تهران به شکستن اجماع امید دارد

محمد البرادعى روز جمعه در تازه‌ترين گزارش خود درباره ايران همانند گزارش‌های قبلی ضمن تاييد نبود انحراف در برنامه هسته‌ای ايران و افزايش سطح همکارى تهران با آژانس، تاکید کرد که براى شناخت ماهيت این برنامه به همکارى بيشتر تهران و برخى کشورهاى عضو شورا نياز است.

بر اساس اعلام نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی آخرین گزارش البراداعی، بیستمین گزارش پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای ایران است که به گفته وی نقطه اشتراک هر بیست گزارش جانبداری از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران است.

با این حال نکات برجسته و متمایز کننده‌ای در این گزارش دیده می‌شود که نیازمند بررسی است این که ذکر این نکات چه تاثیری بر مذاکرات ماه سپتامبر گروه 1+5 دارد، امتیازات این گزارش برای چانه زنی ایران در مذاکرات چیست و گزینه‌های غرب در برابر ایران با توجه به محتوای گزارش اخیر چه خواهد بود، سوالاتی قابل تامل است.

نکات اصلی آخرین گزارش

بیستمین گزارش آژانس گرچه در نظر برخی صاحب نظران همانند دوره‌های قبلی دو پهلو توصیف شده و به گفته مقامات تهران بازهم نشانه و دلیلی بر صحت ادعای صلح آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای ایران است اما زمان ارائه این گزارش و برخی نکته‌ها آن‌را کمی متفاوت از قبل می‌کند. این گزارش در آستانه پایان مهلت دو ماهه گروه بیست به تهران برای بازگشت به مذاکرات هسته ای ارائه شده و سندی نهایی برای تصمیم‌گیری در اختیار اعضای گروه 1+5 در مورد ایران می‌گذارد.

این گزارش آخرین گزارش پیش از نشست نمایندگان 1+5 در مورد ایران است که به گفته دیپلمات‌های غربی نوع واکنش تهران در این مذاکرات مسیر اقدامات بعدی را برای امریکا و متحدان اروپایی این کشور و احتمالا چین و روسیه تعیین می‌کند؛ مسیری که می‌تواند میان مصالحه و تعامل و گفت و گوهای دیپلماتیک بیشتر تا تحریم‌های همه جانبه، تشدید فشارها و دامن زدن به محدودیت‌ها برای ایران نوسان داشته باشد.

اما نکته های مهمی در این گزارش آمده است. نکاتی چون اشاره مستقیم به مجوز تهران برای بازدید از یک رآکتور اتمی که آژانس همواره خواهان دسترسی به آن بود. طرح سوالاتی در زمینه سفر یک تبعه خارجی با دانش تسلیحات اتمی به ایران و تایید این سفر از سوی آژانس، یادآوری وجود سند دست نویسی مربوط به پروژه موسوم به نمک سبز که ایران وجود آن را تایید کرده اما هنوز امکان دسترسی آژانس به افراد نامبرده در این پروژه فراهم نشده و در نهایت درخواست آژانس برای پاسخ گویی شفاف و مستقیم تهران که این درخواست خود در چند زمینه مورد تاکید قرار گرفته است؛ اول پاسخ گویی شفاف تهران در مورد مهندسی و نحوه طراحی موشک شهاب 3 برای اطمینان از عدم ارتباط آن با برنامه‌های هسته‌ای و دوم ارائه اطلاعاتی درست و مستقیم در مورد ابعاد مختلف سفر کارشناسی که در گزارش اخیر یک تبعه خارجی با دانش تسلیحات اتمی عنوان شده است.

لحن آژانس در تاکید بر لزوم پاسخ گویی شفاف تهران به سوالات و ابهامات، بسیار صریح‌تر از گذشته به نظر می‌رسد: "ایران به جای ارائه پاسخ‌های روشن و محتوایی بیشتر به مسایل جانبی پرداخته و یا به پاسخ‌های کوتاه و یا تکذیب‌های ساده قناعت کرده است."

