صد سال در صدر

نویسنده: اباصلت کبیری، سرهنگ ارتش و کارشناس ارشد علوم سیاسی

دیپلماسی ایرانی: صد سال، زندگیِ جیمی کارتر، رئیس جمهوری درگذشته آمریکا که در روزهای پایانیِ سال ۲۰۲۴ به پایان رسید، می تواند تمثیلی از صدسال برتریِ ایالات متحده در جهان باشد. طرفه آنکه او خود، یکی از علل و مقوّمان صدرنشینیِ آمریکا بر عرصه‌های اقتصاد و سیاست بود و در تثبیت ابرقدرتیِ طولانی مدت این کشور، تاثیرِ بسزائی داشت. او در رساندن آمریکا به صدمین سال از هژمون و صدارت، اهتمام معنوی و مادی فراوان داشت.

استراتژیِ کلان آمریکا برای قرن بیستم را باید از دکترین مونرو، پی بگیریم. با اعلامِ جیمز مونرو (پنجمین رئیس جمهور ایالات‌متحده) در شال ۱۸۲۳، دولت های اروپایی از تصرفِ اراضی در آمریکا، منع شدند و بالطبع عدم مداخله آمریکا در مستعمرات اروپایی در راستای قدرت گیری داخلی، پی افکنده شد. بدین ترتیب قرن نوزده با انزوای آمریکا توأم بود تا اینکه پایان دکترین مونرو در سال ۱۸۹۸ و خروجِ آمریکا از لاکِ دفاعی، آغاز شد اما وقوعِ جنگ جهانی اول در مطلع قرن بیستم، اندیشه رهبران آمریکا برای صدرنشینی و تسلط بر دنیای جدید را با تردیدهای جدی مواجه ساخت.

ظهورِ آمریکا در دنیای جدید البته، پیشینه قدیمی تری داشت و در دو برهه می توان نمودِ آن را دید. با استقلال این کشور در ۱۷۷۶ و مطرح شدن ایالات‌متحده بعنوان واحدی متشکل از کثرت ها با بیشترین تنوع قومی و نژادی، اما با آرمان آزادی مذهبی و رَستن از بند کلیسای مقتدر و قدّار، برهه اول، رخ داد. بحران‌هایی همانند جنگ های داخلی تا دو قرن بعد و تا زمان تکوین و تثبیت دکترین مونرو از درخشش ابدی این کشور جدید، ممانعت می کرد.

برهه دوم، پس از جنگ اولِ جهانسوز و مداخله آمریکا در جنگ اروپائی، صورت گرفت. با نابودیِ زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی اروپا و شکست آلمانِ نازی، همای سعادت بر دوش آمریکا نشست و آتش اروپا، گلستانی برای ایالات‌متحده گردید. فرصتی که با قدرشناسی رهبران آمریکا، زمینه تلألو ستاره اقبال آمریکا در سپهر سیاسی و اقتصادی جهان را فراهم ساخت و به میلاد و تثبیت موقعیت منحصر به فرد این کشور در جهان منجر شد. صدرنشینی که با مرارت ها و تلاطمات و بعضاً رسوائی هایی برای آمریکا توأم بوده اما هرگز به افولِ آن نینجامیده است. مواردی همچون اعتراضات نژادپرستی، جنبش حقوق مدنی، بحران مالی ۱۹۲۹، واتر گیت، جنگ کثیف آرژانتین، عملیات خلیج خوکها، کودتای ۲۸ مرداد ایران، جنگ ویتنام، جنگ کره، ایران گیت، جنگ اول خلیج فارس، ۱۱ سپتامبر، اشغال افغانستان و عراق، در طول یک صد سال گذشته، صدرنشینی آمریکا را به چالش کشیده است.

گردش ایّام، وقوع رخدادها و تغییرات در طول صد سال اخیر، در رساندن ایالات‌متحده به صدر، ادامه داشته است و تداوم صدرنشینی آمریکا با روند تحولات‌ بین المللی، همخوانی دارد. به‌ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۱، آمریکا به تنها ابرقدرت جهانی تبدیل شد و صعود آن به صدر، تسهیل شد.

