چرا غرب به پاکستان کمک می­کند؟

در اجلاس توکیو کشورهای کمک کننده متعهد شدند در مجموع مبلغ پنج میلیارد و 280 میلیون دلار به پاکستان کمک کنند.

میرمحمود موسوی، سفیر سابق ایران در پاکستان سابقه کمک­های غرب به پاکستان و علل و نتایج آن را در گفتاری برای دیپلماسی ایرانی شرح داده­است.

 کمک به پاکستان پیش از این نیز وجود داشت. حتی پیش از واقعه افغانستان و اشغال این کشور توسط شوروی سابق، کمک­ها به پاکستان وجود داشت، چراکه پاکستان کشور نوپایی بود که دچار دو جنگ سخت شد، بعد از آن تجزیه شد و بنگلادش به­وجود آمد و از طرف دیگر مسائل و مشکلات دیگری داشت که زمینه­ساز مشکلات داخلی، اقتصادی و سیاسی شد که از جمله می­توان به کمبود منابع زیرزمینی، جمعیت بالا و حکومت­های نظامی که گاهی مسئله ثبات را زیر سوال می­بردند، اشاره کرد. مجموعه این عوامل باعث شد پاکستان از قوت اقتصادی لازم برای اینکه بتواند دولت و ملت جدیدی را بسازد بی­بهره بماند. پس از آن در جهان دو قطبی، تاریخ پاکستان متصل شد به واقعه اشغال افغانستان توسط شوروی که آن نیز برای منطقه یک واقعه بسیار مهم بود.

درآمد پاکستان از سه منبع تامین می­شود. در گذشته حمایت­های غرب در قالب کمک­های اقتصادی و نظامی بود که سالانه عمدتا از طرف امریکا مبلغ800-700 میلیون دلار به پاکستان ارسال می­شد. در همین راستا کمک­هایی هم تحت عنوان کنسرسیومی به پاکستان ارائه می­دادند که از مجموعه برخی از کشورها بود. ما شاهد این کمک­ها در دهه 80 میلادی بودیم که مکمل اقتصاد پاکستان بود. در کنار اینها پاکستان نیز درآمدهای داخلی خود را داشت که دسته دوم کمک­ها را تشکیل می­داد و سوم وجوهاتی که از محل ارسال کارگران پاکستانی از سایر کشورها وارد پاکستان می­شد. این سه منبع، منابع اقتصادی پاکستان را تشکیل می دادند. آخرین رقمی که در این زمینه وجود دارد مبلغ 7 میلیارد دلار است که کارگران پاکستانی سال گذشته به این کشور وارد کردند. این رقم، رقم قابل توجهی برای یک کشور است.

این قضیه فقط یک وجه از مشکلات است. وجه دوم مشکلات، پدید­آمدن مجموعه ای از تحولات سیاسی و اجتماعی در این منطقه است که غیر از توسعه­نایافتگی، حضور و تقابل قدرت­های دیگر در این منطقه آن را پررنگ تر می­کند که در تاريخ منطقه فصل اول آن اشغال افغانستان توسط شوروی نیست؛ نباید فراموش کنیم که بریتانیا  200 سال به عنوان استعمارگر در این منطقه حضور داشت، پس از آن شوروی افغانستان را اشغال کرد و وضعیت اقتصادی سیاسی و اجتماعی این منطقه را بهم ­ریخت؛ مبارزه­ها و جهادها در این منطقه شروع شد و میلیون­ها نفر چه در داخل افغانستان و چه از افغانستان به خارج جابه­جا شدند و این کشور و این منطقه از رشد طبیعی خودش جدا شد. مقصراصلى بخش بزرگی از این وقایع تلخ کشورها و قدرت­های خارجی بودند. اما اگر به طور خلاصه بخواهیم بررسی کنیم، عوارض یک چنین نابسامانی­هایی بالاخره در سال 2001 گریبان­گیر غرب نیز شد و آنچه که در نیویورک با حمله به برج­های دوقلو و وزارت دفاع امریکا اتفاق افتاد، غرب را متوجه این موضوع کرد که این امواج می­تواند تا کجا حرکت کند.

بعد از آن بود که ما حرکت­های دیگری را از طرف غرب شاهد بودیم اما در طول چند سال، غرب و به خصوص امریکا به این نتیجه رسیدند که طرح­هایش برای کنترل جریان­های افراطی که در این منطقه زاییده شده بود موفق نیست و ناچار است جدای از مسائل نظامی به مسائل توسعه­ای هم فکر کند. اینجا مجددا مسئله کمک­ها هم برای جهان غرب و هم برای دولت پاکستان جدی شد. کمک­هایی که در عرض این سال­ها توسط امریکا به پاکستان شده است، توسط خود منابع غربی 11 میلیارد دلار در طول 5 سال، اعلام شده­است. اين قضيه بستر ساز فصل جدیدی از کمک­ها می­شود و طبیعتا این توقع را در پاکستان ایجاد می­کند که اگر پاکستان موظف است جلوی جریان افراط بایستد و این سیاست را هم در واشنگتن و هم در اروپا خواستار آن هستند، اين امر هزینه دارد و غرب باید در قبال این سیاست سهمی از هزینه­ها را به گردن بگیرد. پاکستان خودش را محق می­داند که در فرصت­های مختلف خواستار کمک­های اقتصادی شود و به درستی هم اشاره می­کند که بدون این کمک­های اقتصادی نمی­تواند با جمعیت 160-170 میلیون نفری در مقابل این موج­های سیاسی و اجتماعی که در منطقه وجود دارد سرپا بایستد. این بستر اصلی جریان­های کمک­ها است.

کمک­ها در دهه 80 میلادی کلا در اختیار دولت و ارتش پاکستان قرار داشت. بعد از جریان 11 سپتامبرهم این کمک­های ارسالی که عمدتا جنبه نظامی داشت و در یک بخش­هایی آموزشی و در بخش کوچکی مربوط به توسعه می­شد، همچنان عمدتا در اختیار دولت و ارتش قرار گرفت، ولی همزمان زمزمه­هایی در محافل غربی عنوان شد که این کمک­­ها در جای خودش هزینه نمی­شود و شاید برخی مراکز و برخی افراد از این کمک­ها سوءاستفاده می کنند. این مسئله هم مطرح شد که این کمک­ها بیش از آنکه جهت امنیتی داشته باشد باید در جهت توسعه پاکستان باشد. از اینجا بود که شاهد بودیم که غرب توجه بیشتری روی سازوکاری نشان می­دهد که بتواند این هزینه­ها را رصد بکند و ببیند که در جای خود عمل می­شود یا خیر. در آینده هم این رصد را بیش از گذشته خواهیم دید.