عملیات داعش در شاهچراغ و مغالطات

نویسنده: جمیله کدیور، نماینده اسبق مجلس

دیپلماسی ایرانی: در پی حمله تروریستی چهارشنبه غروب (چهارم آبان ۱۴۰۲ برابر با اول ربیع الاخر ۱۴۴۴ هجری قمری) به حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ علیه السلام در شیراز که به شهادت ۱۵ نفر و زخمی شدن ۱۹ نفر انجامید، و در ادامه اعتراضاتی که در طی روزهای گذشته در شهرهای مختلف ایران در جریان بوده و موجب خسارت های جانی و مالی فراوان در کشور شد، به رغم بر عهده گرفتن مسئولیت انجام حمله توسط داعش، این امر از سوی رسانه های فارسی زبان جریان اصلی خارج از کشور که از طرف دولت های غربی و عربی تغذیه می شوند، و تعدادی از چهره های سیاسی داخلی فعال در شبکه های اجتماعی مورد شبهه و خدشه قرار گرفت. مبنای شبهه و خدشه این افراد، سوای بی اطلاعی از فضای فکری داعش و رسانه های آن، با استناد به بیانیه ای مجعول آغاز شد. هر چند شبهات طرح شده در راستای عملیات جنگ روانی است، که توجه به آن مجالی دیگر می طلبد، در این نوشتار سعی می شود به مهمترین شبهات مطروحه که مبنای تاثیرگذاری و دستکاری ذهنی بسیاری از مخاطبان شد، اشاره شود.

نخست: موضوعی که از سوی بسیاری عنوان می شود، اشاره به گفته سردار شهید حاج قاسم سلیمانی مبنی بر پایان داعش در سال ۱۳۹۶ است. توجه به این نکته ضروری است که هر چند خلافت سرزمینی داعش در عراق و سوریه در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) پایان یافت، ولی ایدئولوژی داعش زنده است و تا زمانی که بستر فعالیت گروههایی همچون داعش موجود است، جذابیت ایدئولوژی داعش برای نیروگیری و فعالیت تروریستی برقرار است. همانگونه که در سال ۲۰۱۴ داعش ماهرانه از فضای آشفته و پر تنش کشورهای منطقه و خشم انباشته توده های مردم از حکومت های فاسد و ناکارآمد، در جهت کنترل و اشغال سرزمین هایی در عراق و سوریه و جذب نیرو و اعلام و تاسیس خلافت و کسب منابع متعدد مالی بهره برد، این خطر و امکان با توجه به بسترهای موجود در منطقه کم و بیش وجود دارد. نیروهای باقیمانده داعش پس از پایان خلافت سرزمینی خود در عراق و سوریه، در این دو کشور فعالیت های زیر زمینی خود را آغاز کردند و یا به کشورهایی همچون أفغانستان و کشورهای افریقایی مهاجرت کردند و در انتظار فرصت مغتنم و طلایی برای اعاده خلافت در زمان و سرزمینی مناسب هستند. از این رو هر چند به گفته شهید سلیمانی داعش در عراق و سوریه پایان یافت، ولی ایدئولوژی داعش زنده است، و رسانه های آن هرچند در حجم و مقیاسی کمتر فعالند و تولید محتوا می کنند، خطیبان و امامان جمعه و جماعات داعش در حال وعظ و جذب نیرو یرای فرصتی مناسب اند و دولت هایی نیز تحت عناوین کمک به سازمان های خیریه سرمایه لازم را تزریق می کنند.داعش پس از پایان خلافت سرزمینی اش، با پیروی از استراتژی جنگ مستمر و مداوم، حملات ضربتی،عملیات انغماسی، بمب گذاری های انتحاری، بی ثبات سازی، فعالیت های تروریستی، و بهره گیری از فضاهای ملتهب و پر تنش و ضعف و خلاء قدرت های مرکزی، حضور و قدرت خود را هر از چندگاه در سرزمینی به رخ می کشد.

دوم: پس از وقوع عملیات حرم شاهچراغ، اطلاعیه ای مجعول در رسانه های اجتماعی منتشر شد. در این اطلاعیه چند اشتباه آشکار وجود داشت. از جمله اشاره به ولایت فارس، در حالیکه در بین ولایت هایی که داعش اعلام کرده، تاکنون اسمی از ولایت فارس نبوده و ایران از نگاه داعش جزء ولایت خراسان محسوب می شود. اشکال دیگر این خبر مجعول، تاریخ صدور آن بود که تاریخ ۳۰ ربیع الأول را داشت، در حالی که ماه ربیع الأول ۲۹ روزه و روز عملیات، چهارشنبه اول ربیع الاخر بود. و همین تاریخ اشتباه، مبنای موج رسانه ای و ایجاد شبهاتی شد که به مخاطب القا می کرد که این اقدام توسط داعش انجام نشده، بلکه «کار خودشان»!!بوده است. در مطالب منتشره، اشاره به سوتی اطلاعیه ای شد که به نام داعش منتشر شده بود و این شبهه آفرینی با عباراتی مشابه توسط کاربران دیگر نیزتکرار شد.