آیا این تیر به هدف می خورد؟

مسئله مهم دیگری که با ارائه آخرین گزارش البرادعی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای ایران خودنمایی می‌کند، برداشتی است که چون گذشته از محتوای این گزارش می‌شود، مقامات تهران این گزارش را نیز مانند قبل، مثبت و در حمایت از عملکردهای صورت گرفته در مسیر هسته‌ای کشور ارزیابی می‌کنند و کمتر به نتایج و آثار منفی گزارش اشاره دارند.

این بار حتی از زبان نماینده ایران در آژانس از برگ برنده‌هایی سخن به میان می‌آید که رو شدن آنها پیش از آغاز مذاکرات 1+5 در فرانکفورت ( دوم سپتامبر- یازدهم شهریور) می‌تواند مسیر تصمیم گیری و احتمالا اجماع اعضا علیه ایران را تغییر دهد.

علی اصغر سلطانیه روز جمعه ششم شهریور ساعاتی قبل از انتشار آخرین گزارش البرادعی در مورد ایران چنین گفت"در گزارشى که احتمالا پايان اين هفته يا هفته آينده از طرف آژانس انرژى اتمى درباره برنامه هسته‌ای ايران منتشر خواهد شد، نکات مثبتى در رابطه با اقدامات ايران خواهيد ديد."

این جمله در نهاد خود از ترتیباتی خبر می‌دهد که تهران تلاش کرده پیش از تهیه و انتشار آخرین گزارش مدیر کل آژانس به عنوان حسن نیت‌های خود جنبه علنی و عینی به آنها بخشیده و موجب درج آنها در آخرین گزارش شود با این امید که قدرت چانه زنی ایران در مذاکرات افزایش یافته و راهی برای شکستن اجماع علیه کشور باز شود.

به نظر می‌رسد که توسعه بسترهای نظارتی آژانس از تاسیسات هسته‌ای کشور، ابتکار تهران در طرح ممنوعيت هرگونه حمله يا تهديد حمله به تاسيسات اتمى در حال ساخت یا ساخته شده  و ادامه‌دار بودن همکاری ایران و آژانس در طول دوره‌هایی که حساسیت برنامه‌های هسته‌ای این کشور در صحنه بین‌المللی رو به افزایش بوده، از نکاتی باشد که عل اصغر سلطانیه آنها را برگ برنده های ایران در گزارش آخر البرادعی می‌داند.  

سوال این جاست که آیا امکان تاثیرگذاری این اقدامات بر شکستن اجماع علیه ایران وجود دارد؟ با دقت در موضع یکدست اروپا و امریکا در قبال ایران و تاکیدی که این طرف‌ها بر تشدید فشارها در صورت شکست مذاکرات دارند، تنها بخشی که برنامه‌های تهران در آن عملی خواهد بود بخش مروبط به تصمیم گیری چین و روسیه است و البته توفیق در همین بخش هم هدف تهران را برای شکستن اجماع محقق می‌کند.

در واقع اظهارات مقامات غربی جدیت آنها را برای سخت‌گیری بر ایران و ناامیدی از ثمردهی مذاکرات با این کشور نشان می‌دهد و در این میان هر دو سوی ماجرا یعنی تهران و غرب برای ادامه راه چشم به تصمیم چین و روسیه دارند.

حال اهمیت آخرین گزارش آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیشتر مشخص می‌شود، این گزارش بنا به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران بیش از آن که دست آویزهای مثبتی در اختیار ایران قرار دهد ابزاری برای فشار به غرب می‌دهد اما دربرگیرنده نکته‌هایی است که شاید بتواند با جلب توجه چین و روسیه کفه ترازو را به نفع ایران سنگین کند، این نکته به نوبه خود بیستمین گزارش را از نوزده گزارش قبلی متمایز خواهد ساخت.