آغوش باز اروپا به روی راستگرایان افراطی

دیلماسی ایرانی: موج محبوبیت و قدرت‌یابی جریان راست افراطی به عنوان احزاب ضد مهاجر، نژادپرست و ستیزه‌جو که طی سال 2022 در فرانسه، ایتالیا، سوئد و اسپانیا به راه افتاده ‌بود در سال 2023 به آلمان و هلند رسید.

با نگاهی به سراسر پهنه قاره اروپا از شمال تا جنوب و شرق تا غرب در سال 2023 در می‌یابیم که احزاب راست افراطی با شعارهای گوناگون همچون ملی‌گرایی نوستالژیک، ملی‌گرایی عوام‌گرایانه، محافظه‌کاری دوآتشه با ریشه‌های فاشیستی و گرایش‌های دیگر از بازگشت چشمگیر خود به صحنه سیاسی به وجد آمده‌اند.

قدرت‌یابی احزاب پوپولیست و افراطی در سپهر سیاسی کشورهای مختلف قاره اروپا، خطر تشدید بحران‌ها به ویژه بحران‌هایی را که به مهاجران ارتباط می‌یابد، افزایش داده ‌است. آنها با بهره‌ گیری از مسائل و مشکل‌های معیشتی و امنیتی، نوک پیکان اتهام را به سمت مهاجران نشانه می‌روند تا به جای سیاست‌گذاری‌های ناصحیح و سیاست‌های اشتباه سردمداران، پناهجویان و مهاجران را ریشه تمامی مشکل‌های غرب معرفی کنند. همین شعارهای ضدمهاجرتی و پروژه مقصرنمایی مهاجران، بستر را برای قدرت‌یابی آنها در انتخابات سیاسی هموار کرده ‌است که موفقیت‌های آنها در قدرت‌یابی و رقابت‌های سیاسی از اهمیت فزاینده احزاب مذکور پرده برمی‌دارد.

سایه سنگین راست‌ افراطی بر پهنه اروپای 2023

طی یک سال گذشته، در برخی کشورهای اروپایی انتخابات مختلف برگزار شد که در جریان آن، احزاب یا نهادهای راست‌افراطی به پیروزی دست یافتند؛ پیروزی‌هایی که عمدتاً به عواملی مانند نگرانی‌های مردم در مورد مهاجرت، اقتصاد و امنیت برمی‌گشت. برخی از این پیروزی‌ها در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و هلند به وقوع پیوست و نشان داد که نیروهای راست‌افراطی در برخی از کشورهای اروپایی توانسته‌اند نفوذ خود را در صحنه‌های سیاسی افزایش دهند. حزب راستگرای پوپولیست «برای آزادی» به رهبری «خیرت ویلدرز» در انتخابات پارلمانی هلند به یک پیروزی چشمگیر دست یافت. این حزب با کسب بیش از ۲۳ درصد آرا به ۳۷ کرسی از ۱۵۰ کرسی مجلس دست یافت که ۲ برابر کرسی‌های این حزب در دوره قبلی مجلس بود.

این پیروزی‌ها نشان می‌داد که جریان راست‌افراطی در جامعه هلند در حال گسترش است و آنها توانسته‌اند پایگاه خود را گسترش دهند. ویلدرز و حزب وی در هلند با شعارها و ایده‌هایی مانند بستن مرز به روی پناهجویان، تعطیلی مساجد و ممنوعیت قرآن شناخته می‌شوند. خروج از اتحادیه اروپا از طریق همه‌پرسی نیز جزئی از برنامه های این حزب است. 

سوئد در حالی طی سال 2023 به میزبان هتاکان به قرآن تبدیل شده ‌بود که سال 2022 شاهد پیروزی راستگراها در این کشور بودیم. در جریان آن انتخابات، ائتلاف راست‌گرایان متشکل از اعتدال گرایان، لیبرال‌ها، دموکرات‌های مسیحی و دموکرات‌های سوئدی موفق شدند که ۱۷۶ کرسی پارلمان را به دست آورند.