آمریکا برای رسیدن و ماندن در صدر، مولفه های فراوانی را کسب و دارا شده است. این کشور، بزرگترین اقتصادِ جهان را مالک است که به تنهایی یک چهارم کل اقتصاد دنیا را شامل می شود. برتری در تولید ناخالص داخلی (۲۶/۹۵۰ تریلیون)، برتری در شاخص جینی (۳۹/۴)، نخستین در شاخص توسعه انسانی، واحد پول برتر دنیا، مالکیت ۲۹درصد ثروت جهان و بیشترین سهم ثروت، نرخ بیکاریِ ۳/۶درصد و بیشترین میزان اشتغال با داشتن ۱۶میلیون نفر شاغل، داشتن بزرگترین بازار بورس جهان در معاملات‌ دلاری، از جمله مولفه های مؤثر در صدارت آمریکا در عرصه اقتصاد است.

با بنیانگذاری سازمان ملل، ناتو، بانک جهانی، یونسکو، صندوق بین‌المللی پول، سازمان تجارت جهانی، سازمان انرژی اتمی و تعداد دیگر از سازمان‌های بین‌المللی و همچنین استقرار ساختمان سازمان ملل در این کشور، قدرت پیشرو و راهبر در زمینه سیاست و فرهنگ در جهان را به خود اختصاص داده است. رتبه اول در زمینه حمل و نقل، از آن آمریکاست. شرکت امریکن ایرلاینز این صدرنشینی را به آمریکا داده است. از ۳۰ فرودگاه پرترافیک دنیا، شانزده فرودگاه، در آمریکا قرار دارد. ارزش ارزی ترددات هوائی در شب کریسمس در آمریکا، بیش از ۱۷برابر بودجه عمومی‌ ایران بوده است.

به لحاظ نظامی نیز آمریکا از یک صد سال قبل تاکنون، در صدر قرار دارد. بودجه نظامی این کشور، بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار در سال است که به تنهایی با ۱۱ کشورِ پس از خود، برابری می کند. یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر نیروهای نظامی فعال در نیروهای مسلح این کشور، شاغل هستند. با داشتن ۷۵۰ پایگاه نظامی در ۸۰ کشور دنیا و ۱۷۳هزار سرباز در ۱۵۸ کشور، بیشترین تسلط بر آبراهه ها و مناطق استراتژیک جهان را داراست. نیروی دریائی آن با داشتن ۱۲ ناوهواپیمابر، بزرگترین ارتش دنیا را رهین آمریکا کرده است. اولین تولیدکننده سلاح اتمی است و با داشتن ۵هزار و ۸۰۰ سلاح اتمی، در صدر دارندگان سلاح های هسته ای قرار دارد.

با تمامی کشورهای دنیا به جز ۶ کشور ایران، کره شمالی، سودان، کوبا، ونزوئلا و سوریه روابط دیپلماتیک رسمی دارد.

صدرنشینی آمریکا در ورزش و فرهنگ، قدرت نرم این کشور را نیز در صدر قرار داده و به تاثیرگذاری آن بر سبک زندگی مردمان جهان، منجرشده است. صنعت سینما (فیلمسازی) هالیوود از صد سال قبل، باعث سرازیر شدن ثروت به آمریکا شده و این کشور را به سرزمین آرزوها و مطلوب برای مهاجرت و سرمایه گذاری در زمینه فرهنگ و هنر تبدیل کرده است.

در ورزش نیز آمریکا سرآمد در یک‌صد سال اخیر بوده و با ۸ بار میزبانی بازی های المپیک، صدرنشین است. امریکا همچنین موفق ترین کشور دنیا در کسب مدال در المپیک است. 

هوش مصنوعی و سایبرنتیک، از آمریکا به دنیا ارسال می شود و ۱۰ شرکت برتر در این زمینه در آمریکا قرار دارند. آمریکا سرآمد اقتصاد دانش بنیان با کمک هوش مصنوعی است.

تمامی موارد فوق در راستای شناخت حریف، می تواند راهگشا باشد و در تدوین راهبردها مؤثر واقع شود. سخن سان تزو، استراتژیست نظامی چین در سه هزار قبل، مؤید این نکته است که اگر توان خود را بدانیم و از توان دشمن بی خبر باشیم، به ازای هر پیروزی، طعم شکست را خواهیم چشید.