بهارات یا ایندیا؟

نویسنده: علی ایرانمنش

دیپلماسی ایرانی: اخیرا ارسال دعوتنامه های رسمی از سوی خانم دروپادی مورمو به رهبران کشورهای گروه 20 به عنوان «رئیس جمهور بهارات» برای شرکت در ضیافت شام روز شنبه 9 سپتامبر 2023 و یا سخنرانی آقای نارندرا مودی، از پشت تریبونی که وی را «نخست وزیر بهارات» معرفی می کرد، باعث ایجاد مباحثات جنجالی در داخل هند شد؛ از سویی مطرح شدن این مسئله در یک رویداد مهم بین المللی مانند اجلاس سران گروه 20 توجه جهانیان را به خود برانگیخت.

همسو با این اقدامات، بعضی از وزرای کابینه هند تلاش کردند تا در اظهارات خود اسم «بهارات» را جایگزین «ایندیا» کنند. این در حالی است که چند روز قبل از اجلاس گروه 20 در هند، موهان باگوات، رهبر سازمان ملی میهن پرستی (RSS)، که بسیاری حزب حاکم را شاخه سیاسی این سازمان عقیدتی می دانند، از مردم هند خواسته بود که از اسم «بهارات» به جای «ایندیا» استفاده کنند، زیرا این کشور برای قرنها به این اسم نامیده می شده است.

مودی نخست وزیر هند امسال در جشن روز استقلال هند (15 اوت 2023) در حالی که از محل سنتی قلعه سرخ سخنرانی می کرد، از مردم کشورش خواسته بود به مبارزه با آزادی ادامه دهند و در این مسیر ملت را از چنگال ذهنیت بردگی و نمادها و نشان های دوره استعمار نجات دهند. در این راستا، افراط گرایان هندو وابسته به حزب حاکم تلاش دارند نام «ایندیا» را وام دار دوران استعمار معرفی و از مردم بخواهند آن را کنار بگذارند و از اسم «بهارات» استفاده کنند.

این در حالی است که در بند یکم قانون اساسی هند که توسط هیات موسسان در 26 نوامبر  1949 تصویب و دو ماه به مرحله اجرا در آمد، ذکر شده، «ایندیا، همان بهارات، کشوری مشتمل بر اتحادیه ای از ایالت هاست.» در واقع از هر دو اسم در قانون اساسی هند استفاده شده است. جالب اینکه در همان زمان هم هیات موسسان قانون اساسی نتوانستند در مورد نام کشوری که پاکستان از آن جدا شد به توافق برسند و تصمیم گرفتند از هر دو اسم استفاده کنند، هر چند کشور جدید با نام «ایندیا» در عرصه بین الملل شناخته شد.

بسیاری از تاریخ دانان هندی معتقدند استدلال افراطیون هندو برای انتساب نام «ایندیا» به استعمارگران و انگلیسی ها کاملا اشتباه است. در واقع نام «ایندیا» از کلمه «ایندوس» یا همان رودخانه سند گرفته شده و به مناطق پیرامونی آن اطلاق می شده است. سابقه استفاده از کلمه «ایندیا» در متون یونانی به پنج قرن قبل از میلاد مسیح باز می گردد. بعدها مردم سرزمین پارس نیز از این لغت برای اشاره به این منطقه جغرافیایی استفاده کردند. سوابق به کار رفتن کلمه ایندیا در زبان انگلیسی به قرن نهم میلادی در «انگلیسی قدیم» و قرن 17 میلادی در «انگلیسی جدید» باز می گردد. از سوی دیگر، «بهارات» یک کلمه سانسکریت بوده که در متون قدیمی هندی مربوط به دو هزار سال پیش به کار می رفته و به سرزمین پهناوری گفته می شده که  از شبه قاره هند تا اندونزی امتداد داشته است.

عرفان حبیب، تاریخ شناس معروف هندی، در مصاحبه با شبکه PTI هند می گوید، «بسیاری از منابع تاریخی از جمله مگاستنس (مورخ بونانی) و بسیاری از سفرنامه نویسان برای اشاره به این سرزمین از کلمه «ایندیا» استفاده کرده اند؛ بنابراین مانند «بهارات» «ایندیا» نیز بخشی از تاریخ ماست و ارتباط دادن آن به انگلیسی ها یک دروغ محض است.»

همزمان احزاب مخالف نسبت به این اقدام حزب حاکم هشدار داده اند. شاشی تارور، از رهبران حزب مخالف کنگره در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت هر دو نام در قانون اساسی هند آمده ولی وی امیدوار است دولت هند اینقدر احمق نباشد که بخواهد "ارزش غیر قابل اندازه گیری برند «ایندیا»" که قرنها برای توسعه آن در عرصه جهانی تلاش شده را کنار بگذارد.

اصرار حزب حاکم بر تحریف تاریخ و تغییر اسامی بعضی شهرها و نمادهای تاریخی هند مسبوق به سابقه می باشد و طی سالهای اخیر  بعد از روی کار آمدن نارندرا مودی (2014) تشدید شده است؛ تلاش ها برای تاریخ سازی، تحریف یا حذف بخش هایی از تاریخ هند،  با محوریت ملی گرایی هندو انجام می پذیرد. اما این بار، تلاش ایدئولوگ های حزب حاکم برای حذف اسم «ایندیا» از منظری دیگر نیز قابل بررسی است. چند ماه پیش ائتلافی متشکل از 28 حزب از احزاب اصلی مخالف حزب حاکم تشکیل شد که اسم «ایندیا» بر آن گذاشته شد. در واقع I.N.D.I.A یک آکرونیم بود که کوتاه شده «ائتلاف فراگیر توسعه ملی هند1» بود. به نظر بسیاری از تحلیلگران، این انتخابِ اسم بسیار هوشمندانه بود، زیرا تلاش شد نشان داده شود حزب حاکم با سیاست های غلط به ویژه سیاست های تفرقه افکنانه، جامعه تکثرگرا و روح پلورالیستی جامعه هند را هدف قرار داده و بنابراین باید با تشکیل اتحادی در برابر آن ایستاد و کشور هند را نجات داد. 

حزب حاکمِ Bharatiya Janata Party که ترجمه آن «حزب مردم هند» است، در نامگذاری خودش از کلمه بهارات استفاده کرده است. بنابراین شاید بتوان اینطور نیز تفسیر کرد که حزب حاکم می خواهد مردم این کشور را در انتخابات حساس پارلمانی سال آینده (2024) حول محور یک برنامه ملیِ اصیل هندو جمع و مخالفان را که اسم «ایندیا» بر خود نهاده اند شکست دهد.