تجاوز روسیه به اوکراین، به زیان ایران هم هست

نویسنده: مارک کاتز

دیپلماسی ایرانی: نشست های اخیر بین سران روسیه و ایران نشان می دهد که پیوندهای بین دو کشور از زمان تجاوز روسیه به اوکراین قوی تر شده است. جنگ کنونی در اوکراین پیامدهای منفی برای ایران دارد، پیامدهایی که حتی ممکن است با ادامه جنگ وخیم شوند. با این حال، به نظر می رسد روابط بین دو کشور تقویت شود. 

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران در حاشیه نشست سران در ترکمنستان دیدار کردند. پوتین اشاره کرد که تجارت روسیه و ایران در سال 2021، 81 درصد و در سال 2022، 31 درصد رشد داشته است. رئیسی نیز به نوبه خود بر این موضوع تاکید کرد که هیچ چیزی نمی تواند پیشرفت در تجارت و روابط اقتصادی ما را متوقف کند.  رئیسی همچنین افزایش روابط تجاری را نه فقط برای دو کشور بلکه برای کل منطقه مفید دانست و همچنین بر روابط مشترک در زمینه های توریسم، ماهیگیری، حمل و نقل و ترانزیت تاکید کرد.

چند روز قبل از این نشست نیز وزرای امور خارجه دو کشور در تهران دیدار کردند. اتصال سیستم راه آهن روسیه و ایران از گذر ترکمنستان و قزاقستان، مسائل نظامی، امنیتی و دیگر مسائل بین المللی – از جمله "مقابله با یکجانبه گرایی" – نیز مورد بحث قرار گرفت.

ایران نیز مانند سایر کشورهای خاورمیانه وارد کننده گندم از روسیه و اوکراین بوده است. محاصره صادرات گندم اوکراین توسط روسیه و همچنین عدم تمایل روسیه به فروش بیشتر گندم خود، هم باعث افزایش قیمت گندم و هم محدود کردن عرضه گندم برای همه کشورهای واردکننده از جمله ایران شده است. مانند سایر کشورها، این امر به ناآرامی در ایران به دلیل افزایش قیمت مواد غذایی منجر شده است. به نظر نمی رسد که مسکو مایل یا قادر به کمک به تهران در این زمینه باشد.

یکی دیگر از پیامدها، کاهش صادرات نفت ایران از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین بوده است. در ابتدا عده ای فکر می کردند که تحریم نفت روسیه، به ایران اجازه خواهد داد تا تقاضای نفت خود را افزایش دهد.

با این حال، روسیه نفت خود را با تخفیف بیشتری به چین و هند می فروشد. ایران نیز در نهایت مجبور شده تا با افزایش تخفیف نفت صادراتی اش پاسخ دهد. با این حال، این رقابتی نیست که به نفع ایران باشد.

 به طور مشابه روسیه صادرات فولاد ایران را از گذر تخفیف بالا بر قیمت های فولاد خود به مشتریان آسیایی ایران از جمله افغانستان، چین، کره جنوبی و تایلند، کاهش داده است.

همچنین گزارش های متناقضی وجود دارد که روسیه برخی از نیروهایش را از میدان سوریه برای استقرار در اوکراین خارج کرده است. روی کاغذ، این موضوع باعث افزایش نفوذ ایران در سوریه در غیاب روسیه می شود. آنچه واقعیت دارد افزایش باری است که بر دوش ایران و حزب الله تحمیل می شود تا با دشمنان داخلی سوریه که خود به خروج روسیه چشم بسته اند روبه رو شوند و از رژیم اسد دفاع کنند. 

ایران همچنین در مورد رفع اختلاف بین روسیه و اسرائیل خوشحال نیست در حالی که روسیه چشم خود را بر حملات اسرائیل بر مواضع ایران و حزب الله می بندد. اگر مسکو واقعا سطح نیروهایش را در سوریه کاهش دهد اسرائیل ممکن است بیشتر متمایل به حمله به مواضع ایران باشد. اقدامی که چندان دلخواه تهران نیست. 

جنگ روسیه در اوکراین پیامدهای منفی برای ایران داشته است. این بدان معنی نیست که ایران احتمالا با روسیه یا علیه روسیه است. تا وقتی که روسیه و ایران هر دو با ایالات متحده و به طور گسترده تر با غرب در تضاد باشند تهران احتمالا به روابط خود با مسکو پایبند خواهد بود حتی به رغم این پیامد های منفی. این را مسکو به خوبی می داند.

منبع: اندیشکده کوئینسی برای ریسپانسیبل استیتکرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11