انزوای ایران ؛ هدف عربستان از خرید تسلیحات روسی

عربستان سعودی آمادگی خود را برای خرید اسلحه از روسیه اعلام کرد. این قرارداد هنگفت خرید اسلحه البته بیش از آن که با هدف تجهیز زرادخانه ارتش عربستان سعودی باشد امتیازی است برای مسکو که در قبال آن، ریاض به عنوان متحد آمریکا از روسیه توقع خواهد داشت که روابط‌اش را با تهران محدودتر کند.

 

این خبر به تازگی از طریق خبرگزاری رویترز منتشر شده و هنوز مقامات کرملین و سفارت عربستان سعودی در مسکو به آن واکنشی نشان نداده‌اند. خبرگزاری رویترز مدعی شده است که در همین زمینه شاهزاده بندر بن سلطان، فرزند ولیعهد کنونی عربستان سعودی که سال‌ها سفیر عربستان در ایالات متحده بوده است، دوشنبه هفته جاری در مسکو با دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور روسیه و ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر قدرتمند این کشور دیدار و گفتگو کرده است. پیش‌تر منابع رسمی هدف از این دیدارها را به طور کلی گسترش روابط دو جانبه عنوان کرده بودند.

 

اما روزنامه روسی « کومرسانت » سه‌شنبه به نقل از یک منبع دیپلماتیک که نام‌اش را فاش نکرد نوشت که هدف اصلی دیدارها بندر بن سلطان محدود کردن روابط تهران - مسکو برای افزایش فشارهای بین‌المللی بر تهران بوده است. روسیه به همراه چین در سال‌های اخیر و به ویژه در پرونده هسته‌ای ایران از حامیان سیاست‌های تهران به شمار می‌رفته است هر چند که تا کنون در هر سه دور تصمیم‌گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد برای وضع و تشدید تحریم‌ها علیه ایران، از وتوی تحریم‌ها و حتی صدور رای منفی اجتناب کرده است.

 

روسیه به عنوان پیمانکار ساخت تنها رآکتور هسته‌ای ایران کار تکمیل پروژه‌ای را که با انقلاب ایران در سال 1979 توسط شرکت زیمنس آلمان نیمه‌کاره رها شده بود، از سال 1995 با قراردادی 800 میلیون دلاری به عهده گرفت.

 

به رغم این که این نیروگاه بر اساس توافق اولیه قرار بود سال 2002 به بهره‌برداری برسد از آن زمان تاکنون بارها تحویل آن از سوی طرف روسی به تعویق افتاده است و هر بار شرکت روسی مبلغ هنگفتی را به بهانه تسریع کار ساخت این پروژه از ایران گرفته که از کل مبلغ قرارداد بیشتر بوده است ( در یک مورد در سال 2002 روسیه برای این منظور از ایران 2 میلیارد دلار گرفت ). این نیروگاه هنوز تکمیل نشده است.

 

شرایط حاکم بر قرارداد تهران - مسکو برای تکمیل این نیروگاه در کنار پتانسیل‌های هر دو کشور به عنوان دو رقیب در بازار انرژی به طور غیر مستقیم می‌تواند مبین این مساله باشد که حمایت روسیه از ایران در پرونده هسته‌ای همان طور که در روند صدور سه دور قطعنامه‌های تحریم علیه ایران در سال‌های 2006، 2007، و 2008 مشاهده شد، نوعی همکاری استراتژیک است که بر پایه منافع مشترک شکننده‌ای شکل گرفته و احتمال تغییر معادلات آن بسیار است.

 

به این ترتیب شاید ادعای روزنامه روسی « کومرسانت » که از روزنامه‌های معتبر چاپ مسکو به شمار می‌رود، به رغم عدم تایید یا تکذیب مقامات رسمی، چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. روزنامه کومرسانت همچنین مدعی شد بندر بن سلطان که در حال حاضر رئیس شورای عالی امنیت ملی عربستان است در این سفر به عنوان نماینده ویژه ملک عبدالله، پادشاه عربستان، با مقامات عالیرتبه روس دیدار و گفت و گو کرده است.

