تئوری حبس جنگ درغزه

امید محسنی، روزنامه نگار 

دیپلماسی ایرانی: نگرانی‌های بایدن و تیم سیاست خارجی او از آنچه که در سیاست به عنوان «بحران دردل بحران» از آن یاد می‌شود رو به تزاید است. این نگرانی را شاید بتوان به وضوح در سفرهای متعدد بلینکن در روزهای گذشته دید؛ چرا که دیگر جنگ غزه فقط صحنه نبرد استراتژیک میان دو نگاه متقابل در خاورمیانه نیست. جنگ به مثابه یک گزاره موثر برسیاست در درون آمریکا تاریخ طولانی دارد و جمهوری‌خواهان بارها از این حربه، جنگ برای پیشتازی در رقابت سیاسی، استفاده کرده‌اند. 
تلاش برای تحریک مدار عصبی تهران

سخنان «دونالد ترامپ» درباره جنگ غزه شاید نمود عینی تلاش برای ایجاد مخمصه‌هایی باشد که این روزها طیف افراطی نمایندگان آمریکا و رسانه‌های مرتبط با اسرائیل آن را پیگیری می‌کنند. خط تحریک ایران برای ورود به جنگ که از روزهای ابتدایی حمله حماس پیگیری شد، با سخنان سیدحسن نصرالله و سیاستمداران داخلی ایران گرچه به نظر می‌رسد بی اثر شده باشد، اما تاریخ جنگ‌ها نشان داده در لحظه‌ای که همه فکر می‌کنند اتفاقی نخواهد افتاد، نبرد آغاز شده است.

این تئوری از چند زاویه در حال رخ دادن است. خط قرمز تعیین شده از سوی آمریکا برای نیروهای اثرگذار در جنگ غزه و تعدد این نیروها که هر لحظه می‌توانند به شکلی خارج از نیروی گریز از مرکز، کنترل اوضاع را از دست همه خارج کنند از یکسو و تلاش همبسته و پیوسته میان افراطیون اسرائیلی و آمریکایی از سوی دیگر نمایش التهابی است که در لایه‌های زیرین، دیپلماسی را به این سو و آن سو می‌لغزاند. اما سیاست مهار درعین ایجاد رضایت موضوعی، تا چه اندازه می‌تواند این فضای لغزنده و ملتهب را بر گرانیگاه فکری دموکرات‌ها در آمریکا نگه‌دارد؟ این شاید سوالی است که تیم بایدن هم از خود می‌پرسند و تندروها هم این سوال را به ظن خود و تایید عملکردشان در اتاق‌های فکر مطرح می‌کنند که بایدن تا چه زمانی می‌تواند با این سیاست اوضاع را کنترل کند؟

پیش دستی بایدن برای مواجهه با یک بحران

اما کنترل شرایط که بیانگر استراتژی بایدن درنحوه تصمیم‌گیری‌هاست به رغم تلاش دموکرات‌ها و تحرک دیپلماتیک وزارت امور خارجه آمریکا چند ضلعی واکنش‌های سیاست داخلی را به رخ کشیده که تحت تاثیر لابی اسرائیل با چالش‌های زیادی در آینده مواجه خواهد شد. حضور فوری و شوک‌آور آمریکایی‌ها در منطقه که با تجهیزاتی بیش از حد انتظار برای گروه‌های مقاومت و فلسطینیان همراه بود، بیش از اینکه پیام برای طرف‌ها در جنگ غزه باشد به پیش‌دستی بایدن در مواجهه با یک بحران سیاسی در داخل تعبیر شد؛ چنانکه در روزهای اولیه این اقدام وزارت دفاع آمریکا توانست نوک زهرآگین انتقادهای داخلی از فیلم‌های منتشر شده حمله حماس و تصاویر تحریک‌آمیز آن جلوگیری کند. اما تغییر فضای سیاسی اروپا و آمریکا در مواجهه با اقدامات اسرائیل در روزهای بعد از حمله حماس و واکنش‌های تند جوامع پیشرو در اروپا حتی در خدمت بایدن قرار گرفت تا بتواند سخن از توفق بشردوستانه نیز به میان بیاورد. 

 سفرهفته گذشته بلینکن به اسرائیل در حالی که گروه‌های چند هزار نفری در اروپا و آمریکا در حمایت از مردم فلسطین در حال برگزاری تظاهرات انبوه بودند، به‌هنگام و فرصت طلبانه، خط کاهش تنش و جلوگیری از افزایش حملات کور در غزه را مورد بررسی و مطالبه قرار داد؛ این شاید دقیقا همان خواسته‌ای است که دولت‌های عربی و اسلامی در درجه اول از آمریکا خواسته‌اند و درپیام‌های رد و بدل شده بر آن اصرار دارند.اما بند بازی دموکرات‌ها روی خط باریک افراطی‌گری و تنش‌آفرینی در یک نمودار سینوسی طی می‌شود. تغییرات سیاسی و واکنش‌های متفاوت که در چند ساعت و طی یک روز به شکلی متنوع در رسانه‌ها منتشر می‌شود بیانگر این نکته است که دولت بایدن همچنان سعی درمحدود کردن جنگ در غزه بدون مداخلات بیرونی و پاسخگویی به خواسته‌های لابی اسرائیل در چارچوبی را دارد که تیم دموکرات، آن را طراحی کرده است. این مواجهه و کنترل با پشتوانه حضور انبوه نظامی و رد و بدل شدن پیام‌های متعدد نشان می‌دهد تا کنون آمریکا توانسته در قالب طراحی دولتی خود «حبس جنگ در غزه» را به پیش ببرد.