همچنین، با دستکاری در زمان انتشار پوستری که توسط نهادهای وابسته به حاکمیت در رابطه با حادثه تروریستی منتشر شد، نیز گفتند اینپوستر قبل از ترور آماده شده است، پس عملیات شاهچراغ «توطئه حکومت» بوده است.

مطابق روال فعالیت های رسانه ای داعش، خبر انجام حمله توسط دو ارگان اصلی داعش، خبرگزاری أعماق و ناشر منتشر شد. در دو خبر که یکی مختصر و دیگری با تفصیل بیشتر بود، و مسئولیت حمله به حرم شاهچراغ را برعهده گرفته بود، تاریخ اول ربیع الاخر بود و اثری از ذکر ولایت فارس نبود. نکته قابل توجه اینکه متاسفانه این دو بیانیه همچنان مورد بی توجهی بسیاری از أصحاب سیاست و رسانه قرار گرفت و مبنای تحلیل بسیاری، همچنان بیانیه مجعولِ نخست بود. هر چند انصاف و اخلاق رسانه ای می طلبید که افرادی که آگاهانه و یا ناآگاهانه چنین شبهاتی را عنوان کردند، بعد از اطلاع از واقعیت امر به تصحیح خطای خود در ایجاد شبهه بپردازند، متاسفانه این امر حاصل نشد.

سوم: در ادامه شبهه پراکنی ها پیرامون انجام عملیات توسط داعش، در این مرحله چند شبهه دیگر پیرامون اطلاعیه های صادره از سوی ارگان رسمی داعش مطرح شد. نخست، ادبیات خبر منتشره مبنی بر اینکه چرا از لفظ «شیعه» استفاده شده است و از لفظ «مجوسی»که در برخی رسانه های داعش استفاده می شود، استفاده نشده و به جای آن از لفظ مشرک استفاده شده، یا چرا در انتهای خبر تفصیلی به جای احواز که در برخی اخبار داعش قبلا یاد شده بود، اهواز نوشته شده است.

کسانی که با سیاست های رسانه ای داعش آشنا هستند، می دانند که داعش در رسانه های مختلف خود، ادبیات متفاوتی متناسب با مخاطبین خود دارد. به عنوان نمونه، خبرگزاری أعماق و خبرگزاری ناشر از دو گونه ادبیات استفاده می کنند. در أعماق عمدتا تخصصی تر و غیر ایدئولوژیک و از اسامی اصلی ولایات و اسامی مذاهب استفاده می شود، در حالیکه در ناشر و عمده ارگان های اصلی رسانه ای داعش همچون «النباء»اسامی جدید و ایدئولوژیک مورد استفاده قرار می گیرد. در اخبار منتشره أعماق و ناشر این تفاوت ها در ادبیات تنظیم اخبار و عبارت های مورد استفاده مشهود است. هفته نامه النباء ارگان رسمی داعش که توسط دیوان رسانه ها بطور هفتگی منتشر می شود، نیز ادبیات ایدئولوژیک داعش را در اخبار و گزارش های خود دارد. به عنوان نمونه در شماره جدید النباء که روز پنجشنبه دوم ربیع الاخر منتشر شد، در تیتر اصلی و اخبار و گزارش هایش استفاده از الفاظی همچون رافضی، شرکی و مشرک، احواز و … مشهود است.

چهارم: از جمله شبهات دیگر، اشاره به این موضوع است که سابقه نداشته با چنین شتابی داعش خبر از عملیات خود دهد، این شبهه نیز نشانه دیگری از بی اطلاعی شبهه افکنان است. اگر به یاد داشته باشید در حمله تروریستی سال ۱۳۹۶ داعش به مجلس شورای اسلامی، تروریست ها از محل وقوع عملیات به طور زنده فیلم ارسال کردند که همان فیلم، یکی از عوامل فیلتر شدن تلگرام در ایران بود. به موازات آن به سرعت خبرهای کوتاه این حمله در اعماق و ناشر منتشر می شد. سرعت عمل داعش در انتشار اخبار عملیات خود یکی از وجوه ممیزه داعش از دیگر گروههای تروریستی و از نشانه های قدرت آن توسط متخصصان امر رسانه و محافل ضدتروریستی تلقی شده است. داعش رسانه را میدان نبردی می داند که اهمیت فعالیت آن کمتر از نبرد در میدان جنگ و جهاد نیست.

پنجم: شبهه دیگر، استناد به عملیات «انغماسی» در بیانیه منتشره بود. شبهه کنندگان انغماسی را به معنی انتحاری گرفتند و چون تروریست کمربند انفجاری نداشت و یا از کمربند انفجاری در انتهای عملیات خود استفاده نکرده بود برای زیر سوال بردن انجام حمله توسط داعش، در بیانیه منتشره خدشه کردند. توجه به این نکته ضروریست که بین عملیات انتحاری و انغماسی تفاوت وجود دارد. انغماس از ماده غوس و در ادبیات گروههایی همچون داعش به معنای نفوذ و فرو رفتن است. درعملیات انغماسی معمولا فرد یا افراد در مقابل دشمن قویتر از خود سعی می کند خود را به صف دشمن وارد کند وتا آخرین لحظه و آخرین نفس با ایجاد تلفات بالا به کشتن طرف مقابل ادامه دهد. در عملیات انغماسیفرد به حسب قدرت و مهارت خودبه صفوف دشمن نفوذ می کند و با جنگ و گریزتلاش می کند در صورت امکان به سرعت از آن خارج شود و یا نهایتا به دست دشمن کشته شود.