 

این روزنامه در شماره روز سه‌شنبه خود نوشت:« رهبری پادشاهی عربستان سعودی به مسکو توصیه کرده است تا اندک‌اندک همکاری‌های خود را با تهران قطع کند و در مقابل به مسکو وعده داده است که به زودی قراردادهای سودآوری در زمینه خرید تسلیحات با عربستان سعودی امضا خواهد کرد ... در حقیقت می‌توان گفت به روسیه پیشنهاد شده است که به عنوان یکی از شرکای تجاری و متحدان سیاسی وارد حوزه خاورمیانه شود. » بر اساس این تحلیل روزنامه « کومرسانت » کفه منافع روسیه در این صورت به سود غرب و به ضرر تهران سنگینی خواهد کرد. در این بین به نظر می‌رسد که ریاض بیش از این که منفعتی داشته باشد، نقش وکیل دولت‌هایی را ایفا می‌کند که خواهان افزایش فشارهای بین‌المللی بر ایران هستند.

 

البته به نوشته خبرگزاری رویترز، عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین صارد کننده نفت در جهان و متحد نزدیک امریکا از جاه‌طلبی‌ها تهران بیمناک است و خود را در نگرانی جهان غرب از هدف برنامه‌های هسته‌‌ای ایران شریک می‌داند. کشورهای غربی به رغم تکذیب‌های مکرر ایران معتقدند که تهران در حاشیه فعالیت‌های هسته‌ای خود در صدد دست‌یابی به فن‌آوری تولید تسلیحات هسته‌ای است. عربستان سعودی در دیدارهای رسمی و دیپلماتیک چنان که عرف است از ابراز نگرانی درباره پروژه‌های هسته‌ای ایران اجتناب کرده است اما به نظر می‌رسد در پشت پرده نگرانی‌هایی از این بابت دارد.

 

از سوی دیگر افزایش تنش‌ها بین ایران و امریکا و بالاگرفتن رجز‌خوانی‌های سیاسی درباره احتمال حمله نظامی امریکا یا اسرائیل به ایران که با تهدیدهای تهران به مسدود کردن تنگه هرمز همراه بوده است بر نگرانی‌های ریاض افزوده است. بخش قابل توجهی از صادرات نفت عربستان سعودی از این تنگه عبور می‌کند.

 

از سوی دیگر روسیه که به لطف درآمدهای سرشار از فروش انرژی به سرعت به یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان تبدیل می‌شود در صدد است حوزه نفوذ خود را در نقاط حساس جهان از جمله خاورمیانه گسترش دهد. پوتین سال گذشته زمانی که هنوز رئیس‌جمهور روسیه به شمار می‌رفت هم به ریاض و هم به تهران سفر کرد که این از جمله نشانه‌های فعال‌تر شدن دیپلماسی روسیه در خاورمیانه بود. روسیه پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نفوذ به نسبت ضعیفی در این منطقه داشت اما به نظر می‌رسد که اکنون خود را برای نقش فعال‌تری حتی در مقایسه با دوران اتحاد جماهیر شوروی آماده کرده است. این سیاست مسکو پیشنهاد اخیر بندر بن سلطان را برای کرملین بیشتر وسوسه‌انگیز می‌کند.

 

ملک عبدالله نیز در زمانی که هنوز ولیعهد عربستان بود در سال 2003 به مسکو سفر کرده و با پوتین دیدار کرده بود. به عقیده برخی تحلیلگران این پیش‌زمینه نیز بر پتانسیل‌های نزدیکی ریاض و مسکو افزوده است.

 

به نوشته روزنامه « کومرسانت » گفته می‌شود که عربستان به خرید سیستم‌های پدافند هوایی، بالگرد و تانک از روسیه ابراز تمایل کرده است. این در حالی است که این کشور در حال حاضر زرادخانه بسیار بزرگی از سلاح‌های امریکایی و محصولات نظامی دیگر کشورهای غربی در اختیار دارد. بندر بن سلطان دوشنبه در پایان دیدارش با مقامات روسی در کنفرانسی مطبوعاتی با اشاره به پیشنهاد خرید اسلحه از روسیه درباره دلیل چنین پیشنهادی گفت:« عربستان سعودی مایل سلاح‌هایی از منابع مختلف و گوناگون در اختیار داشته باشد. »