 ترافیک سفرهای بلینکن به منطقه

در این راستا سفرهای بلینکن به منطقه ادامه دارد. سفر به اسرائیل، کشورهای عربی و در نهایت عراق. وزیر امور خارجه آمریکا دوشنبه شب که برای دیدار با مقام‌های عراقی وارد بغداد شده بود گفت: «در عین حال، ارسال یک پیام بسیار واضح برای هر کسی که ممکن است به دنبال سوء استفاده از درگیری در غزه برای تهدید نیرو‌های ما در اینجا یا هر جای دیگر در منطقه باشد، داشته‌ایم که بسیار مهم بود:  این کار را نکنید.»

 این نکته در حالی بیان شد که روز قبل از آن اسرائیل غزه را تهدید به بمباران هسته‌ای کرده بود. این تهدید که می‌تواند شعاع عملکرد گروه‌های مقاومت در منطقه را افزایش دهد از چشم دولت بایدن دور نماند. گرچه اسرائیل سعی می‌کند با بروز اخبار تنش‌زا و التهاب‌آفرین خط داخلی تندروها در آمریکا را تقویت کند اما دموکرات‌ها با دیپلماسی خارجی مسیر خنثی کردن مین‌های سیاسی را در پیش گرفته‌اند. باید اینگونه تصور کرد که سفر بلینکن به عراق بیش از اینکه هشداری برای ایران باشد، پیام اطمینانی است که می‌خواهد خبرها را تعدیل و مهار را پررنگ‌تر کند. تکرار این جمله از سوی آمریکا  که به دنبال درگیری با ایران نیستیم شاید خلاصه‌ای از واکنش بلینکن در این سفر باشد.

بلینکن در این سفر که همزمان شده بود با دیدارچند ساعت آینده نخست‌وزیر عراق با مقام‌های ایرانی در تهران اینگونه بیان کرد که من خیلی واضح گفتم که حملات و تهدیدهای شبه نظامیان همسو با ایران کاملا غیرقابل قبول است و ما هر اقدام لازم را برای محافظت از نیروهای خود انجام خواهیم داد.  ما به دنبال درگیری با ایران نیستیم - ما این را خیلی واضح اعلام کرده ایم - اما برای محافظت از پرسنل خود، چه نظامی و چه غیرنظامی، آنچه را که لازم است انجام خواهیم داد.

بلینکن در ادامه افزود: « بنابراین، همانطور که گفتم، گفت‌وگوی صریح و مهمی داشتیم.  به طور گسترده‌تر، ما بسیار سخت کار می‌کنیم تا مطمئن شویم که درگیری در غزه تشدید نمی‌شود، به جاهای دیگر سرایت نمی‌کند - چه اینجا باشد، چه در جاهای دیگر منطقه.  این کار بسیار حیاتی و فوری دیپلماسی آمریکایی است و این همان چیزی است که ما در طول این سفر نیز درگیر آن بوده ایم. این تلاش آمریکا و سفر بلافاصله السودانی به ایران و دیدار با رئیسی و مقام‌های ایرانی حامل پیام‌هایی بود.نیویورک تایمزدیروز نوشت: «مقام‌های دولت آمریکا از پیام هشدار آمیز کاخ سفید به ایران و حزب الله در صورت مشارکت در جنگ غزه خبر دادند.»

در همین حال نیویورک تایمز نوشت، مقام‌های دولت «جو بایدن»، رئیس جمهور آمریکا مدعی شدند که واشنگتن از طریق شریکان خود در منطقه به ایران و حزب‌الله پیام‌هایی ارسال کرده و هشدار داده است در صورت حمله به اسرائیل آماده مداخله نظامی علیه آنهاست. در گزاش نیویورک تایمز بلینکن در اظهارات بدون اشاره به حمایت آمریکا از اسرائیل در کشتار غیرنظامیان در غزه مدعی شد؛ حملات و تهدیدهای شبه نظامیان متحد با ایران کاملا غیرقابل قبول است. ما برای محافظت از نیروهای خود، نظامی یا غیرنظامی هر کاری که لازم باشد، انجام خواهیم داد.

