هوش مصنوعی در اوراسیا

نویسنده: سرگئی کاراگانف

دیپلماسی ایرانی: هوش مصنوعی (AI) به یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده پیشرفت فناوری و رقابت جهانی در قرن بیست‌ویکم تبدیل شده است. در منطقه اوراسیا، که گستره‌ای وسیع از فرهنگ‌ها، اقتصادها و نظام‌های سیاسی را در بر می‌گیرد، توسعه هوش مصنوعی نه‌تنها یک فرصت بی‌نظیر برای رشد اقتصادی و نوآوری است، بلکه چالش‌هایی را نیز در زمینه همکاری منطقه‌ای، امنیت و اخلاق به همراه دارد. 

وضعیت کنونی هوش مصنوعی در اوراسیا

اوراسیا، به‌عنوان منطقه‌ای که کشورهای متنوعی مانند روسیه، چین، هند، قزاقستان و ایران را در خود جای داده، در حال تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در عرصه هوش مصنوعی است. قدرت‌های بزرگ این منطقه، به‌ویژه چین و روسیه، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در تحقیق و توسعه (R&D) هوش مصنوعی انجام داده‌اند. چین با تکیه بر اقتصاد عظیم و سیاست‌های متمرکز دولتی، در زمینه‌هایی مانند شناسایی چهره، شهرهای هوشمند و هوش مصنوعی نظامی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. در همین حال، روسیه بر توسعه هوش مصنوعی در حوزه‌های دفاعی و امنیت سایبری تمرکز کرده و از توانایی‌های علمی خود در ریاضیات و علوم کامپیوتر بهره می‌برد.

کشورهای کوچکتر اوراسیا نیز در این عرصه بیکار ننشسته‌اند. برای مثال، قزاقستان پروژه‌های هوش مصنوعی را در بخش‌های کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی دنبال می‌کند، در حالی که هند به لطف صنعت فناوری اطلاعات قدرتمند خود، به مرکزی برای توسعه نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی تبدیل شده است. با این حال، شکاف‌های قابل‌توجهی در سطح توسعه، زیرساخت‌ها و دسترسی به منابع بین کشورهای این منطقه وجود دارد که مانع از ایجاد یک رویکرد هماهنگ می‌شود.

پتانسیل‌های هوش مصنوعی در اوراسیا

توسعه هوش مصنوعی در اوراسیا می‌تواند به حل برخی از چالش‌های دیرینه این منطقه کمک کند. در حوزه اقتصادی، هوش مصنوعی قادر است بهره‌وری را در بخش‌هایی مانند کشاورزی، صنعت و لجستیک افزایش دهد. به‌عنوان مثال، استفاده از سیستم‌های هوشمند برای مدیریت زنجیره تأمین در مسیرهای تجاری مانند ابتکار کمربند و جاده می‌تواند کارایی را بهبود بخشد و هزینه‌ها را کاهش دهد.

در زمینه اجتماعی، هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود خدمات عمومی مانند آموزش و بهداشت کمک کند. در مناطقی که دسترسی به معلمان یا پزشکان محدود است، فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند آموزش از راه دور یا تشخیص پزشکی را تسهیل کنند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند در مدیریت بلایای طبیعی، که در بخش‌هایی از اوراسیا مانند آسیای مرکزی و سیبری رایج است، نقش مهمی ایفا کند.

از منظر ژئوپلیتیک، توسعه مشترک هوش مصنوعی می‌تواند به تقویت همکاری بین کشورهای اوراسیا منجر شود و وابستگی آن‌ها به فناوری‌های غربی را کاهش دهد. این امر به‌ویژه در شرایطی که تنش‌ها با غرب افزایش یافته و تحریم‌های فناوری اعمال شده‌اند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

چالش‌ها و موانع

با وجود این پتانسیل‌ها، توسعه هوش مصنوعی در اوراسیا با موانع متعددی روبه‌رو است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، نبود زیرساخت‌های یکپارچه و هماهنگ در منطقه است. بسیاری از کشورها فاقد دسترسی به داده‌های باکیفیت یا توان محاسباتی لازم برای توسعه سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی هستند. این شکاف بین کشورهای پیشرو (مانند چین) و کشورهای در حال توسعه (مانند برخی از جمهوری‌های آسیای مرکزی) می‌تواند نابرابری‌ها را تشدید کند.

چالش دیگر، مسائل اخلاقی و نظارتی است. استفاده از هوش مصنوعی در نظارت جمعی یا تسلیحات خودکار نگرانی‌هایی را درباره نقض حریم خصوصی و امنیت جهانی ایجاد کرده است. در حالی که برخی کشورها مانند چین این فناوری‌ها را به‌طور گسترده به کار گرفته‌اند، دیگر کشورها در اوراسیا هنوز چارچوب‌های قانونی مشخصی برای تنظیم هوش مصنوعی ندارند.

رقابت ژئوپلیتیک نیز مانعی برای همکاری منطقه‌ای است. اگرچه چین و روسیه در برخی زمینه‌ها با یکدیگر همکاری می‌کنند، اما تفاوت در اولویت‌ها و نگرانی‌ها درباره سلطه یکی بر دیگری می‌تواند مانع از مشارکت عمیق‌تر شود. علاوه بر این، وابستگی برخی کشورها به فناوری‌های غربی ممکن است آن‌ها را از پیوستن به ابتکارات منطقه‌ای بازدارد.

پیشنهادهایی برای همکاری

برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل هوش مصنوعی در اوراسیا، همکاری منطقه‌ای ضروری است. در این راستا، پیشنهادهای زیر مطرح می‌شوند:

ایجاد یک پلتفرم مشترک تحقیقاتی: کشورهای اوراسیا می‌توانند یک مرکز مشترک برای تحقیق و توسعه هوش مصنوعی تأسیس کنند که تبادل دانش، داده‌ها و منابع را تسهیل کند. این مرکز می‌تواند توسط سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO) یا اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) پشتیبانی شود.

توسعه استانداردهای مشترک: توافق بر سر استانداردهای اخلاقی و فنی برای استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند اعتماد بین کشورها را افزایش دهد و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کند.

سرمایه‌گذاری در آموزش: برای کاهش شکاف مهارت‌ها، برنامه‌های آموزشی مشترک در زمینه علوم داده، برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی باید در سراسر منطقه اجرا شوند.

تقویت زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های دیجیتال، مانند مراکز داده و شبکه‌های پرسرعت، می‌تواند دسترسی کشورها به ابزارهای لازم برای توسعه هوش مصنوعی را بهبود بخشد.

نتیجه‌گیری

هوش مصنوعی به‌عنوان یک نیروی تحول‌آفرین، فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای اوراسیا به همراه دارد. این منطقه با تنوع فرهنگی و اقتصادی خود، پتانسیل تبدیل شدن به یک قطب نوآوری در زمینه هوش مصنوعی را داراست، اما این هدف تنها از طریق همکاری و هماهنگی قابل دستیابی است. در جهانی که رقابت بر سر برتری فناوری روزبه‌روز شدت می‌گیرد، اوراسیا باید راهی برای استفاده از منابع جمعی خود پیدا کند تا نه‌تنها در برابر رقبای جهانی ایستادگی کند، بلکه آینده‌ای پایدار و مرفه برای مردمانش رقم بزند. توسعه هوش مصنوعی در اوراسیا نه‌فقط یک انتخاب، بلکه یک ضرورت استراتژیک است که می‌تواند جایگاه این منطقه را در نظم نوین جهانی تقویت کند.
این ترجمه با دقت و توجه به جزئیات متن اصلی انجام شده است.

منبع: کلوب والدای / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