سوای بیانیه های منتشره داعش، در النباء شماره ۳۶۲ نیز به عملیات انغماسی روز چهارشنبه اشاره شده بود.

ششم: از شبهه های دیگری که مکرر بدان اشاره شد،استفاده از عبارت «قالت مصادر امنیة لوکالة اعماق» بود. اگر شبهه کنندگان با بیانیه ها و اخبار و گزارش های منتشره داعش در رسانه های رسمی آن آشنا بودند، این شبهه را یه این صورت یا باچنین شدتی مطرح نمی کردند. شایان ذکر است که بسیاری از اخبار داعش در مناطقی که رسما حضور ندارد، مبتنی بر منابع خبری خود است و این امر جدید و عجیبی نیست. همچنانکه دراخبار مرتبط با دیگر عملیات داعش وجود داشته و در گزارش النباء ارگان رسمی داعش نیز استناد به مصادر المجاهدین الامنیة شده است.

هفتم: از شبهات دیگر که متاسفانه در رسانه های داخلی نیز نقل شده، استناد به بیانیه مجعول دیگری است مبنی بر اینکه «سربازان خلافت شامگاه چهارشنبه و همزمان با چهلمین روز قتل مهسا امینی و در راستای گرفتن انتقام مظلومینی که اخیرا توسط حکومت رافضی‌ها در اعتراضات به قتل مهسا امینی کشته شدند، طی عملیاتی با توفیق الهی از رافضی‌ها انتقام گرفتند و حمایت از قیام علیه حکومت رافضی‌ها را ادامه می‌دهند. استناد به این بیانیه از سوی جریان مختلف فکری با هدفی کاملا متفاوت که به نظر می رسد برای زیر سوال بردن اعتراضات اخیر مردم بوده، قابل تامل است.

هشتم: شبهاتی نیز در مورد سیستم امنیتی ورود به شاهچراغ مطرح شده است، مبنی بر اینکه با توجه به شدت سختگیری ها، چگونه ممکن است کسی از این گیت با سلاح بتواند عبور کند. دی ماه ۱۳۹۸ که امکان زیارت شاهچراغ را داشتم، در زمان ورود مطلقا با سختگیری و محدودیت خاصی مواجه نشدم. در حالیکه در همان سال، در حرم امام رضا سختگیری بسیار شدید و قابل توجه بود. در حرم های دیگر هم از جمله حرم حضرت معصومه و حرم شاه عبدالعظیم که در سال ۱۴۰۰ شخصا حضور داشتم، نظارت و سختگیری خاصی ندیدم. برای به روز کردن اطلاعات خود در این زمینه، از چند مطلع در رابطه با گیت امنیتی شاهچراغ سوال کردم، که همگی بر وجود آن و شدت سختگیری در روزهای پر تردد تاکید داشتند. هر چند شدت آن را به مراتب کمتر از حرم امام رضا (ع) عنوان کردند. بر أساس فیلم منتشره، نکته قابل توجه این است که با توجه به اینکه فرد تروریست از روبروی گیت تیراندازی خود را شروع می کند و فرد یا افرادی از جمله نیروهای حاضر در گیت و انتظامات در ورودی را هدف می گیرد، این شبهه نیز موجه نیست.

نهم: در شبهه دیگری گفته شد مسئولیت پذیرفتن‌های داعش در مورد «حملات تروریستی» بر اساس اعلام بیعت عوامل این حملات با خلیفه داعش است و چون این بیعت منتشر نشده، پس کار خودشان است. خبرگزاری أعماق فیلم بیعت عامل حمله به شاهچراغ را با ابوالحسن هاشمی قرشی منتشر کرد.

علاوه بر موارد یاد شده، شبهات کم اهمیت تری نیز مطرح شده که مجال پرداختن بدانها نیست.

در پایان، برای جلوگیری از سوء برداشت و سوء بهره برداری رسانه ها و مغرضان باید توجه کرد که معمولا در عملیات تروریستی اخبار از مرجع و منبعی واحد منتشر می شود، نه از سوی افراد و نهادهای مختلف.اطلاعات و اظهارات شهود بر أساس مدارک و مستندات مختلف از جمله مشاهده دقیق متخصصین از محل وقوع حادثه و فیلم های دوربین های مدار بسته و مدارک دیگر، راستی آزمایی می شود و محل عملیات جهت بررسی های تیم های امنیتی و ضدترور بسته می شود. متاسفانه در حادثه اخیر تعدد منابع و اخبار منتشره و برخی اخبار متناقض از سوی رسانه های داخلی و مسئولان کشور نیز به شبهات دامن زد./اطلاعات