مقاومت و انعطاف همزمان در سیاست خارجی!

دیپلماسی ایرانی: سیاستگذاری عمومی دارای بنیان‌هایی است که زیربنای حکمرانی و اداره امور عمومی را شکل داده، نیات و اهداف سیاستگذار یا حکمران را برآورده می‌سازند. این بنیان‌ها در سیاستگذاری خارجی از اهمیتی بیشتر برخوردار بوده و زیربنای سیاست خارجی، روابط بین الملل و آینده یک بازیگر در نظام جهانی را شکل داده و اصل بقای بازیگر را پوشش می‌دهد.

هر بازیگر نظام جهانی برای تضمین بقای خود دارای منابع و ابزارهایی است که در سیاستگذاری خارجی متمرکز شده، راز بقای بازیگر و روند مناسبات میان بازیگران را روشن می‌سازد. سیاستگذار برای نشان دادن منابع و ابزارهای سیاستگذاری خارجی خود به‌ویژه در شرایط خاص و شکننده، زیربنای سیاست خارجی خود را بر سیاست‌ها و تاکتیک‌های دوگانه و متضاد استوار می کند و منشور سیاستگذاری خارحی رازآلودی را اعلام می‌کند که باید راهنمای عبور از بحران و تضمین بقای بازیگر باشد.

تضمین بقای بازیگر در نظام جهانی دارای مؤلفه‌های داخلی و خارجی هم‌پوشان و هم‌بسته‌ای است که بقای درونی و بقای خارجی را در یک مسیر همسو می‌کند. سیاستگذاری خارجی قدرت‌های بزرگ و بازیگران موفق در چند دهه اخیر دارای رویکردی دوگانه یا سیاست‌های متضاد بوده که بر استانداردهای غربی و اصل قدرت و زور استوار است.

سیاستگذاری خارجی ایران که در چارچوب اصول اسلامی تعریف شده، از طراحی و اجرای سیاست‌های دوگانه و متضاد پرهیز داشته است و این رویکرد را نامطلوب می‌داند!

اکنون که دولت چهاردهم نظام جمهوری اسلامی ایران به ریاست جناب آقای دکتر پزشکیان در آستانه انتخاب وزیران و اجرای وعده‌ها و سیاست‌های اعلامی در دوران تبلیغات انتخاباتی است، منشور سیاستگذاری خارجی این دولت که دارای رویکرد دوگانه و متضاد است بر روابط فراگیر با همه بازیگران نظام جهانی تأکید دارد.

منشور سیاستگذاری خارجی دولت دکتر پزشکیان که در بند 11 شاخص‌های عمومی گزینش انتخاب نامزدهای وزارت و مدیریت دولت ایشان، مورد اشاره قرار گرفته است را می‌توان "باورمندی به ضرورت همراهی و توأمانی مقاومت و انعطاف در سیاست خارجی" دانست.

امید اکثریت شهروندان ایران به بهبود شرایط اقتصادی و معیشتی خود که بخش مهم وعده‌های آقای مسعود پرشکیان را شامل می‌شود، تنها از مسیر برقراری یا عادی سازی روابط با همه بازیگران نظام جهانی به‌خصوص قدرت‌های بزرگ غربی به‌ویژه ایالات متحده امریکا در قالب منشور سیاست خارجی مقاومت و انعطاف همزمان امکان تحقق دارد.

منشور سیاستگذاری خارجی دولت چهاردهم و امید شهروندان به تغییر و بهبود شرایط را می‌توان در محورهای زیر مورد بررسی قرار داد:

یکم – اجبار به مقاومت و اصل قدرت: سیاستگذاری خارجی دولت چهاردهم دارای دو رکن مقاومت و انعطاف همزمان است که مقاومت سنگ‌بنای آن دانسته می‌شود، زیرا در بخش اول منشور سیاست خارجی دولت به آن اشاره شده و البته در یک هفته اخیر بعد از پیروزی آقای پزشکیان نیز عملیاتی شده است.

نگاه رئالیست آقای پزشکیان به تحولات و نظام جهانی، بر انتخاب رویکرد مقاومت به عنوان بخش اول یا زیربنای سیاستگذاری دولت ایشان در چهار سال آینده اثرگذار بوده است. این نگاه واقع‌گرایانه سبب شده است تا بر اساس اصل قدرت و فهم زور در نظام جهانی، ایران به انتخاب رویکرد مقاومت در سیاست خارجی خود مجبور باشد.

