حاشیه نشینان یک انقلاب

امسال اکثر مطبوعات فرانسوی زبان به تحلیل تاریخی انقلاب ایران و جامعه امروز ایرانی پرداخته­اند.

درگزارشی جالب توجه و نسان هوگو گزارش­گر مجله معتبر اکسپرس فرانسه به رابطه ایران و آمریکا و تایخچه خصومت­های بین دو کشور پرداخته و با تعدادی از فعالان انقلابی آن دوران دیدار و با پیش کشیدن موضوع تسخیر سفارت آمریکا موضع آنان را پس از سی سال جویا شده است. وی در این گزارش تحت عنوان "کودکان یتیم انقلاب ایران" می­نویسد: " پس از گذشت سی سال از زلزله تاریخی ایران (انقلاب) فعالان قدیمی چه می­کنند و نگاهشان به آن دوران چیست؟

امروز در حاشیه نظام سیاسی ایران انقلابیون سابق هرکدام با تحلیلی خاص از انتظارات، دلسردی­ها و ناامیدی های خود سخن می­گویند. آنان هنوز به شخصیت آیت الله خمینی ایمان دارند اما برخی از آرزوهای خود را بر باد رفته می­بینند. انقلاب شکلی دوگانه دارد. برای عده­ایی چیزی نیست جز آئینی پذیرای هیجان و خشونت و برای گروهی دیگر نتیجه مبارزه­ای طولانی علیه استبداد و خودکامگی.

گزارشگر اکسپرس یا طرح پرسشی منابع عقیدتی و شخصیت­های تأثیرگذار بر انقلاب را برین شکل معرفی می کند: " اما نظریات چه شخصی راهبردهای انقلاب را تعیین می­کرد؟ آیت الله روح اله خمینی؟ دکترعلی شریعتی نظریه پرداز رادیکال مذهبی؟ یا دکترمحمد مصدق ملی­گرا؟ به نظر می­رسد روش­های این سه شخصیت برجسته به سرعت از یکدیگر جدا شده و فقط رویای روحانیون به حقیقت پیوست. روحانیون راه خود را از دیگران جدا کرده و سپس به ریشخند اردوگاه اصلاح گران پرداختند. در حقیقت آژیر دکترین اسلام گرایی به صدا درآمده بود.

آیا امام خمینی سه مفهوم "استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، را تأیید می­کرد؟ جواب آری برای هوادارانش به مانند نجات و زندگی دوباره بود و جواب منفی خطری بزرگ برای انقلاب."

این گزارشگر که در دهه فجر میهمان ایرانیان بوده می نویسد: " امسال نیز در مراسم سالگرد انقلاب تمامی شرکت کنندگان به تجلیل از انقلاب پرداختند. اما امروزه کشور نه در دستان پیشگامان انقلاب بلکه در دست گروهی از روحانیون با سابقه است. و از سه سال پیش محمود احمدی نژاد به شکل ناگهانی به گفتار، اعتقادات و دلبستگی­های ساده به عنوان رئیس جمهور وارد عرصه سیاسی ایران شد." وی می­افزاید: "در ایران اشخاصی وجود دارند که با گذشته‌­شان معرفی می شوند. گذشته­ای که با آمریکا در پیوند است. یا در آمریکا تحصیل و زندگی کرده­اند و یا تمام فکرشان مبارزه با آمریکا بوده است. این گروه به خوبی می­توانند به ارزیابی روابط این زوج جهنمی بپردازند زوجی به نام تهران- واشنگتن. آنان خود زمانی از جمله بازیگران انقلاب و اشغال سفارت آمریکا بودند. اشغال سفارت درنوامبر 1979 برای 52 گروگان آمریکایی مقدمه­ای بود بر کابوسی بلندمدت و هراس آور :444 روز".

گزارشگر اکسپرس به سراغ دکترمعصومه ابتکار می­رود و او را اسلامگرایی فمینیست می­نامد: " ابتکار یکی از نخبگان علمی ایران با درجه دکترای ایمنی شناسی است که هم اکنون در حاشیه سیستم سیاسی به فعالیت های اجتماعی می­پردازد. وی دانش آموخته دانشگاه پنسیلوانیاست و زمانی از جمله سخنگویان دانشجویان در "لانه جاسوسی یانکی ها در تهران بود. ابتکار در 38 سالگی و با مشکلات فراوان توسط محمد خاتمی رئیس جمهور اصلاح طلب ایران به عنوان معاون ریاست جمهوری و رئیس سازمان محیط زیست انتخاب می­شود. او دارای سه اسم کوچک بود؛ نیلوفر نام شناسنامه­ای اوست، معصومه نام اسلامی­اش و ماری نام مستعاری که در طی عملیات گروگان­گیری از آن استفاده می­کرد. همان زمانی که طبق موازین با پوششی اسلامی در مقابل دوربین ها به پرسش های خبرنگان در زمینه گروگان ها پاسخ می­داد.
 
