ابزارهای بالفعل ایران برای مقابله با طالبان

دیپلماسی ایرانی: با آن که بحران آبی میان جمهوری اسلامی ایران و طالبان، اهداف ژئوپولیتیک و سیاسی دارد و به آن منجر خواهد شد تا طرفین تصمیم نهایی خود را بگیرند و سیاه و سفید را از هم جدا کنند، اما احتمال یک سری اقدامات از جانب آنها را نباید از نظر انداخت. اینجا این اقدامات احتمالی از جانب طرفین به قرار ذیل است: 

ابزار های جمهوری اسلامی ایران در برابر طالبان: 

اول – ایران با تشدید جنگ زرگری با طالبان، فشار بر مهاجران افغانستانی را بیشتر خواهد ساخت. این کار ممکن است با اخراج گسترده مهاجرانی که بالغ بر هشت میلیون نفر می شود، وضعیت نا به سامان سیاسی و بحران اقتصادی در امارت طالبان در افغانستان را بیشتر با خطرهای جدی قیام های مردمان گرسنه و فلاکت زده مواجه سازد. ایران این ابزار را در گذشته هم چندین بار استفاده کرده است و آن را دم نقد در اختیار دارد؛.

دوم – اگرچه اخیرا سفارت افغانستان در تهران به طالبان تسلیم داده شده و این کار با حمایت دولت ایران انجام شده، اما این امکان وجود دارد که با تشدید اختلاف ها میان طالبان و جمهوری اسلامی ایران، تهران برای فشار بیشتر بر طالبان، با مخالفان آنها رابطه بر قرار کند و آنها را مورد حمایت سیاسی و تسلیحاتی قرار دهد و سفارت را دوباره از طالبان بگیرد و به مخالفان شان تحویل دهد. این مسئله توسط رسانه های معتبر ایرانی مربوط به دولت ایران، نیز مطرح شده است. با این کار طالبان در درون افغانستان با چالش های جدی امنیتی و سیاسی در مقیاس بلند مواجه خواهند شد و به زودی جبهات داغ جنگی در برابر آنها به حمایت ایران گشوده خواهد شد.

سوم – ایران از چند دهه به این سو در افغانستان نفوذ نرم فرهنگی فوق العاده دارد و نسل هایی از سیاستگران افغانستان را پرورده و منحیث مفرزه های ریزرف در عرصه سیاست و جنگ، تحت حفظ داشته است. این ابزار برای شرایط غیر عادی مانند وضعیت فعلی که رابطه میان ایران و طالبان، چندان خوب نیست، کارارایی دارد. این کار باعث خواهد شد تا در کنار گشودن جبهات جنگی، خطوط دشمنی سیاسی در برابر طالبان از جانب دست پروردگان ایران نیز، گسترش یابد. 

چهارم – ایران چون در سال جاری بعد از نشست ماه ژوئن سازمان همکاری های شانگهای، عضویت کامل آن را به دست می گیرد، می تواند نظر سایر اعضای پرقدرت آن مانند چین و روسیه در مورد تعامل تاکتیکی و عملیاتی در برابر طالبان را تغییر دهد. اگر وضعیت به منوال کنونی ادامه یابد، احتمال کاهش حمایت های منطقه ای از طالبان به ویژه از جانب چین و روسیه وجود دارد و می تواند طالبان را در تنگنای بیشتر سیاسی و اقتصادی توام با فشار های نظامی قرار دهد. 

پنجم – همانند استفاده از حلقه های سیاسی که در گذشته از حمایت تهران در داخل افغانستان برخوردار بوده اند، ایران به احتمال زیاد از ریزرف های جنگی مانند لشکر فاطمیون و سایر حلقه های شیعه در برابر طالبان استفاده خواهد کرد. این کار باعث می شود تا طالبان علاوه بر جنگ در برابر جبهات مقاومت، در برابر فاطمیون و شیعه ها نیز بجنگند که به هیچ صورت به نفع طالبان نیست و این گروه را در مضیقه بیشتر امنیتی و جنگی قرار خواهد داد.

