قطعنامه‌ای در ظاهر فنی و در باطن سیاسی

نویسنده: مصطفی فحص

دیپلماسی ایرانی: روشن است پیش نویس قطعنامه ای که کشورهای غربی چهارشنبه گذشته در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح کردند و در آن ایران به علت نقض مستمر توافق سال 2015 در خصوص میزان اورانیوم غنی شده، محکوم شده، قطعنامه ای در ظاهر فنی ولی در باطن، سیاسی است. دو ماه پیش که مذاکرات هسته ای متوقف شد، کارشناسان فنی وظیفه خود را در خصوص اسناد و بندهای توافق، به طور کامل انجام داده بودند ولی خواسته هایی که طرف ایرانی مطرح کرد موجب تعویق امضای توافق شد چرا که مذاکره کننده ایرانی نمی تواند به تهران بازگردد در شرایطی که سپاه پاسداران از فهرست سازمان های تروریستی آمریکا حذف نشده است. 

نگرانی برخی طرف های خارجی از تاثیر موضوعات دیگر مثل جنگ اوکراین و روسیه، انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا، فشار اسرائیل و نفوذ منطقه ای ایران، بر توافق هسته ای که می تواند دستاوردهای یک سال مذاکره را از بین ببرد، موجب شد اروپا تلاش هایی را برای احیای مذاکرات انجام دهد ولی اخیرا جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعتراف کرد دستاوردهای قبلی در معرض تهدید است و درباره امکان دستیابی به توافق هسته ای جدید در وین ابراز تردید کرد. روشن است که مشکل از هر دو طرف ایران و آمریکاست چرا که هرکدام تلاش می کند مذاکرات را در مسیری کاملا متفاوت از دیگری به پیش ببرد و همین مسئله موجب شده است امید به احیای برجام بخاطر خواسته های غیرعملی ایران و ناتوانی واشنگتن در عمل کردن به این خواسته ها، کاهش یابد. 

هرچند پیش نویس قطعنامه شورای حکام که واشنگتن در پشت آن است، به امکان ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت در صورت همکاری نکردن ایران با آژانس انرژی اتمی در خصوص فعالیت های مخفیانه، اشاره ای نکرده ولی زمان ارائه این پیش نویس نشان دهنده سیاسی بودن انگیزه تهیه کنندگان آن است که به دنبال اعمال فشار بیشتر بر ایران قبل از سفر جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده به منطقه و انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا هستند. 
 
در پیش نویس بیانیه شورای حکام، مسائل فنی به مسائل سیاسی ارتباط داده شده است که نشان می دهد کشورهای غربی تصمیم گرفته اند برگه های مذاکره با ایران را بار دیگر به هم بریزند چرا که امکان بازگشت به مذاکرات از جایی که به علت اختلاف بر سر «سپاه پاسداران» متوقف شد وجود ندارد. تمرکز مجدد بر فعالیت های هسته ای مخفیانه ایران، موجب مطرح شدن مجدد مسائل ریز فنی می شود در حالی که هدف نهایی، کسب دستاوردهای سیاسی است. این مسئله موجب شده است واشنگتن، تهران را مسئول دست نیافتن به توافق هسته ای جدید معرفی کند. 

با این حال، بعید به نظر می رسد که واشنگتن تصمیم گرفته باشد فرصت های دیپلماتیک برای دستیابی به توافق هسته ای جدید با ایران یا احیای توافق قبلی با برخی تغییرات را از بین ببرد، ولی به نظر می رسد رفتار ایران و خواسته های آن موجب شده حتی دوستانش در داخل دولت بایدن و برخی اروپایی ها از نرمش دست بردارند و به استفاده از اهرم های فشار که به وفور در دسترس است رو آورند تا تهران از خواسته های غیرعملی خود کوتاه بیاید. ولی تهران که در واکنش به مصوبه شورای حکام، برخی دوربین های نظارتی آژانس بین المللی انرژی اتمی را به عنوان نشانه ای از تشدید تنش ها از کار انداخت، ممکن است به اقداماتی دست بزند که حمله پهپادی به اربیل و تشدید تنش بر سر مرزهای دریایی لبنان از جمله آنهاست.

منبع: الشرق الاوسط (انگلستان) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11