دانشجویان پس از اشغال سفارت سعی بر منظم کردن اسناد داشتند. ابتکار بجز سخنگویی وظیفه دیگری نیز برعهده داشت و آن ترجمه اسناد محرمانه­ای بود که دستگاه­های خردکننده آنها را تبدیل به رشته­هایی باریک کرده بودند. دانشجویان با شکیبایی فراوان این اسناد را بازسازی کردند. معصومه آگاهی سیاسی خود را مدیون خانواده­اش می­ داند که او را با کتاب های علی شریعتی آشنا کردند. تکبر، خودپسندی استعمارگری نظامیان آمریکایی در زمان پهلوی برای او بسیار تلخ بود. او در آن زمان به پیوند مدرنیته و سنت اعتقاد داشت. سنتی که خود را دوباره نمایان کرده بود. اما آیا ابتکار هنوز به این نظریه عقیده دارد؟ بله امروز پیوند سنت و مدرنیته دوباره احیا شده ولی با مقاومت­هایی همراه بوده. "وی که درحال حاضر عضو منتخب شورای شهر تهران است قتل نویسندگان دگراندیش ایران وعدم کیفر عاملان آن را از جمله اولین حملات به استادش محمد خاتمی می­داند. به نظر وی اعمال سانسور دولتی و اقدامات پلیسی نیز یکی دیگر از معضلات پیش روی ایران است ابتکار می گوید:"میزان سنجش (Barometer) برای من وضعیت زنان درایران است. از جمله موقعیت روابط آنان با همسرانشان و وضع آنان به عنوان مادر و خصوصی انسانی زنان."

این خبرنگار فرانسوی در ادامه نتیجه می­گیرد که : "پس از گذشت سی سال از انقلاب مبارزه زنان جهت کسب حقوق شان هنوز به قوت خود باقی است." و چنین ادامه می­دهد:" اما دکتر ابتکار در زمینه ایران و آمریکا معتقد است که بدون ضدیت با آمریکا هم می­توان ساختار جامعه­ای آرامتر، مهربان تر و آزادتر را به وجود آوریم."

در بخش دیگری از این گزارش هوگو به سراغ عباس عبدی یکی دیگر از دانشجویان پیرو خط امام می­رود و موقعیت وی را در آن زمان و در سال های بعد مورد بررسی قرار می­دهد. او در این بخش تحت عنوان عباس عبدی، اصلاح طلب ناامید می­نویسد: "درصدای خش­دار و گرفته این تحلیگر پنجاه، شصت ساله و نیز اندوه و تلخ کامی­اش طنزی تلخ و حقیقتی نهفته است. عبدی حتی به بهای تحمل زندان در سالهای 2005 و 2003 به هیچ وجه از عقاید خود صرف نظر نکرد. علت به زندان افتادن این روزنامه­نگار اصلاح طلب رک گو و جامعه شناس را از خودش می­پرسیم که می­گوید: "انقلاب مانند خمیر (گل رس) نیست که اشخاص بتوانند به میل خود آن را شکل دهند. انقلاب به درخشش و سختی الماس است که نه از منطق بلکه کاملاً ازاحساسات ریشه می گیرد."برای عبدی آرمان شهر وجود خارجی ندارد اما خاطرات روحیه ایثار، مطالبات اخلاقی واعتماد مردمی را هنوز در ذهن دارد.

آیا عبدی از عملکرد خود در آن دوران پشیمان است؟ وی پاسخ می­دهد: "به هیچ وجه. عملکرد خاندان پهلوی، نادانی آنان و مداخلات آمریکا و بریتانیا سبب شد که به راه حلی اجتناب ناپذیر برسیم."

عباس جوان دانشجوی رشته شیمی پلیمرو از اعضای شبه نظامیان اسلامی درخلال انقلاب درگیر مسئله فلسطین نیز می­شود. او معتقد است که آنان برعلیه پادشاهی مبارزه می­کردند که هم مستبد بود و هم متحد اسرائیل. و در زمینه انقلاب ایران می­گوید: "برای سرنگونی یک حکومت تندرو نه احتیاج به تحلیل­های عقلانی دارید و نه هوش و استعداد. تنها لازمه انقلاب شجاعت است."

عبدی که درسال 1998 در پاریس و مقر یونسکو دیداری دوباره با باری روزن گروگان سابق­اش داشته به یاد می­آورد که کمی پس از تسخیر"لانه جاسوسی آمریکا" محمود احمدی نژاد که در آن زمان دانشجو بوده عقیده داشت ارجعیت با تسخیر سفارت شوروی است برای وی دشمنی با کمونیسم تقدم داشته. به گفته عبدی احمدی نژاد به اقدام دانشجویان به دیده تردید می­نگریست و به همین دلیل ناگهان از صحنه ماجرا ناپدید (Seclipe) شد. عبدی با تواضع نقش خود را ر آن دوران کم اهمیت جلو می­دهد شرکت در کنفرانس هایی اینجا و آنجا و غرق شدن در ادبیات سیاسی و ولع کتاب خواندن این سرنوشت عبدی در سال های پس از انقلاب است. عبدی بهای شجاعت خود را کاملاً پرداخت کرده است."

از سایر بخش­های جالب توجه این گزارش می­توان به دیدار هوگو با دکتر ابراهیم یزدی معاون مهندس مهدی بازرگانی نخست وزیر اولین دولت اسلامی و نیز فروز رجایی فر از فعالان ستاد پاسداشت شهدای اسلام اشاره کرد که در زمینه جذب نیروهایی جهت عملیات استشهادی علیه کفارموفقیت­هایی کسب کرده و در حدود 60 هزار نفر آماده این نوع عملیات هستند.