ضد حمله اوکراین، از رویا تا واقعیت

دیپلماسی ایرانی: جنگ در اوکراین با نوسان قابل توجه ادامه دارد و می توان گفت از محدود منازعه های پسا جنگ دوم جهانی است که در جغرافیای بسیار کوچک زورآزمایی خطیر و به تعبیری تقابل تمامیت غرب و ناتو با روسیه ادامه دارد و بسیاری کشورها و قدرت های ثالث بنوعی برای گرفتن ماهی از اب های آلوده تلاش داشته و چین به عنوان دومین قدرت اقتصادی جهان و مهمترین همسایه و شریک روسیه رویکرد تقریبا بیطرفانه اتخاذ کرده است؛ لذا حفظ مواضع هوشمندانه از سوی هر کشوری از جمله جمهوری اسلامی به گونه ای که در آینده وجه المصالحه قدرت های بزرگ قرار نگیرند اهمیت فوق العاده دارد. در این راستا همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی نوروزی اعلام داشتند که موضع جمهوری اسلامی ایران ضد جنگ در جهان بوده و  مطلقا دخالتی در  جنگ اوکراین ندارد؛ کشور ما طرفدار حل وفصل اختلافات از طریق گفت وگو است. 

در این شرایط چندین ماه بود که اروپا و محور انگلوساکسون در انتظار ضد حمله اوکراین بودند. و چندین نشانه وجود داشت که هر لحظه این اتفاق روی خواهد داد به عنوان مثال، تشدید حملات در پشت جبهه، از طریق عملیات های مخفیانه که نه تنها به اهداف نمادین مانند سقف کرملین یا برج های مسکونی نخبگان روسیه هم چنین  حمله به تجهیزات زیرساختی حیاتی نفتی در کورسک، اسمولنسک یا کراسنودار و نیز می توان حملات به پالایشگاه‌ها یا خطوط برق و تحرکات ضد پوتین در منطقه بلگورود را به آنها اضافه کرد. از دیگر مولفه های مهم آماده شدن اوکراین  برای ضد حمله حمایت بی قید و شرط غرب در حمایت نظامی از کیف بود که امریکا، انگلیس و بسیاری از کشورهای اروپایی تانک‌های آبراهام و لئوپارد، موشک هیمارس و موشک‌های دوربرد با آموزش های لازم در اختیار زلنسکی قرار دادند البته با این شرط که از این سلاح ها برای هدف قرار دادن اهداف در عمق روسیه استفاده نشود. 

واقعیت این است که از طرفی برای بسیاری از ناظران غربی تئوری پیروزی بدین مفهوم است که اوکراین باید در سطح مردمی در صحنه عملیات، شکست عظیم، مشهود و تحقیرآمیز را به روسیه تحمیل کند و در نتیجه اعتماد مسکو را از بین ببرد  و از سوی دیگر در 16 ماه جنگ هم اوکراین و هم روسیه تعداد کشته ها و زخمی های زیادی داشته اند و  علاوه بر این  صدها هواپیما؛ هزاران خودروی زرهی و تانک نابود شده  و بیش از 80 درصد زرادخانه موشکی روسیه مصرف شده، تصویری که به خوبی گویای آن است که مسکو مجبور شده تا  انبارهای ارتش سرخ را بازگشایی و فناوری سال های اولیه جنگ سرد را به میدان آورد؛ موضوعی که مورد اعتراف و اذعان آقای پوتین نیز شده و وی از صنایع دفاع خواسته است تا تولید موشک ها را در سطح تامین نیازهای ارتش ارتقا دهند. برخی معتقدند که نمایندگان تسلیحاتی روسیه در تکاپو برای خرید و تامین موشک از دیگر کشورها از جمله کره شمالی هستند.

