نفوذ دموکراسی در کشورهای پیرامونی پوتین

دیپلماسی ایرانی: در بسیاری از نقاط جهان، آزادی‌های افراد یا نقض شده و یا محدود شده است. در حکومت‌های مذهبی مانند افغانستان و ایران، زنان حق ندارند هر طور که می‌خواهند لباس بپوشند. در کشورهایی از میانمار تا سودان، حکومت نظامیان حکومت می‌کنند و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، نه تنها جنگی غیرقانونی را علیه همسایه‌اش، اوکراین به راه انداخته، بلکه حقوق مردم خود را نیز تحت فشار قرار داده است. با این حال نقاط روشنی نیز وجود دارد – و برخی از آنها را می‌توان در نزدیکی پوتین یافت. 

این مسئله را می‌توان در گزارشی که در ۲۶ اکتبر توسط «پروژه عدالت جهانی»، یک موسسه خیریه مستقر در واشنگتن دی سی منتشر شد، مشاهده کرد. برای تهیه شاخص حاکمیت قانون، رتبه‌بندی ۱۴۰ کشور و حوزه قضایی بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها از جمله محدودیت‌ها در اختیارات دولت، عدم وجود فساد، اساسی حقوق و عدالت کیفری و مدنی صورت گرفت.  در سطح جهانی، آخرین به روزرسانی باعث می‌شود تا خواندن آن تلخ باشد. اکثر کشورهایی که در این شاخص قرار دارند برای پنجمین سال متوالی در سال ۲۰۲۲ سقوط کردند. آزادی بیان در بیش از ۸۰ درصد کشورها از سال ۲۰۱۵ کاهش یافته است. پایبندی به حاکمیت قانون در ۶۱ درصد آنها در سال گذشته کاهش یافته است. سودان و میانمار پیشتاز این کاهش هستند. رتبه روسیه در پنج سال گذشته سقوط کرده و در رده ۱۰۷ قرار گرفته است. اما دیگر کشورهای شوروی سابق و کشورهای کمونیستی، در اروپای شرقی و آسیای مرکزی، این روند را کاهش داده‌اند. پنج مورد از آنها از سال ۲۰۱۵ در میان ده بهبود دهنده برتر حاکمیت قانون بوده‌اند. 

در اروپای شرقی، نفوذ اتحادیه اروپا شایسته تقدیر است. هم اعضای فعلی و هم اعضای مشتاق باید به حاکمیت قانون پایبند باشند. بر اساس این شاخص، استونی، یکی از جمهوری‌های شوروی سابق، برخی از بزرگترین پیشرفت‌ها را در اتحادیه اروپا به ثبت رسانده است. حتی لهستان که یک خار معمولی در چشم بروکسل است، تا حد زیادی جایگاه خود را در سال جاری حفظ کرده است (این امر به جریانی از بودجه اتحادیه اروپا برای کمک به هجوم پناهندگان اوکراینی بستگی دارد). امتیاز لهستان برای اولین بار از سال ۲۰۱۵ افزایش یافته است. 

مولداوی، یکی از امیدهای اتحادیه اروپا که همیشه در تیررس پوتین بوده بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲، در بهبود شاخص حاکمیت قانون پیشتاز بوده است. اوکراین که مدت کوتاهی پس از حمله به اتحادیه اروپا درخواست عضویت کرد، از سال ۲۰۱۵ نیز امتیاز خود را به طور قابل توجهی بهبود بخشیده است. 

کشورهای شوروی سابق در آسیای مرکزی نیز در حال بهبود وضعیت خود هستند. اگرچه قزاقستان و ازبکستان همچنان حکومت‌های استبدادی سرکوبگر باقی مانده‌اند که امسال در رتبه‌های ۶۵ و ۷۸ قرار دارند، حاکمان نسل دوم آنها برخی از بدترین افراط‌گری‌های پیشینیان خود را از بین برده‌اند. قزاقستان انتخابات مستقیم شهرداران روستایی را ارائه کرد و ازبکستان به کار اجباری پایان داد. 

پوتین ممکن است امیدوار باشد که تهاجم او به اوکراین، پیشرفت همسایگانش را به سمت آنچه او آن را به عنوان ارزش‌های «غربی» رد می‌کند، مانند کنترل و تعادل دموکراسی، کُند کند. در هر صورت، تصاویر فراریان روسی از کشور و کشتار جنگ نشان می‌دهد که آینده‌ای بدون حاکمیت قانون چه چیزی را به تصویر می‌کشد.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11