از تشکیک در اقتدار مسکو تا تردید در مصالحه

دیپلماسی ایرانی: ورود نیروهای اوکراینی به خاک روسیه و اشغال بیش از 1200 کیلومتر مربع از مناطق کورسک با حدود 28 شهرک و جابه‌جایی بیش از 200 هزار نفر از ساکنین منطقه و اعلام شرایط فوق العاده در منطقه ولوگراد؛ منازعه اوکراین را به مرحله جدید با ویژگی خطرناک و پیچیده وارد کرده است و تداوم این روند و در صورت حمله نیروهای اوکراینی به تاسیسات هسته ای روسیه در این منطقه شرایط را بسیار پیچیده تر خواهد کرد؛ امری که موجب هشدار شدید مسکو به جامعه بین المللی بویژه مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی شده است. 

در شرایط جاری و با توجه به ظرفیت ارتش روسیه؛ در این که نیروهای اوکراینی بتوانند کنترل قلمرو روسیه را حفظ کنند؛ تردید وجود دارد. در عین حال که مسکو همچنین به دستیابی به موقعیت برتر در منطقه دونتسک در شرق اوکراین ادامه می دهد و نیروها را برای دفع حمله جدید اوکراین به منطقه کورسک منتقل نکرده است. در حالی که ممکن است کی‌یف با تصاحب زمین موقعیت مذاکرات آینده خود را بهبود بخشیده باشد، به نظر می رسد احتمال مذاکرات قریب الوقوع صلح کاهش یافته است. پوتین این هفته علناً اعلام کرد که به دلیل حمله به خاک روسیه، موضع خود را در مورد مذاکرات تغییر نخواهد داد. 

در این اواخر شانس مذاکره و مصالحه تقویت شده بود و در دو ماه گذشته، قطر با کی‌یف و مسکو درباره موافقت با توقف حملات رایزنی کرده و دو طرف بر سر نشستی در دوحه به توافق رسیده و تنها جزئیات جزئی باقی مانده بود؛ ولی عملیات کورسک اوضاع را تغییر داده و پوتین پس از حمله کورسک تمایلی به معامله ندارد چرا که رهبران روسیه  معمولاً تحت فشار مصالحه نمی کنند و ممکن است تمایل بیشتری برای تشدید حملات به زیرساخت های انرژی به عنوان راهی برای کشاندن کی یف به مذاکرات آتش بس گسترده تر داشته باشند؛ چرا که زندگی روزمره اوکراینی هایی که دور از خط مقدم زندگی می کنند به دلیل قطع برق که می تواند ساعت ها ادامه داشته باشد، مختل شده و خاموشی ها همچنین به شدت بر اقتصاد فلج شده از جنگ تأثیر گذاشته است. روسیه بیش از یک سال است که شبکه برق اوکراین را با رگبار موشک‌های کروز و حملات پهپادها منهدم کرده که خسارات جبران‌ناپذیری به نیروگاه‌ها و خاموشی در سراسر کشور وارد کرده است. در همین حال، اوکراین نیز تاسیسات نفتی روسیه را با حملات هواپیماهای بدون سرنشین دوربرد هدف قرار داده که باعث آتش گرفتن پالایشگاه ها، انبارها و مخازن شده، تولید نفت مسکو را حدود 15 درصد کاهش داده و قیمت گاز را در سراسر جهان افزایش داده است.

موضوع مهم این که در هفته های اخیر، فشار از سوی نظامیان برای فراخوان جدید نیرو تشدید شده و تلاش می کنند تا مخالفان را متقاعد کنند که تغییر وضعیت در خط مقدم مستلزم جذب 700هزار نیروی بیشتر است؛ البته قرار بود در بهار امسال فراخوانی برای جذب نیم میلیون رزمنده عملیلتی شود که با مخالفت بخش های امنیتی مواجه شد؛ اما اکنون عملیات اوکراین در منطقه کورسک احتمالاً بر تغییر موضع نیکولای پاتروشف و گروهش تأثیر بگذارد و وزارت دفاع روسیه دفتر سیاس  را متقاعد کند که کمبود تسلیحات کنونی در درجه دوم  بعد از کمبود نیروی انسانی قرار دارد. برآوردهای اولیه نشان می دهد که کرملین قصد دارد بین سپتامبر تا نوامبر، همزمان با انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، 500هزار نفر را جذب کند. 200هزار نفر دیگر نیز در دو ماه اول سال 2025 می توانند جذب شوند، اما این تصمیم به دلیل نگرانی های اقتصادی هنوز نهایی نشده است؛ چرا که تداوم بسیج از طرفی فشار زیادی بر اقتصاد و سیستم مالی کشور وارد می کند و از سوی دیگر اعمال تحریم های جدید از سوی غرب را موجب خواهد شد.

اگر چه کشورهای غربی در مورد عملیات تهاجمی اوکراین به خاک روسیه اظهار بی اطلاعی می‌کنند و روس ها نیز کاملا غافلگیر شده‌اند و ارتش اوکراین با به اسارت گرفتن صدها نیروهای روسی و تصرف هزاران کیلومتر مربع از اراضی این کشور بدون مواجهه با مقاومت ملموس ضربه حیثیتی به دومین ارتش جهان وارد کرده است. اخبار حکایت از آن دارد که نیروهای روسی مستقر در منطقه از آمادگی رزمی سطح پایین برخوردار بوده اند. در حال حاضر ارزیابی دقیق عملیات تهاجمی اوکراین دشوار است و بر کسی پوشیده نیست که محور یورآتلانتیک و مرکز فرماندهی ناتو در نحوه مقابله ارتش اوکراین با ارتش روسیه و انواع عملیلت تهاجمی زمینی، هوایی و دریایی کی‌یف مشارکت دارد و کمک های جدید تسلیحاتی غرب به اوکراین تشدید حملات تاکتیکی به عمق خاک روسیه و هدف قراردادن پایگاه های مهم هوایی و دریایی و تاسیسات زیر بنایی روسیه را موجب شده است. 

به هر حال باید اذعان کرد که جنگ روسیه و اوکراین به مرحله جدیدی وارد شده که در صورت عدم مشارکت مجامع بین المللی و غیبت نقش آفرینی دیپلماسی و مذاکره می تواند به رخدادهای بسیار خطرناک برای منطقه پیرامونی دریای سیاه و حتی منطقه راهبردی اورآسیا تبدیل شود؛ البته نمی توان به تاثیرات بحران غزه و تمرکز بیش از حد جامعه بین المللی به ضرورت پایان دادن حملات رژیم صهیونیستی به فلسطینیان اشاره نکرد. و کلام آخر این که طرفین منازعه اوکراین در وضعیتی قرار دارند که انتخابی بین بد و بدتر دارند و چه خوب خواهد بود که برای جلوگیری از ویرانی های نامحدود و افزایش تلفات انسانی با محاسبه دقیق و تمرکز بر عقلانیت و اجماع کارشناسی، گزینه پایان دادن به این بحران با شرایط حتی سخت را پذیرا باشند.