ششم – تهران مترصد فرصت است تا تصمیم سایر اعضای شانگهای مانند روسیه و چین را در به رسمیت شناختن طالبان، تحلیل و ارزیابی کند. اگر این دو کشور قدرتمند شانگهای اقدام به شناسایی طالبان کنند، ایران به یقین کشور سومی خواهد بود. اما ادامه وضعیت بحرانی کنونی و تنش در روابط طالبان و ایران، این فرصت را محدود می سازد و ممکن است آن را به تعویق اندازد. 

ابزارهای طالبان در برابر جمهوری اسلامی ایران: 

اول – طالبان با ازدیاد فشارها و نبرد سرد دیپلماتیک با جمهوری اسلامی، ممکن سطح عرضه آب به ایران را کم کنند و این کشور را وارد بحران جدید اقلیمی و زیست محیطی کنند. این کار به طالبان فرصت می دهد تا مطالبات و خواسته های شان را با مدنظرداشت امتیاز در اختیار داشتن آب، بر تهران تحمیل کنند و از آن منحیث کارت برنده برای کسب بیشتر منافع شان استفاده کنند.

دوم – طالبان با تشدید فشارها از جانب ایران، حلقه های شیعه، جانبداران ایران و هواخواهان آن را زیر فشار بیشتر خواهند گرفت. با تشدید فشارها بر حلقه های روحانیت شیعه در افغانستان، عرصه بازی برای تهران تنگ شده و این کشور با محدودیت ابزارهای بازیگری در میدان افغانستان مواجه خواهد شد. این کار دست تهران را در بحبوحه رقابت گرم با کشورهای عربی بخصوص قطر و پاکستان، کوتاه خواهد کرد. 

سوم – طالبان ضمن فشار بر ابزارهای ریزرفی سیاسی تهران در افغانستان، تلاش خواهند تا با کشورهای رقیب ایران مانند کشورهای حوزه خلیج فارس، تماس برقرار کنند و مجال دهند دیپلماسی عربی ضد ایرانی در افغانستان، حاکمیت و تسلط بیشتر پیدا کند. این کار به هیچ صورت در بازی های ژئوپولیتیکی به نفع تهران نیست و آن را به انزوای بیشتر در خصوص قضایای افغانستان، سوق خواهد داد. 

چهارم – در قدم بعدی، بعد از تامین روابط با عرب ها، امریکایی ها با حضور گسترده امنیتی و اطلاعاتی و تبادل اطلاعات در خصوص دنیامیک امنیتی منطقه، با پادرمیانی عرب ها، موتلف بعدی طالبان خواهند شد. این کار دوباره تهران را در محاصره اطلاعاتی و امنیتی توسط عرب های مخالف، امریکای دشمن و حلقه های متحدان آن، قرار خواهد داد. 

پنجم – در حال حاضر گمانه زنی می شود که طالبان، جدایی طلبان بلوچ و مخالفان سنی مذهب دولت ایران را در خاک افغانستان پناه می دهند. این کار افغانستان را به پاکستان دوم برای دولت ایران که با چالش های عدیده امنیتی، سیاسی و اقتصادی در منطقه مواجه است، مبدل خواهد ساخت. بلوچ ها، پتانسیل فوق العاده برای تبدیل شدن به تهدید امنیتی به امنیت ایران را دارند و دستیابی به هر گونه امکانات از جانب آنها به تشدید بحران در خاک ایران و پیرامونش منجر خواهد شد. 

ششم – گرمی و یا سردی روابط میان تهران و طالبان باعث شود تا عمق ژئوپولیتیک تهران در افغانستان برای مقابله با دشمنانش، صدمه ببیند و جای خالی تهران را پاکستان، قطر، امارات و یا عربستان سعودی پر کند. این کار انزوای تهران را بیشتر می سازد و باعث می شود جنگ پشت دروازه های ایران انتقال پیدا کند. 

در ضمن، وخامت روابط میان طالبان و ایران باعث می شود گروه های تکفیری مخالف ایران، در زیر حمایت رژیم طالبان، سقف و چتر امنی برای گسترش ناآرامی ها به سمت خاک ایران داشته باشند.