژی به پکن اجازه نداده موضع صریحی در مورد افزایش فشارها بر ایران اتخاذ کند، مضاف بر این خبرها حکایت از صادرات بنزین از چین به ایران دارد.
روزنامه فايننشال تايمز در گزارشی آورده است که شرکت‌های چينی با استفاده از شرکت‌های ميانجی در کار صدور بنزين به ايران هستند و در حدود ۳۳ درصد از ۱۲۰ هزار بشکه بنزين وارداتی ايران را تأمين می‌کنند. این یعنی که علی رغم تلاش امریکا برای صورت بندی اقداماتی در افزایش فشار بر ایران و از همه مهمتر تاکید بر تحریم فروش بنزین به تهران، منافع اقتصادی چین در ادامه همکاری‌هایش با ایران است و این شکافی است میان دو دیدگاه در گروه 1+5.
درست زمانی که سولانا به عنوان راهبر مذاکرات 1+5 و ایران تاکید دارد که هیچ شکافی در این گروه رخ نخواهد داد و اظهار می‌کند که بعید است درصورتی که گروه ۱+۵ خواستار اعمال مجازات‌های بیشتر علیه ایران شود روسیه و چین با آن مخالفت کنند؛ شواهد نشان از شکافی می‌دهد که حتی می‌توان به عمق آن در آستانه مذاکرات اشاره کرد.
به گفته برخی منابع حتی میان کشورهای اروپایی نیز در مورد تحریم بیشتر علیه ایران اختلاف نظر وجود دارد، بر این اساس به تازگی گمانه زنی‌هایی در ارتباط با خودداری آلمان از تشدید تحریم‌ها مطرح شده است، به این ترتیب که برلین به واسطه گستردگی روابط اقتصادی و تجاریش با ایران، قصد همکاری برای افزایش تحریم‌ها علیه این کشور را ندارد.
چنین به نظر می‌رسد که آلمان تشدید تحریم‌ها علیه ایران را زمانی کارآمد می‌داند که کل اتحادیه اروپا به این فرایند اقدام کنند، در صورت صحت این گمانه زنی‌ها، آلمان سنگ بزرگی را پیش پای دوستانش در گروه 1+5 قرار داده است چراکه واضح است یکدست کردن نظر کلیه 27 کشور عضو اتحادیه اروپا برای تشدید فشارها بر ایران دشوار خواهد بود.
فلسفه شکل گیری گروه 1+5 در همین نکته بود که نمایندگانی از سوی اتحادیه اروپا با سه قدرت روسیه، چین و امریکا برای پیگیری برنامه هسته‌ای ایران انتخاب شوند تا روال تصمیم‌گیری در این زمینه تسهیل و تسریع شود.
در این شرایط امریکا می‌ماند با فرانسه و بریتانیا، این سه کشور به اجماع میان گروه 1+5 در شرایط کنونی و علیه ایران بیش از هر زمان دیگری نیاز دارند. آنچه فضا را برای ایران خوشایند و برای طرف‌های مذاکره با ایران دشوار کرده است، دل نگرانی امریکا از شکاف میان اعضای گروه 1+5، تردیدهای شکل گرفته در میان اعضای اروپایی این گروه و چانه زنی‌های پشت پرده‌ای است که چین و روسیه برای امتیازگیری بیشتر انجام می دهند.
این فضایی است که اکنون شاهدیم اما مشخص نیست تا هفتم مهر یعنی اول اکتبر و روز مذاکرات 1+5 و ایران در ژنو چه تحولاتی رخ دهد که این فضا را دگرگون یا تثبیت و حتی تشدید کند.
نظر شما :