امروزه در غرب دیدگاه مخالفی نیز در مورد حمایت قاطع از اوکراین و شکست روسیه وجود دارد و استدلال این ترس به تشدید تنش به آستانه هسته ای است که در آن صورت پوتین می تواند از زرادخانه هسته ای خود بصورت محدود استفاده کند؛ امری که رئیس جمهوری روسیه در سخنرانی مهم خود در نشست اقتصادی سن پترزبورگ سه مرتبه به آن اشاره کرد و خبر انتقال تسلیحات هسته ای روسیه به روسیه سفید و یا این که این کشور بیش از همه کشورهای غربی تسلیحات هسته ای دارد؛ در این راستا ارزیابی می شود. 

اکنون با گذشت ده روز از ضد حمله خبری از موفقیت چشمگیر نیست و صرفا اوکراینی ها از تصرف سه روستا خبر داده اند و اعتراف کرده اند که خطوط دفاعی و استحکامات روسیه بسیار قوی و نفوذ ناپذیر و تسخیر اراضی اشغالی بسیار سخت است. با همه این حال آمریکا  بسته حمایتی دفاع هوایی جدید به ارزش بیش از 2 میلیارد دلار را اعلام کرده و جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا گفت علی‌رغم اظهارات مک‌کارتی مبنی بر اینکه ممکن است از بسته بودجه جدید حمایت نکند؛ مطمئن است که می‌تواند با رئیس جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان، برای ادامه کمک‌های نظامی به اوکراین همکاری کند و این بسته شامل تحویل موشک هاوک، پرتابگرهای موشکی و دو سامانه موشکی ضد هوایی پیشرفته پاتریوت است. البته زلنسکی درخواست دریافت هواپیماهای پیشرفته اف 16 را دارد که هنوز مورد توافق اجماعی قرار نگرفته است.

در حال حاضر نبردهای سنگین در دونتسک و زاپوریژیا با تلفات سنگین از دو طرف در جریان است و ارتش روسیه اعلام کرده که نبردهای شدیدی در مناطق دونتسک و زاپوروژیه اوکراین در جریان است و بیش از 21 تانک اوکراینی در نبرد در بخش های کلیدی خط مقدم منهدم شده است. همچنین زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین در پیامی اعلام کرده که در منطقه دونتسک درگیری‌های شدید وجود دارد و نیروهای او دستاوردهایی داشته‌اند. در عین حال واشنگتن پست نوشته که  ارتش اوکراین عملیات متقابل مورد انتظار را در جنگ با روسیه آغاز و مرحله مهمی را در رویارویی با نیروهای مسکو به ثبت رسیده است و اگرچه نیروهای اوکراینی در نزدیکی باخموت به موفقیت هایی دست یافته اند، اما متحمل تلفات قابل توجه انسانی و از دست دادن تجهیزات سنگین شده اند.

جمع بندی: 

در حالی که 16 ماه از شروع عملیات ویژه روسیه می گذرد تصویر و ارزیابی روشنی از دورنمای این جنگ که همانند هر جنگی با خوش بینی و با ابعاد جغرافیایی و زمانی محدود شروع شده بود؛ وجود ندارد. وضعیت موجود بیشتر به منازعه فرسایشی مورد رضایت طرفین تفسیر می شود و از سویی حامیان غربی اوکراین نیز طرفدار ادامه این روند با هدف تاثیرگذاری تحریم ها و بلند شدن صداهای اعتراضی از داخل روسیه و وارد کردن فشار بیشتر به شخص پرزیدنت پوتین هستند. از طرف دیگر کرملین که هزینه اقتصادی و نظامی قابل توجه کرده و از سوی جامعه غربی بویژه محور یورآتلانتیک تحت فشار زیاد است و حضور ناتو در مرزهایش بیش از 1200 کیلومتر افزایش یافته است، حاضر نیست اراضی اشغالی در اوکراین را بدون گرفتن امتیاز ملموس از دست دهد؛ لذا در شرایط جاری که بسیاری از کشورها و شخصیت ها برای میانجی گری و دعوت طرفین به مذاکره برای پایان جنگ تلاش می کنند؛ شانس قابل توجهی پیش بینی نمی شود. شایان ذکر است که در آخرین مورد روسای چند کشور آفریقایی به اوکراین و روسیه سفر کرده اند که فعلا نویدی از موفقیت این رایزنی ها وجود ندارد.