برای امیر دیپلماسی

رضا حقیقی، دیپلمات

دیپلماسی ایرانی: نخستین باری که با ایشان هم‌صحبت شدم، پاییز سال ۱۴۰۰ بود. تازه به‌عنوان وزیر امور خارجه منصوب شده بود و به بخش‌های مختلف سرکشی می‌کرد. اتاق من در حوزه امور ایرانیان خارج از کشور (زیر‌مجموعه معاونت کنسولی) طبقه بالای میز خدمت بود، مشرف به حیاط سر‌سبز و آب‌نمایی که چشم‌انداز اتاق را از پس دیوار سراسر شیشه‌ای، زیبا و چشم‌نواز کرده بود و تماشای رفت‌‌و‌آمد بی‌وقفه مراجعان، به انسان حس سر‌زندگی و نشاط می‌داد.

وقتی وارد اتاق شد، پس از گپ‌و‌گفتی صمیمی به شوخی گفت: پیشنهادی دارم، اتاقت با اتاق من عوض! عجب منظره‌ای دارد! از اتاق من بهتر است! گفتم: موافقم! از قضا نه آن اتاق با آمدن معاون جدید کنسولی و امور ایرانیان وزارت خارجه، به من وفا کرد و نه اتاق ایشان به او! روزگار همین است. تنها خوبی‌ها هستند که به یادگار می‌مانند و حسین امیر‌عبداللهیان جز خوبی از خود به یادگار نگذاشت. مردی به‌غایت خوش‌اخلاق، مهربان، مبادی آداب و با نزاکت که در هر شرایطی لبخند از سیمایش رخت بر‌نمی‌بست.

خصلت مردم‌داری او سبب شده بود بیشترین توجه را به بخش مراجعان وزارت امور خارجه که عمدتا سرو‌کارشان با بخش کنسولی بود، داشته باشد. از‌این‌رو همان اوایل کار می‌دیدم مدام به میز خدمت سرکشی می‌کرد و با مردم هم‌صحبت می‌شد. برای رفاه حال هم‌وطنان، در نخستین اقدام دستور داد ساعات کاری میز خدمت افزایش یابد و روزهای پنجشنبه نیز برای مراجعان، خدمت‌رسانی انجام شود که کماکان این رویه ادامه دارد.

از دغدغه‌های دیگر او «ایرانیان خارج از کشور» بود؛ موضوعی که در جلسه رأی اعتماد خود در مجلس شورای اسلامی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های خویش در ارائه برنامه‌ها به آن اشاره کرد و با برگزاری نخستین نشست شورای‌عالی امور ایرانیان خارج از کشور به ریاست رئیس‌جمهوری در همان ابتدای مسئولیت خود، تقویت سازوکار پاسخ‌گویی به سؤالات ایرانیان خارج از کشور و ایجاد سامانه استعلام ممنوع‌الخروجی و تضمین تردد بدون مشکل به ایرانیان خارج از کشور، به وعده‌های خود در این زمینه جامه عمل پوشانید. ایشان در سفرهای خارج از کشور نیز التفات خاصی به ایرانیان مقیم داشت و به مشکلات آنها رسیدگی و شخصا مسائل‌شان را پیگیری می‌کرد.

معمولا با تغییر دولت‌ها و استقرار گفتمان جدید در سیاست‌های داخلی و خارجی، افراد و‌ مدیران هم با نگرش‌های متفاوتی که دارند، جابه‌جا می‌شوند که تا حدی طبیعی است، اما وقتی تغییرات گسترده‌ای که در دیگر وزارتخانه‌ها پس از روی‌کارآمدن دولت کنونی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم انصافا به لحاظ اختیارات و تصمیم‌گیری‌های شخصی و نه جریانی، آقای دکتر امیرعبداللهیان در دستگاه دیپلماسی جناحی و باندی عمل نکرد. حساسیت و اهمیت وزارت امور خارجه به حدی است که فشارهای خارج از مجموعه وزارتخانه پس از تغییر دولت اجتناب‌ناپذیر است و قطعا این فشارها تأثیر خود را خواهند گذاشت، اما رویکرد رئیس دستگاه در میزان این تغییرات نیز بسیار اهمیت دارد و از این منظر ایشان با انعطافی که داشت، حتی‌الامکان از تغییرات غیر‌ضرور اجتناب کرد. ضمن اینکه ارتباط دوستانه و بسیار خوبی با دیپلمات‌های ارشد دولت قبل داشت، برای آنها احترام خاصی قائل بود و دائما از نقطه نظرات آنها استفاده می‌کرد. اشراف کامل ایشان به فضای وزارت امور خارجه به دلیل تحصیل در دانشکده روابط بین‌الملل و به‌عنوان دیپلمات کریری که از کارشناسی به این منصب رسیده بود، مانع از اتخاذ تصمیمات دفعی و رادیکال در انتصاب مدیران مجموعه می‌شد.

در سیاست خارجی، با توجه به فضای پیش‌آمده ناشی از خروج آمریکا از برجام، تأکید دولت بر سیاست همسایگی بود و در این چارچوب اقتضا می‌کرد وزارت خارجه بیشترین تمرکز را بر تقویت مناسبات با کشورهای همسایه داشته باشد. آقای دکتر امیر‌عبداللهیان به دلیل اینکه عمده سال‌های خدمت خود را در حوزه کشورهای منطقه گذرانده بود، از ظرفیت بالایی برای تعامل با این کشورها به‌ویژه همسایگان غربی و جنوبی برخوردار بود و از این نظر از هیچ تلاشی فروگذار نکرد. ضمن اینکه اقدامات ایشان در برابر جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و در حمایت از محور مقاومت و مردم مظلوم فلسطین ستودنی بود.

در مجموع، خستگی‌ناپذیری، اخلاق‌مداری، فروتنی و معرفت از ویژگی‌های برجسته این وزیر فقید بود که از او جز خاطرات خوب و به‌یادماندنی نزد همگان از‌جمله دیپلمات‌های وزارت خارجه به یادگار نگذاشت و از‌این‌رو جای خالی‌اش همواره در میان همکاران حس خواهد شد و در قلب همه جا خواهد داشت. روانش شاد و راهش پر‌رهرو باد./شرق