مختل شدن تماس‌های عربی - امریکایی با اسد بعد از سقوط حلب

دیپلماسی ایرانی: پیش از بازگشت انفجاریِ جنگ داخلی به سوریه در هفته گذشته، دولت جو بایدن و متحدان عرب آن به‌طور محرمانه در حال بررسی توافقی با دمشق بودند تا در ازای کاهش تحریم‌های ایالات متحده علیه سوریه، سوریه ارسال سلاح‌های ایران به گروه مسلح حزب‌الله را متوقف کند. این اطلاعات را منبعی ارائه داده که از گفت‌وگوها آگاه بوده است.

این تماس‌های غیررسمی که طی هفته‌های گذشته از طریق کشورهای میانه روی خلیج فارس انجام شد، به نظر می‌رسد با حمله غافلگیرانه مخالفان سوری و تصرف شهر حلب، دومین شهر بزرگ سوریه، در آخر هفته گذشته، مختل شده باشد. اگرچه این تلاش دیپلماتیک فعلاً به بن‌بست رسیده است، اما نشانه‌ای بود از دگرش های گیج‌کننده در خاورمیانه پس از حمله اسرائیل به حزب‌الله، حماس و دیگر گروه های مورد حمایت ایران.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا، روز یکشنبه به شبکه سی‌ان‌ان گفت که ایالات متحده «نگرانی‌های جدی» در مورد مخالفان سوری دارد که بزرگ‌ترین گروه آن‌ها شاخه‌ای از القاعده به نام هیئت تحریر الشام است. سالیوان افزود: «البته، ما از این که دولت اسد، که از سوی روسیه، ایران و حزب‌الله حمایت می‌شود، تحت فشار قرار گرفته است، ناراحت نیستیم.»

کشورهای میانه روی عربی، سوریه را ترغیب می‌کردند که پس از شکست حزب‌الله توسط اسرائیل در لبنان، از ایران فاصله بگیرد. آن‌ها امیدوار بودند که رئیس‌جمهور بشار اسد از قیمومیت ایران خسته شده و آماده باشد در صورت کاهش تحریم‌های واشنگتن، از ایران جدا شود. این تحریم‌ها دارایی‌های بین‌المللی اسد و دیگر مقامات را مسدود کرده است و سرمایه‌گذاری و تجارت با سوریه را محدود می‌کند. اما اکنون که اسد با تهدیدی تازه از سوی مخالفان روبه‌رو شده است، به نظر می‌رسد بیش از هر زمان دیگری به ایرانی‌ها نیاز دارد.

جیمز جفری James Jeffrey، دیپلماتی که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ به‌عنوان نماینده ویژه ایالات متحده در امور سوریه خدمت می‌کرد، گفت: «این جبهه‌ای دیگر در امپراتوری نیابتی ایران است که در حال فروپاشی است.» او افزود که حکومت اسد، ایران و ترکیه همگی از پیشروی شورشیان غافلگیر شده‌اند.

توافق سوریه برای جلوگیری از ارسال سلاح به حزب‌الله در لبنان می‌توانست آتش‌بس میان این گروه و اسرائیل را که هفته گذشته با میانجی‌گری ایالات متحده به دست آمد، تقویت کند. در نبود سلاح‌های ایرانی، حزب‌الله تهدید کمتری برای اسرائیل یا نیروهای مسلح لبنان به شماری می رفت که اکنون در جنوب لبنان مستقر شده‌اند و در تلاش برای بازپس‌گیری حاکمیت کشور هستند.

به نظر می رسد که بازگشت قدرتمند مخالفان سوری، همه منطقه، به‌ویژه اسد را غافلگیر کرده است. منابع عربی معتقدند که در زمان پیشروی شورشیان به جنوب، اسد در حال سفر به مسکو بود تا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، درباره معامله احتمالی مبادله تحریم تسلیحاتی با کاهش تحریم‌های ایالات متحده گفت‌وگو کند.

آنچه ممکن است که باعث حمله شورشیان شده باشد، افزایش اخیر بمباران مواضع آن‌ها در ادلب، واقع در جنوب مرز ترکیه، بوده است. به گزارش رسانه‌های عربی، مخالفان اسد، این عملیات را «بازدارندگی تجاوز» نام‌گذاری کردند. با پیشروی شورشیان به سمت جنوب، ارتش سوریه فروپاشید و این حمله به گفته یکی از مقامات دولت بایدن، به‌صورت «دومینووار» تا حلب ادامه یافت.

به گفته یک منبع عربی آگاه، اولین پیشنهادی که از سوی میانجی‌گران عرب به اسد ارائه شد، این بود که حزب‌الله را به‌طور کامل از سوریه اخراج کند. اما اسد با این پیشنهاد مخالفت کرد، بنابراین میانجی‌ها درخواست کردند که سوریه به مسدود کردن ارسال تسلیحات ایرانی کمک کند. منابع آمریکایی و عربی جزئیاتی درباره چگونگی کاهش تحریم‌های سوریه توسط ایالات متحده ارائه ندادند، بیشتر این تحریم‌ها در سال ۲۰۱۱ و زمانی که اسد سرکوب خشونت‌آمیز قیام علیه مخالفان خود را در جریان بهار عربی آغاز کرد، اعمال شدند.

به نظر می‌رسید که نظام اسد در چند سال گذشته به تدریج تعادل خود را بازیافته باشد اما این ثباتی شکننده بود و به قدرت نظامی روسیه، ایران و حزب‌الله وابسته بود. با این حال، این تکیه‌گاه‌ها نتوانستند از تصرف حلب توسط شورشیان مانع شوند و اکنون اسد با یک حمله خونین برای بازپس‌گیری این شهر روبه‌روست. متأسفانه، این ویژگی معمول خاورمیانه است که به محض پایان یافتن یک جنگ، جنگ دیگری آغاز می‌شود.

منبع: واشینگتن پست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