هدف نهایی پوتین چیست؟

نویسنده: توماس او فالک

دیپلماسی ایرانی: با فراتر رفتن آمار تلفات در کمتر از یک هفته از یکصد نفر (تازه ترین آمار درباره تلفات ارتش روسیه 6 هزار نفر است)، اکنون این پرسش مطرح است که هدف نهایی ولادیمیر پوتین از حمله به اوکراین چیست.

به باور کریستین نیتوایو، از استادان علوم سیاسی در یکی از دانشگاه های لندن، درباره انگیزه های روسیه نباید به هیچ جه دچار سوء تفاهم شد: پوتین فقط به سیاست های رویزیونیستی (تجدید نظر طلبی) و خیالبافی های یک قدرت بزرگ، می اندیشد. وی در مصاحبه با الجزیره گفت یکی از اهداف بلند مدت روسیه در دوران پس از جنگ سرد، به دست آوردن دوباره قدرت و موقعیت اتحاد شوری سابق، قدرتی برابر به شمار آوردن از سوی غرب و اعمال نفوذ سیاسی در تحولات کشورهای کوچک مجاور خود، همچون اوکراین، مولداوی و قزاقستان است. در این میان، اوکراین تلاش کرد تا خود را در حوزه نفوذ غرب قرار دهد و همین موضوع باعث شد تا پوتین واکنش نشان دهد.

به احتمال بسیار زیاد روی کارآوردن دولت هوادار مسکو در کیف، عمده ترین انگیزه روسیه در دخالت نظامی خود در اوکراین است. اما باید دید که سناریوی مورد نظر مسکو چگونه از آب بیرون خواهد آمد.

گریم جیل، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل در دانشگاه سیدنی در مصاحبه با الجزیره گفت در صورت تصرف کیف، روسیه یک دولت موقت برای اداره امور اوکراین روی کار خواهد آورد. اما با توجه به بعید بودن تن دادن مردم اوکراین به چنین دولتی، پوتین موفقتر خواهد شد اگر دولت کنونی با کنار رفتن برخی از اعضای آن به استثنای ولولادمیر زلنسکی همچنان اداره امور کشور را در دست داشته باشد و با روسیه وارد مذاکره شود.

حتی اگر روسیه بتواند با دولت کنونی اوکراین برای پایان دادن به مناقشه به نوعی تفاهم و توافق دست یابد، بازهم با مشکلات جدی روبه رو خواهد شد.

به گفته گریم جیل، گفت وگو بین روسیه و اوکراین ماهیت اجباری خواهد داشت و به همین علت ممکن است توافق های به دست آمده در مقام اجرا با مشکل روبه رو شود. پوتین گزینه های آسانی در اختیار ندارد و روی کار آوردن دولت موقت با توسل به زور نیز کار چندان ساده ای نخواهد بود.

با اینکه هم اکنون نمایندگان روسیه و اوکراین در مرز اوکراین با بلاروس سرگرم گفت وگو هستند اما روسیه برای تحقق این خواسته خود باید پیروزی های مهمی به دست آورد. مقاومتی که اوکراین در برابر تهاجم روسیه از خود نشان داده فراتر از پیش بینی هاست.

جان آر دنی، کارشناس مسائل امنیتی در کالج نظامی ارتش آمریکا می گوید، روسیه هنوز همه کارت هایی را که در اختیار دارد رو نکرده است. وی گفت توانمندی و قدرت روسیه به مرابت از اوکراین بیشتر است. به گفته مقامات آمریکایی، روسیه بین 50 تا 70 درصد از نیروهای خود را در لشکر کشی به اوکراین به خدمت گرفته است و در نتیجه همچنان نیروهای فراوانی برای اعزام به جبهه های نبرد در اختیار دارد. 

اما با وجود اندک بودن میزان پیشروی نیروهای روسیه در خاک اوکراین، کارشناسان و رسانه های بین المللی به راهبرد نظامی روسیه، به دیده تردید می نگرند. کاستی هایی وجود دارد که چنین تردیدهایی را موجب می شود، از جمله ناتوانی روسیه در برقراری کنترل کامل هوایی بر فراز اوکراین، ناتوانی در به دست گرفتن کنترل فرودگاه بین المللی آنتونف در حومه کیف و مشکلاتی که در زمینه هماهنگی عملیات نظامی خود با آنها روبه رو شده است.

به گفته این کارشناس، روسیه تلاش خواهد کرد تا بخشی از خاک اوکراین را به تصرف و اشغال خود درآورد اما تردید دارم که بتواند در بلند مدت به اشغال گری خود ادامه دهد. روسیه در خارکف با مقاومت شدید نیروهای مردمی روبه رو شده است.

چنین به نظر می رسد که گزینه های پوتین هر روز محدودتر می شود. باید گفت که نیروهای روسیه در تلاش برای کسب پیروزی در اوکراین به نوعی به تله افتاده اند. کشورهایی چون هند، چین و ایران به دقت تحولات جنگ در اوکراین را دنبال می کنند و ناتوانی روسیه در اعلام پیروزی، به اقتدار نظامی روسیه آسیب جدی وارد خواهد کرد.

نکته دیگر اینکه حمله روسیه به اوکراین برای موقعیت آتی روسیه تاثیر منفی جدی خواهد گذاشت. باید گفت کشورهایی همچون آلمان و فنلاند که چندان به مسائل نظامی و دفاعی اهمیت نمی دادند، اکنون روسیه را به عنوان دشمن تلقی خواهند کرد و بودجه نظامی خود را افزایش خواهند داد.

اگر پوتین بتواند حکومتی دست نشانده و بازیچه دست مسکو در اوکراین روی کار آورد، این اقدام ضربه ای مهم به تعهدات غرب در زمینه دموکراسی وارد خواهد آورد و روابط کشورها در قاره اروپا را با مشکلاتی روبه رو خواهد ساخت.

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11