اجبار به مقاومت در سیاست خارجی و نظام جهانی که از سوی دولت چهاردهم و البته نظام جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرار دارد، در رویکرد و پیام‌های متقابل اولیه میان دکتر پزشکیان و رهبران جهان مقاومت (جبهه مقاومت) مانند سید حسن نصرالله، بشار اسد، اسماعیل هنیه و سایر دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی ضد استکباری و ضد غربی قابل مشاهده و فهم است.   

اجبار به مقاومت، بخشی اجتناب ناپذیر از سیاستگذاری دولت چهاردهم است که بر پایه واقع گرایی و برتری اصل قدرت در نظام جهانی تعریف و اجرا می‌شود. دولت دکتر پزشکیان در یک سیاستگذاری راهبردی مجبور است به مقاومت در نظام جهانی و حمایت از جهان مقاومت (جبهه مقاومت) در الگوی رهبری جهان مقاومت توجه ویژه داشته باشد. 

دوم – اجبار به انعطاف و نرمش قهرمانانه: بخش دوم منشور سیاستگذاری خارجی دولت چهاردهم به انعطاف در سیاست خارجی می‌پردازد که اصرار دارد این انعطاف با مقاومت نیز همراه و همزمان باشد.

انعطاف در سیاست خارجی به معنای تلاش برای برقراری روابط یا عادی سازی روابط با همه بازیگران نظام جهانی است. عادی سازی روابط ایران با همه بازیگران نظام جهانی که شامل طیفی وسیع از دولت‌ها، سازمان‌های بین المللی و ...  می‌شود.

وضعیت اقتصادی شکننده و نابسامان اقتصادی ایران که پیامد تحریم‌های فراگیر و خردکننده غرب به‌خصوص ایالات متحده امریکا علیه ایران است، شهروندان ایرانی را به تغییر سیاست خارجی و روابط ایران و غرب مشتاق کرده است.

اشتیاق فراگیر ایرانیان به بهبود روابط با غرب به‌ویژه ایالات متحده امریکا که زیربنای بهبود وضعیت اقتصادی ایران تفسیر می‌شود، دولت چهاردهم را به انعطاف بیشتر در روابط با غرب و عادی سازی روابط یا ایالات متحده امریکا مجبور می‌کند. این اجبار به انعطاف در سیاست خارجی که می‌تواند در قالب الگوی نرمش قهرمانانه موردنظر مقام معظم رهبری اجرایی شود، راهکار کسب مشروعیت خارجی و مقبولیت داخلی دولت مسعود پزشکیان خواهد بود. 

*

منشور سیاستگذاری خارجی دولت چهاردهم که با دو اصل مقاومت و انعطاف در سیاست خارجی تعریف شده، دارای مؤلفه اصلی سیاستگذاری خارجی یعنی تعادل در سیاست خارجی است. تعادل در سیاست خارجی یعنی بکارگیری رویکرد و سیاست‌های مقاومت و انعطاف به صورت همزمان و هم‌پوشان.

این تعادل در سیاست خارجی می‌تواند با رهبری ایران بر جهان مقاومت و حمایت از بازیگران جهان یا جبهه مقاومت همزمان با انعطاف و عادی‌سازی روابط با رقیبان و دشمنان به‌خصوص دولت‌های غربی تفسیر شود. حمایت از بازیگران جهان مقاومت مانند لبنان و فلسطین با حمایت ویژه از آرمان آزادی قدس و دفاع از شهروندان مظلوم فلسطین و غزه در مقابل تهاجم وحشیانه دولت اسرائیل، همزمان با دفاع از شهروندان بی‌گناه اوکراین در مقابل حملات روسیه می‌تواند جلوه آشکار تعادل در سیاستگذاری دولت چهاردهم قلمداد شود. 

دولت چهاردهم با شناخت محدودیت‌های قدرت ایران در نظام جهانی، سیاستگذاری خارجی خود را بر الگوی مقاومت و انعطاف همزمان استوار کرده و در سایه این تعادل در تاکتیک‌ها، عادی سازی روابط ایران با همه بازیگران نظام جهانی همزمان با مقاومت در مقابل دشمنان و زورگویان همراه با رهبری و حمایت از جهان مقاومت را در دستورکار سیاست خارجی خود قرار داده است.

امید است سیاست خارجی دولت دکتر مسعود پزشکیان در الگوی مقاومت و انعطاف همزمان مورد حمایت همه ارکان سیاستگذاری ارشد و حکمرانی ایران قرار بگیرد و شرایط گذار از وضعیت بحرانی کنونی به وضعیت مطلوب و شایسته ایران و ایرانیان را برآورده سازد و بقای ایران مقتدر در نظام جهانی را تضمین کند.