متغیرهای پیش‌روی بایدن

این سوال به ذهن می‌رسد که بایدن در این مسیر با چه متغیرها و موانع قابل تاملی رو به روست؟ پوشش دیپلماسی فعال برای جلوگیری از گسترش جنگ می‌تواند بایدن را از تلاطم‌های سیاست داخلی و شکاف‌های احتمالی نجات دهد؟ دموکرات‌ها در داخل آمریکا به رغم موفقیت در کنترل اوضاع اقتصادی پس از کرونا و جنگ اوکراین که داده‌های اقتصادی به نمایش می‌گذارد با تلاش جمهوری‌خواهان در ایجاد فضای قطبی و جنگی مواجه‌اند.جمهوری خواهان به یقین رسیده‌اند که بدون گسترش جنگ و التهاب نمی‌توانند چندان مطمئن به انتخابات آینده بنگرند. این دغدغه و فرصت برای جمهوری خواهان در درون آمریکا شکل گرفته است تا هم در افکارعمومی و هم در میان دموکرات‌ها شکاف‌های عمیق‌تری را ایجاد کنند، شکاف‌های که اگر گسل‌های دوقطبی در آمریکا را فعال کند، شانس پیروزی تندروها را افزایش خواهد داد.

تلاش‌های ترامپ و نمایندگان جمهوری‌خواه آمریکا در روزهای گذشته مورد توجه است. گفته‌های تحریک‌آمیز ترامپ و جمهوری خواهان درباره ایران طی روزهای گذشته  نشان می‌دهد پیوند نانوشته‌ای میان نتانیاهو و طیف تندروی آمریکا در حال سربرآوردن است. این پیوند عمیق و سنتی اما این بار شاید برای نتانیاهو به منزله حیات دوباره سیاسی و برای حلقه نزدیکان ترامپ و جمهوری‌خواهان تحت عنوان رقابت تنگاتنگ با دموکرات‌ها در انتخابات آینده معنا پیدا کند. تلاش همزمان نتانیاهو برای ایجاد هیجان جنگ و گسترش دامنه‌های درگیری و توییت‌ها و اظهارنظرهای واکنش‌برانگیز به سمت ایران و حزب‌الله لبنان پازلی را تکمیل می‌کند که می‌تواند گردش منفی افکارعمومی آمریکا را در مدت باقیمانده تا انتخابات به همراه داشته باشد. چنانکه از درون حلقه دموکرات‌ها نیز صداهای ناکوک به گوش می‌رسد.در همین حال اکسیوس از شکاف فزاینده میان دموکرات‌ها در بحبوحه جنگ غزه خبر می‌دهد، شکافی که درگیرهای درونی در حزب دموکرات را به شکل معناداری بر سر نحوه حمایت بایدن از اسرائیل افزایش داده است.به نظر می‌رسد سیاست حبس جنگ در غزه که در ادامه سیاست مهار تنش اتفاق افتاده دست تندروهای اسرائیلی را برای جنایت بیشتر و کشتار فلسطینیان باز گذاشته است، کشتاری که حتی با قطع مقطعی و چندباره اینترنت مانع اطلاع‌رسانی ها نشده است.

اکسیوس در عین حال که می‌نویسد هیچ موضوعی مانند حملات اسرائیل به نوار غزه، ائتلاف شکننده ‌بایدن را تهدید نمی‌کند، گزارش می‌دهد: درگیری‌های درونی، به آرامی اما به طوری معنادار‌، در هر لایه از حزب دموکرات بر سر حمایت کامل بایدن از اسرائیل در حال گسترش است. بسیاری از یهودیان لیبرال از این خشمگین هستند که بسیاری از دموکرات‌های مترقی از اقدامات رژیم صهیونیستی ابراز نگرانی می‌کنند و برخی تهدید به ترک این حزب می‌کنند. از سوی دیگر، دموکرات‌های طرفدار فلسطین از افزایش تعداد کشته‌ها در غزه که با موضع‌گیری‌‌های اخیر بایدن ممکن شده است، خشمگین هستند.

این اختلاف در حال عمیق‌تر شدن است. تقریباً ۲۰ درصد از تقریباً ۳۰۰ کارمند کمیته ملی دموکرات‌ها نامه‌ای را امضا کردند و از رئیس خود خواستند تا آتش‌بس را در غزه خواستار شود.این در حالی است که نمایندگان دموکرات کنگره در پی انتقاد از اقدامات خونین تل آویو، با چالش‌های بسیاری مواجه شده‌اند.  این چالش‌ها نشان می‌دهد آنچه که در درون آمریکا در حال وقوع است با آنچه در منطقه رویت می‌شود تفاوت‌های زیادی دارند. ایجاد شکاف‌ها در درون جامعه آمریکا و دموکرات‌ها و تغییر استراتژی تندورها برای دامن زدن به جنگ ممکن است در آینده ابتکارعمل را از تیم بایدن بگیرد . این اتفاق نه چندان خوشایند برای دموکرات‌ها انتخابات آینده را تحت تاثیر جنگی قرار می‌دهد که نتانیاهو و راست‌های افراطی آن را با رضایت دنبال خواهند کرد؛ چرا که نتانیاهو و افراطیون آخرزمانی تنها کسانی هستند که از آتش بس و توقف جنگ زیان خواهند دید. / همدلی