اوایل مهرماه همان سال نیز در انتخابات پارلمانی ایتالیا، راست‌گراترین جناح این کشور به رهبری «جورجیا ملونی» به پیروزی رسید. پیروزی حزب «فراتیلی دیتالیا» (برادران ایتالیا) به رهبری ملونی، نگرانی مهاجران و اقلیت‌های دینی و قومی-نژادی را برانگیخت زیرا این حزب پیروزی و رهبری آن مواضع ضد مهاجرتی اتخاذ کردند و خواستار بسته شدن کامل مرزها به روی مهاجران و پناهندگان شدند. ایتالیا تنها کشور اروپایی برای ظهور راست افراطی در اروپا نیست و می‌توان آن را امتدادی از حرکت رادیکالی دانست که قاره اروپا در طول سال‌های اخیر شاهد آن بوده ‌است. پیشتر حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» در انتخابات پارلمانی این کشور توانست ۱۰ درصد آرا را به دست آورد که یک پیروزی بی‌سابقه برای تندروها در این کشور به شمار می‌رفت. 

در اسپانیا هم از زمان مرگ ژانرال «فرانسیسکو فرانکو» برای نخستین بار در سال 2018، یک حزب کوچک به نام «وُکس» از جناح راست افراطی در صحنه سیاسی و انتخابات محلی استان اندلس به پیروزی دست یافت و ۱۲ نماینده از این حزب توانستند کرسی‌های مجلس را تصاحب کنند و به این ترتیب به اقتدار مطلق سوسیالیست‌ها پایان دهند؛ حزبی که به شدت مخالف مهاجران غیرقانونی است. در فرانسه نیز حزب «جبهه ملی» یا همان «اجتماع ملی» به ریاست «مارین لوپن» سال 2022 توانست در دور دوم انتخابات پارلمانی، ۸۹ کرسی را به دست آورد. این از معدود بارهایی بود که راست افراطی این درصد از کرسی‌ها را به دست آورد. در انتخابات ریاست جمهوری این کشور هم رقابت تنگاتنگ بود و ماکرون به سختی در دور دوم توانست از سد لوپن بگذرد.

چرایی محبوبیت فزاینده راست افراطی و سازوکاهاری مقابله‌ای اتحادیه اروپا

از زمانی که وضعیت اقتصادی اروپا به ویژه پس از بحران اوکراین دچار چالش شده و موج مهاجرت به اروپا افزایش پیدا کرده، به همان اندازه احزاب راست افراطی قدرت و محبوبیت یافته‌اند. این حزب‌ها بر خلاف حزب‌های راست میانه رو، چپ و راست، روایت متفاوتی از چگونگی مقابله با رکود اقتصادی و مهاجران دارند و بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشورهای خود را به افزایش مهاجران نسبت می‌دهند. این شعارها باعث شده که حتی احزاب راست میانه برای از دست ندادن پایگاه اجتماعی خود در صدد اتخاذ سیاست‌های محدودکننده بیشتری برای ورود و جذب مهاجران برایند. از این رو، اکثر کشورهای اروپایی با یک چالش جدی در موضوع مهاجرپذیری و مواجهه با ورود مهاجران به کشورشان روبه رو شده‌اند.

از طرفی، این جریان راست افراطی، سیاست‌های ضد اتحادیه را ترویج و با توجه به گرایش‌های ملی‌گرایانه‌ای که دارند، روند همگرایی در اتحادیه اروپا را تضعیف می‌کنند. یکی از موضوعات بسیار مهمی که اروپایی‌ها نتوانسته‌اند بر سر آن به یک سیاست مشترک دست پیدا کنند، تدوین قوانین جدیدی برای پذیرش مهاجران است. چالش مهاجرین به حدی است که چند ماه پیش «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که ناتوانی دولت‌های اروپایی در اتخاذ سیاست مشترک مهاجرتی می‌تواند موجب تضعیف این اتحادیه و حتی خطری برای همگرایی اروپایی باشد. افزایش قدرت راست افراطی که باعث افزایش اقدام‌ها و تبلیغات نژادپرستانه شده ‌است، سران اتحادیه اروپا را نسبت به پیامدهای جدی امنیتی و انسانی آن نگران ساخته و آنان را به چاره‌جویی واداشته‌است.

از این رو سران بروکسل طی یک سال گذشته، برای مقابله با راست‌افراطی در اروپا اقدامات مختلفی انجام داده‌اند که برخی از این تدابیر عبارتند از افزایش آگاهی‌بخشی و آموزش در مدارس، ترویج قوانین ضد تبعیض، تشدید تدابیر امنیتی برای پیشگیری از خشونت، تشویق به مشارکت سیاسی و اجتماعی، ترویج دیالوگ بین فرهنگی و غیره. خطر قدرت‌گیری و محبوبیت احزاب راست افراطی در جامعه اروپا به حدی جدی است که برخی دولت‌ها دست به تصویب قوانین برای به انزوا کشاندن و محدودیت فعالیت‌های آنها زده‌اند.